Çocuk nörolojisi, 0-18 yaş aralığındaki çocukların beyin, omurilik, hudut ve kas hastalıklarının teşhis ve tedavisi ile ilgilenen uzmanlık koludur. Erişkinlerden farklı olarak büyüme ve gelişimin devam ettiği bu yaş kümesinde yer alan bireylerin nörolojik muayeneleri, hastalıklarının nedenleri, teşhis ve tedavi ve takibi farklı bir yaklaşım ve uzmanlık gerektirir. Prematüre ve riskli bebeklerin nörolojik takibi, havale, gelişim bozuklukları, bayılma, yürüme ve davranış bozuklukları, beyin travmaları, baş ağrısı, epilepsi, otizm, kas ve hudut yaralanmaları, felç üzere pek çok nörolojik hastalığın teşhis ve tedavisi ile ilgilenir. Pediatrik nöroloji olarak da tanımlanan kısmın doktorları 6 yıllık tıp fakültesi eğitimini tamamladıktan sonra 4 yıl çocuk sıhhati ve hastalıkları alanında uzmanlık yapar ve 3 yıllık çocuk nörolojisi yan kolu eğitimi alırlar.
Anne karnında nörolojik gelişim
Merkezi hudut sisteminin en süratli gelişim gösterdiği devirler; anne karnındaki devir ve doğumdan sonraki birinci aylardır. Anne karnındaki bebeğin birinci üç haftasında nöral katman oluşmaya başlar ve 5. haftada ise ön beyin, orta beyin ve art beyin oluşumu tamamlanır. 22. haftada ise miyelinizasyon denen nöronların miyelin kılıfla kaplanması durumu başlar. Hudut sisteminin gelişimi olarak da isimlendirilebilecek bu gelişim, erişkinlik devrine kadar devam eder. Çevresel faktörler, gebelik toksemisi olarak bilinen gebelik sırasında tansiyon yükselmesi, ödem ve idrarda protein gözlenmesi durumu ya da plasentanın bebeğin sağlıklı gelişimini sağlamada yetersiz kalması üzere öteki faktörler miyelinizasyonu olumsuz olarak tesirler ve beyin işlevlerinde bozulmalara yol açar. Fetüsün beyin hacminin gelişimi 5. aydan doğumdan sonraki 6. aya kadar en yüksek olduğu devirde, bu tip birtakım hastalıklar, baş ve baş etrafının az gelişmesine bağlı olarak küçük olmasına yani mikrosefaliye sebep olabilir.
Çocuk nörolojisinin ilgilendiği hastalıklar
Çocuk nörolojisi tabiplerince takip edilen hastalıklar beyin ve hudut sistemini ilgilendirdiği için epey çeşitlidir. Gebelik ve doğum esnasında gelişen beyin hasarlanmaları, felçler, mikrosefali, serebral palsi üzere pek çok hastalığın teşhis ve tedavisi çocuk nörololojisini ilgilendirir. Gevşek bebek sendromu olarak bilinen SMA, yürümede gecikme, öğrenme ve dikkat sorunu üzere yaş ile temaslı nörolojik gelişim bozuklukları; ateşli ya da ateşsiz havaleler, baş ağrısı, epilepsi, bayılma üzere şuur değişikliğine sebep olan ve ataklar hâlinde görülen hastalıklar; güçsüzlük ve dengesizliğe sebep olan kas hastalıkları ve ataksiler, uyku bozuklukları, tik ve istem dışı yapılan hareket bozuklukları da çocuk nörolojisi tarafından ele alınan hastalıklardır. Bu hastalıkların kimileri şöyledir:
-
Epilepsi: Sara hastalığı olarak da bilinen epilepsi, beynin olağan işleyişinde var olan bozukluk sonucu apansız ortaya çıkan, kişinin şuurunu ve davranışlarını etkileyen ve nöbetler hâlinde tekrarlayan bir hastalıktır. Ateşli havale geçiren 6 aylık ile 5 yaş aralığındaki çocukların yaklaşık olarak yarısında, ilerleyen yaşlarda epilepsi görülür. Baş Ağrısı: Çocuklarda da sıklıkla görülen baş ağrısının başlangıç yaşı çoklukla 8 ile 9'dur. Hastanın hikayesi, fizik ve nörolojik muayene bulguları sonucu şayet tabip tarafından gerekli görülürse radyolojik görüntüleme ile ağrının sebebi netleştirilir. Çoğunlukla tansiyon tipi baş ağrısı, migren ve sinüzite bağlı olarak gelişen bu durum; tümör varlığı ve apseden ya da yalnızca ruhsal nedenlerden de kaynaklanabilir. Baş ağrısının sebebi tam olarak saptandıktan sonra çocuk nöroloğu tarafından hastanın durumuna nazaran tedavi düzenlenir. -
Baş Dönmesi: Çocuklarda vertigonun görülme sıklığı yaklaşık %6'dır. Çocuğun deneyimlediği baş dönmesinin nasıl ve hangi vakitlerde geliştiği konusunda tabibin gerçek bilgilendirilmesi değerlidir. Baş dönmesinin santral ya da periferik nedenlere bağlı olup olmadığının anlaşılması için fizik ve nörolojik muayene yapılır. Travma varlığı, baş dönmesinin tekrarlayıp tekrarlamadığı, eşlik eden baş ağrısı, ateş, işitme kaybı ve şuur değişikliğinin varlığı üzere bulgular belirleyici etkenlerdir. Baş dönmesi araç tutması üzere kolay sebeplerden kaynaklanabileceği üzere doğumsal anomalilerden de kaynaklanabilir. -
Serebral Palsi: Anne karnında, doğum esnasında ya da 2 yaşından evvel beyinde meydana gelen zedelenmenin sebep olduğu, duruş ve hareket zahmeti olarak tanımlanır. Beyin felci olarak da bilinen bu durumun belirtileri, zedelenen bölgenin pozisyonu ve yaygınlığına nazaran değişiklik gösterir. Erken doğum, anne adayının tansiyon değişiklikleri, kan uyuşmazlığı, doğum esnasında bebeğin oksijensiz kalması üzere pek çok önlenebilir durum bu hastalığa yol açabilir. Oluşan hasarlanma geri döndürülemese de erken teşhis ve tedavi çocuğun pek çok marifetini geliştirebilmesi açısından son derece değerlidir. -
Hipotonik Bebek: Halk ortasında gevşek bebek olarak tabir edilen bu hastalıkta bebeklerin kol ve bacak hareketleri azalmıştır. Bebeklerin kurbağa durumunda yatışı ile karakterizedir. Koltuk altından tutularak kaldırılan bebeğin başı öne gerçek düşer. Beyin gelişim anomalileri ve kas hastalıklarından kaynaklanabileceği üzere birtakım bebeklerde görülen hafif gevşeklik durumu 2 yaşından sonra zaten düzelebilir. Uzman tabip tarafından detaylı olarak muayene edilmesi gerekir. -
Hareket Bozuklukları: Tik çocuklarda en sık görülen hareket bozukluğudur. Sydenham koresi ve distoni de sık rastlanan hareket bozuklukları ortasında yer alır. Bu durumun sebebi çoğunlukla serebral palsiler olarak isimlendirilen beyin gelişimi sırasında oluşan hasarlanmadan kaynaklanır. Fakat ilaç yan tesirleri, kanama, travma, menenjit, ensefalit ve genetik özelliklere bağlı olarak da gelişebilir. Teşhisi için fizik muayene, laboratuvar testleri ve radyolojik görüntülemeler gerekebilir. -
Nöromotor Gelişimde Gerilik: Çocuğun gelişim basamaklarını vaktinde tamamlayamaması olarak tanımlanabilen bu durum kaba ve ince motor kabiliyeti olan yürüme, koşma, oturma, yemek yeme, fotoğraf yapma üzere maharetlerinin akranlarından geç yapması olarak tanımlanabilir. Aylık olarak kazanılan maharetin kaybı kıymetli bir bulgudur. Bu özelliklere sahip çocukların detaylı olarak kıymetlendirilmesi gerekir. -
Kas ve Periferik Hudut Sistemi Hastalıkları: Kasların zayıflığına ya da kısalığına bağlı olarak gelişen form bozuklukları sonucu işlev bozukluğu görülmesi olarak tanımlanan kas hastalıkları çoğunlukla genetik geçişlidir. Pek çok tipi bulunan hastalıkların başında SMA tipleri gelir. Periferik hududu tutan hastalıklar ise diz bölgesi ve altında yahut ellerde görülen zayıflık ile karakterizedir. 20'li yaşlara kadar görülebilen bu hastalıklar ekseriyetle zayıflık, yorgunluk, yürümede zahmet, ellerde bozukluk üzere bulgular gösterir. Pek çok farklı alt tipi bulunan bu hastalıkların teşhis ve tedavisi için çocuk nöroloğuna başvurulmalıdır. -
Otizm ve Yaygın Gelişimsel Bozukluklar: Çocukların ana lisanını anlamakta ve konuşmakta zorluk çektiği, olaylar, şahıslar ve objeler ortasındaki ilişkiyi kuramadığı, tekrarlayan davranışlar ve hareketler gösterdiği yaygın gelişim bozuklukları, fonksiyon bozukluklarına yol açar. Bunların başında otizm gelir. Öteki bireylerle toplumsal etkileşimini engelleyen otizm, belirtilerin çoklukla 1-3 yaş ortasında başladığı bir hastalıktır.