Çocuk Sağlığına Oyunun Katkısı

Çocuklarımıza Oyun ve Oyuncak Seçerken Uyarı Etmemiz Gereken Noktalar

Oyun, çocuğun fiziki, zihinsel, dil ve sosyal kapasitesinin gelişmesine fırsat vererek toplum içindeki sosyal rolünün, özdeşiminin ve kendini diğer bireylerden ayıran özelliklerin farkına varmasını sağlar Çocuk oyun sırasında kendisini ve çevresiyle ilgili bilgileri ifade etme olanağı bulur

Oyun, çocuğa kurallara uymayı, sorumluluk almayı, işbirliğini ve diğer insanlara saygılı olmayı öğretir Keza girişimci olma, tehlikeyi göze alma, karar verme ve problem çözme yeteneğinin gelişmesine yardımcı olan önemli bir unsurdur Bunların yanı sıra, oyun esnasında çocuğun kendisine güvenini geliştirme, şehvetli ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamada, kendi kendine yeterli olabilme gibi nitelikler kazandırır

Çocuğun ego gelişiminde ve sosyalizasyonunda oyun etkili bir gelişimsel süreçtir

Oyun, çocuğun dikkatinin yoğunlaştırılması ve bunun sürdürülmesine olanak sağlar Oyun sırasında dikkatini bir noktaya birleştirme deneyimleri yapan çocuk bunu günlük yaşantısına da aktaracaktır

Oyun oynayan çocuk, süre ve mekan kavramlarına ait bilgileri fazla doğal bir etraf içinde öğrenir Grup oyunlarında umma, devam etme, başlama, tamamlama, gibi durumlar vakit kavramının hayat içinde özümlenmesini sağlar Hem, bahçede, sınıfta öbür köşelerde yapılan faaliyetler de mekan kavramının gelişimini destekleyici niteliktedir Bunların yanı sıra, çocuk oyun içinde oyun materyallerini öbür durumlarda kullanarak, renkleri birbirine karıştırarak, nesneleri bir kaba doldurup boşaltarak materyallerin niteliksel ve niceliksel özellikleri hakkında bilgi edinir

Oyun Tercihini Etkileyen Faktörler


Oyun gelişimini etkileyen faktörler( yaş, sosyoekonomik düzey) aynı zamanda oyun tercihini de etkilemektedir Bunlardan başka çevre düzenlemesi, materyal seçimi, eğitimcinin fonksiyonu, çocuğun oyun tercihini etkileyen diğer faktörlerdir

Çevre Düzenlemesi ve Materyal Seçimi
Oyun, doğal, planlanmamış ve açık açık yapılandırılmamış etkinliklerse de, oyun aracılığıyla rastlantısal ve tasarlanmış öğrenmenin oluşması için, çocuğun yararlanabileceği şekilde çevrenin organizasyonu ve uygun materyal seçimi içeren bir hazırlığın yapılması gereklidir

Oyun ortamı çocuğun güven duyabileceği ve zahmetsizce maniple edebileceği şekilde düzenlenmelidir Çocuğun yetenekleri ilgileri ve gelişim düzeyi doğrultusunda, fizik ve zihin gücünü geliştirebilecek bir düzenleme yapılmalıdır Çocuğun kapasitesi gözönünde bulundurularak ne aşırı uyarıcı yüklü, ne de potansiyelini kullanabileceğinden az uyarıcılı olmalıdır

2Çocuğa Ait Özellikler
Çocuklar, kendi kendilerine oynarken ya da arkadaşlarıyla oynarken, YAŞ ve CİNSİYET' leriyle ilişkili olarak, zihin, fizik özelliklerine göre oyuncak seçerler Çocuklar cinsel kimliklerinin bilincine vardıkları dört yaşından itibaren cinsiyet tipli oyuncakları seçerler

Oyun gelişimini etkileyen faktörler;

1 Yaş: Çocuğun yaşı, oynanan oyun tipini etkileyen en kayda değer faktördür Oyun, dil, düşünce, sosyal ve motor gelişim özelliklerinin yansıtıldığı bir aktivitedir Dolayısıyla oyun, çocuğun yaşına paralel olarak bir metamorfoz ve gelişim göstermektedir Oyun oynama sürecinde çocuk, sosyal bir kişi olarak kimsesiz oyundan, sosyalize olmuş oyuna içten bir geçiş sergiler

2 Cinsiyet: Kız ve erkek çocukları benzer gelişimsel oyun aşamalarından geçmektedir Kız ve erkek çocuklarının oyun davranışları arasındaki tek ayrım, cinsiyetlerine özgü oyun tipini daha fazla tercih etmeleridir Örnek olarak, kız çocukları daha çok sembolik oyunu, erkek çocukları ise daha fazla inşayapı oyunlarını seçim etmeleri verilebilir

3 Sosyohesaplı seviye: Çocukların oyunlarının gelişimi, sosyo ekonomik düzeylerinden etkilenmektedir Oyun, iyi organize edilmiş zengin uyarıcılı çevresel koşullarda bayağı gelişimini gösterebilir Somurtkan tekdirde, çocuğun gelişimine, dolayısıyla da oyunun gelişimine ket vurulmuş olur

3 Materyale Ait Özellikler

Öbür amaçlar için kullanılabilecek çok fonksiyonlu olmalıdır
Çocuğun ilgisini çekecek renk, ebat ve yapıda olmalıdır
Dirençli, sağlam olmalıdır
Cazibeli olmalıdır Bu dikkati yoğunlaştırma ve düş gücünü motive edici bir özelliktir
Dağıtılmış gelişim alanlarını pat diye destekleyebilecek varlıklı uyarıcıları içermelidir
Çocuğun bambaşka deneyimlerine fırsat belirlemek için, oyun materyalleri ayrıca hakiki hem de bunların minyatürü olan iki boyutlu örneklerden seçilmelidir
Materyalde yenilik özelliği de önemlidir Sürekli aynı materyalde oynayan çocuk için materyal çok fonksiyonel olsa bile ilk cazibesini kaybeder böylece materyallerin kayıtlı zamanlarda değiştirilmesinde yarar vardır Çocukların yararlanabilecekleri oyun materyallerini aşağı belirtildiği gibi gruplandırmak mümkündür

1 Büyük kasların gelişimini destekleyen oyun materyalleri;Tırmanma aletleri, itme ve çekme aletleri, büyük toplar, yuvarlanma minderleri, bloklar, bisiklet
2 Küçük kasların gelişimini destekleyen oyun materyalleri; çeşitli renkli kağıtlar, makas, dikiş panoları, boncuk, ip, manupulatif oyuncaklar, manâsız kutular
3 Duyu ve kasların gelişimini destekleyen oyun materyalleri; Farklı özelliklerdeki dokunma panoları, yıkanabilir, kırılmaz bebekler, ses çıkaran oyuncaklar
4 Belleği çalıştıran, problem çözme becerisini geliştiren oyun materyalleri; Yapboz, takmalı, sökmeli oyuncaklar, ip ve boncuk, halka, anahtar, kilit, ayna, büyütücü, mıknatıs, boncuklu hesap tahtası, kitaplar
5 Dramatizasyon materyalleri;Mesleklere özgü giysiler, takılar, mutfak malzemeleri, temizlik malzemeleri, kuklalar
6 Duyu ve düşünceyi açığa çıkaran yaratıcılığı geliştiren oyun materyalleri; badana kalemleri, tebeşir, fırça, kum, hamur, kil, tahta, çekiç, çivi, müzik aletleri, bundan böyle materyaller

Çocuk yaşının özelliklerine uygun materyali kullanma eğilimindedir ve materyalin kullanılması da gelişimsel bir takım adımları kapsar

Çocuk altı aydan itibaren tek bir nesneyle oynar, sonra ayrı iki nesneyle ilişki kurar veya iki nesneyi bütünleştirir sonra benzer objeler aralarında ilişki kurar ve son olarak sembolik amaçlar için onu kullanabilir Bu Nedenle çocuk kullandığı materyale farklı manzara açıları getirerek çevresiyle ilgili ayrı bilgilerini yansıtabilir


Yedi aylık bebek, görme ve dokunmayla ilgili görsel ve dokunsal deneyimler ile objeleri manipule eder ve objeleri ağzına alarak tanımaya çalışır Onüçüncü ayda materyalin fiziksel fonksiyonuyla ilgilenir, onsekizinci avuç içi doğru iki obje ile basit lakin manâlı zihinsel fonksiyonlu ilişkiler kurabilir Nesnenin manipulasyonu zihinsel gelişimin bir göstergesidir Ve erken çocukluk döneminden itibaren gözlenen bu manipulasyon davranışları, ilkel oyun davranışlarının temeli olarak düşünülmektedir

Çocuk, bir nesneye kadar gösterdiği tepkiyi, öteki bir nesneye de aktarabilmeyi başarmışsa materyalle sembolik düzeyde oynayabiliyor demektir

Çocuğun materyali sembolik düzeyde kullanması, tasavvur yeteneğinin gelişmiş olmasını gerektirir Bu, dış dünyadaki eylemlerin içte temsil edilmesidir Çocuk iki yaşına değin yeni durumlara test yanılmalarla düzen sağlar İki yaşından sonradan çocukta tasavvurlu düşüncenin ürünü olarak kavrayış gelişmeye başlar, olayları kendine göre zihninde canlandırabilir Ama bu zihinsel olgunlaşmayla birlikte herhangi bir nesneyi başka bir nesnenin yerine geçecek bir dilekçe ortaya çıkar

Sembolik oyun gelişiminin ilk dönemlerinde, asıl nesne ile nesnenin yerine geçecek nesne aralarında bedenen benzerlik gözlenmektedir İleri aşamalarda, iki nesne aralarında bir benzerlik olmasa da çocuk hayal gücünü kullanarak, birincil kez karşılaştığı nesneyi zihnindeki eski şemalar içinde değerlendirir ve yeni bir durum içinde sembolik anlamda kullanabilir

4 Oyun Sırasında Eğiticinin Rolü
Çocuklar arasında kişisel farklılıklar vardır, bazı çocuklar zaman zaman yetişkinin rehberliğine gereklilik duyabilir, çocuğun böyle bir anda eğitimcinin yanında olduğunu düşünmesi onu rahatlatacaktır Oyun çocuklara test yanılma yolu ile problemlerine çözüm getirmelerine muavin olur ve çocukların belirtilen riskleri göze alma deneyimlerini arttırır Eğitimcinin oyunun çocuğa bu katkıları göz önünde bulundurarak, çocuğa oluşturacağı rehberliği bir yöntemle belirlemelidir Eğitimci ne fazla aktif ne de aşırı faizsiz, geri planda bir davranış içine girmemelidir İhtiyacı olduğu anda çocuğu sahiden rahatlatacak ve onu bir ileri düzeye götürecek bir rol üstlenmelidir Oysa çocuğa kendi problemini kendi çözebileceği dek bir süre tanınması gerektiği de göz önünde tutulmalıdır

Okula yeni başlayan yada değişik duygusal problemleri gözlenen bir çocuk için eğitimcinin yönlendirici rehberliğinin özel bir önemi vardır Bu çocuklar kendilerini açıklama etmede, oyuna ilk adımı atmada, başlanan bir oyunu bir armoni içinde sürdürmede gereksinim duydukları desteği eğitimcinin bu yöndeki yönlendirmelerinde bulacaklardır


Çocuklarımıza Oyun ve Oyuncak Seçerken Dikkat Etmemiz Gereken Noktalar

Oyuncak kutusunda kilit olmamalı, ya da kendiliğinden kapanan fakat çocuğunuza hasar vermeyecek bir mekanizma bulunmalı
Oyuncaklar çocuğun yaşına uygun olmalı
Kolayca kopup, çocuğun ağzına atacağı minik parçaları olmamalı
Sivri uçları, kesici kenarları olmamalı
Parmaklarının sıkışabileceği ilave yerleri olmamalı
Gözlerine hasar verebilecek çıkıntıları olmamalı
Çocuğunuza yerinde büyüklükte ve ağırlıkta olmalı
Zehirsiz boyalarla boyanmış olmalı
Oyun değeri olmalı ve yalnızca yıkıcı deneyler yerine getirmek için kullanılmamalı
Oyuncaklar ahenkli olarak gözden geçirilmeli, hasarlı ve kırık olanlar atılmalı
Dış alanlarda:
Oyun alanının tabanı yumuşak, etrafı çitle çizgili olmalı
Oyun alanından zehirli bitki örtüsü temizlenmeli
Oyun vasıta ve gereçleri yere güvenli bir şekilde sabitlenmeli
Bozuk paralar, kibrit, anlamak, sigara izmariti oyun alanında olmamalı
Mutfakta oyuncak bulunmamalı *