Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Çocuğunuz vaktinin büyük bir çoğunluğunu oyunla mı geçiriyor? Yaşı büyüse bile değişen tek şey oyunun çeşidi mü oluyor? Pekala ya oyun çocuk için ne demektir? Hangi yaş aralığında ve gelişim devirlerine nazaran hangi oyunlar yahut oyuncaklar tercih edilmelidir? Çocuğumu hakikat yaşta gerçek oyunlarla buluşturmadığım vakit beni ne üzere sonuçlar bekliyor olabilir? Sevgili ebeveynler bütün bu sorularınız bu makale ile karşılık bulacak. Oyun oynamak; çocuklara bilişsel, fizikî, ruhsal olarak pek çok şey öğretir. His transferini sağlama, hayal gücünü geliştirme üzere daha pek çok bahiste yardımcı olur. Davranış kazanımı ya da söndürülmesi için yeniden oyunlardan büyük ölçüde yararlanırız.
Çocukların gelişim periyotları sırasında farklı açılardan müşahedeler yapılmış ve bunlar kuramlaşmıştır. Freud, Piget, Erikson ve Bandura bu öne çıkan müşahedelerin sahipleridir. Belirli yaşlarda muhakkak kazanımların olması gerekir. Bu kazanımları oyuncak ile çocuğun dikkatini toplayarak öğretmek, kimi hayat deneyimlerini küçük oyunlardan kendileri çıkarmalarına müsaade vermek, istedikleri rolü tadıp üzerine yakışanın hangisi olduğuna karar vermelerini sağlayabiliriz.
Yetişkin beşerler muahede biçimi olarak konuşmayı seçerler. Konuşmak için de kullandıkları araç sözcüklerdir. Çocuklar ise kendini anlatma yolu olarak oyunu seçer. Onların sözcükleri ise oyuncaklarıdır. Oyun ve oyuncak çocuğun lisanıdır. Lisan biz yetişkinler için öğrenme, öğretme yoludur. Hislerimizi karşı tarafa aktarmamıza yardımcı olur.Dili kullanırken seçtiğimiz sözlere nasıl dikkat ediyorsak oyuncak seçiminde de birebir dikkati ve ihtimamı sergilemeliyiz. Aksi takdirde çocuğa aşılamak istediğimiz davranışları, sağlam kılmak istediğimiz ruh halini bir anda mahvedebiliriz. Örneğin çocuğun yaş ve maharetlerinden ne çok alt seviyede ne de çok üst seviyede oyuncaklar seçmek çocukta bıkkınlık ya da tasaya neden olabilir.
4 ve 6 ay ortasındaki bebekler, Sigmund Freud’un psikoseksüel gelişim teorisinde oral devir kümesine girerler. Bu devirdeki bebekler, biz yetişkinler üzere temel gereksinimlerini kendileri karşılayamayacağı için bakıma muhtaçlık duyarlar. Bunlar beslenme, altını temizleme üzere gereksinimlerdir. Bebek gereksinimlerinin giderilmesini bekler. Bu süreçte alma davranışını kazanırlar. Üstelik yalnızca bununla kalmaz. Kendine veren insanlardan verme davranışını da görmüştür. Bu periyottaki bebeklerin haz aldıkları organ ağızlarıdır. Tıpkı vakitte Freud bu periyotta idarenin id’in elinde olduğunu öne sürer.
Piaget ‘in bilişsel teorisine nazaran bu aylar aralığındaki bebekler duyusal motor devrindedir. Bu devirdeki bebeklerde obje sürekliliği şimdi oluşmamıştır. Obje sürekliliği ise bebeğin, görüş alanından çıkan objenin yok olduğuna dair bir kanısı olduğundan ötürü o objeyi arama uğraşından mahrum olmasıdır. Tıpkı vakitte çocuğun bu devir keşfe açık olduğunu, çevreyi izlediğini, tesadüfen de olsa deneyim ettiği davranışı tekrarlama eğiliminde olduğunu söyler.
Erikson’ un Psikososyal yaklaşımına nazaran bu yaş kümesindeki çocuklar temel inanca karşı güvensizlik ismini verdiği dönemdedir. Erikson bu periyot çocuklarının kendi temel muhtaçlıklarını karşılayamamalarından ötürü bunları karşılayan kişi ile bir bağ kurduklarını vurgular. Bu bağın düzgün olmamasının çocukta tasa, güvensizlik, şüphecilik üzere durumlara yol açabileceğinden bahseder. 4- 6 ay aralığındaki çocuklar keşfetme, manaya , taklit davranışları içindedirler. Bu sebepten lisan, bilişsel ve fizikî gelişimi de desteklemek açısından müzik çalan, hayvan sesleri çıkartan, ışıklı ve çocuğun ilgisini çekebilecek oyuncaklara ek olarak yürüteçler, dişlik, emzik, çıngırak üzere oyuncaklar da kullanılabilir.
3-4 yaş aralığındaki çocuklar, Freud’a nazaran anal periyot aralığındadır. Anal devirdeki çocuklar, yürüme evresini geçmiş hasebiyle tuvalet eğitimiyle de düzgünce bağımsızlık kazanmışlardır. Tuvalet eğitimi sırasında çocuk dışkısını tutma üzere aksiyonlardan haz alma eğiliminde olabilir. Bu devirdeki yanlış birtakım tavırlar ileriki süreçlerde anal ya da ferdî meselelerin nedeni olabilir. Anal periyotta idare id’densüperegoya geçer. 3-4 yaş aralığındaki çocuklar Piaget’e nazaran süreç öncesi dönemdedir. Bu periyotta obje sürekliliği oluşmuş çocuklar, ortamda bulunmayan birtakım objeler için sembolleştirme yolunu kullanırlar. Ayrıyeten bu devirde kelamlı şemalar görülmeye başlanır. Çocuk misal ses çıkaran araçları bir kümede nitelendirmeye başlar. Örnek olarak otomobil, kamyon, tren üzere araçların hepsi için tek bir ses çıkarır. Bu periyotta animizin denilen objelerin canlı özellikleri varmış üzere düşünme ve egosantrizm de bu periyotta etkin rol oynar. Çocuk onun sevdiği şeyleri bizim de sevdiğimizi düşünür. 3-4 yaş aralığındaki çocuklar Erikson’a nazaran girişimcilik karşısında suçluluk devridir. Elde edilen bağımsızlıkla asıl keşifler başlamıştır. Çocuk oyun oynarken keşfettiği rollerden kendisine uygun olanları düşünmeye başlar. Bu devirde kendilerine gösterilen özel ilginin de bir formda devam etmesini ister. Şayet ki bu olmazsa çocuk kendini hatalı ve telaşlı hissedebilir. Bu küme seviyesine uygun oyuncaklar, legolar, oyun hamurları,oyuncak bebekler, evcilik eşyaları taklit etme kartları, kendi fotoğrafları ve bir gün yaşadığı şeylerden yaralanarak görsel öykü oluşturma vs.
8-10 yaş kümesi çocuklar ise Freud’a nazaran latent devrin içindedir. Bu devirde ego süratli biçimde öne çıkar. Bilişsel ve duygusal manada gelişme kaydedilir. Nedensellik kurulur. Değerlendirmeler daha gerçekçidir. 8-10 yaş ortasındaki çocuklar ise Piaget’e nazaran somut işlemsel dönemdedirler. Bu süreçte ise sembolleştirme davranışından mantıksal sürece geçiş yapılır. Şemaların suramı artık mantığa dayalı olarak gerçekleştirilir. Akıl yürütme, korunum maddelerini tam olarak kavrayabilme bu periyotta gerçekleşir. 8-10 yaş ortasındaki çocuklar, Erik Erikson’ a nazaran üretkenlik karşısında küçük görülme-aşağılık duygusu devrindedir. Bu periyot, çocukların okula başlaması ile yeni bir etrafa girmesi demektir. Çocuk yeni etrafı tarafından kendisine verilen öğrencilik, arkadaşlık üzere kimlikleri öğrenmenin yanı sıra yeni bilgiler ve yetenekler de kazanır.Fakat bu durumlar sırasında kâfi takdir görmeyişi ya da kendini yetersiz hissetmesi üzere durumlar derde yol açabilir. Bu küme seviyesine uygun oyuncaklar zekâ, hafıza, strateji ve tahminen söz havuzunu geliştirmeye yardımcı oyuncaklara olabilir. Satranç, scrabble, tabu, hafıza kartları, puzzle vs.
Albert Bandura çocukların müşahede ve taklit kullanarak birtakım davranışları öğrendiğinden bahseder. Aslında oyun ve oyuncak bu devrede çok kıymetlidir. Örneğin çocuğun tekrarlamaması gereken davranışı direk çocuğa kızarak ya da uyararak göstermek yerine oyun yoluyla anlatmayı seçebiliriz. Bu durum onu utandırmadan, kaygılandırmadan ve yetersiz hissettirmeden çok daha akılda kalıcı bir tahlil olabilir. Yani oyun ilgi toplama lisan, bilişsel yetileri destekleme, motor hünerleri arttırmanın yanı sıra öğrenme ve çocuğu duygusal olarak güçlü tutma konusunda en büyük yardımcımızdır.
