Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Kayıpla birlikte gelen sıkıntı hissiyle baş edebilmek yetişkinler için de güç iken, çocukların nasıl baş edebileceğine dair yetişkinlerde tasa oluşmaktadır. Bu telaştan ötürüdür ki çocuklara mevti açıklamak noktasında da zahmet çekilmektedir.
Çocuklar Hangi Yaşta Mevti Nasıl Anlamlandırır?
0-2 yaş; vefat kavramı onlar için bir mana tabir etmez.
2-2,5 yaş; mevtle ilgili fikirleri oluşmaya başlar.
6 yaş itibariyle; okul çağının da başlamış olduğu periyotta birçok şeyi manalandırıp öğrendikleri üzere mevtle ilgili de yetişkinlere benzeri seviyeye gelmiştir.
12 yaş itibariyle; artık mevti yetişkinler üzere anlamlandırmaya başlar.
Çocuklara Vefat Nasıl Anlatılır?
Bilinmesi ve dikkat edilmesi gereken en baş konu şudur ki; hiç bekletmeden varsa anne baba şayet yoksa da çocuğun anlaşabildiği paylaşımda bulunduğu en yakını ölen kişi kısa ve net açıklamalıdır. Ve bunu yaparken hislerini saklamasına gerek yoktur. Şayet hislerini saklayarak yaşarsa çocuklar da tıpkı formda hislerini saklaması gerektiğini öğrenecektir. Dahası hislerin paylaşılamaması ve birikmesi sonucu bir kadro meseleler ortaya çıkabilecektir. Bunlar; öfkenin olumsuz sonuçları(küfür, saldırganlık vb.), tırnak yeme, alt ıslatma, iştah artışı/azalması, dert, kaygı, yalnızlık hissi …vb.
Şayet mevtle ilgili daha evvel bir konuşma yapmamışsanız, birinci olarak tabiattaki değişimlerden kelam ederek konuşmaya başlayabilirsiniz. Önünüzde kağıt kalem olabilir, yani aktiflik halinde de olabilirsiniz. İlkbahar, yaz, sonbahar, kış sıralamasıyla mevsimlerdeki geçişlerde ağaçların değişiminden örnek verebilirsiniz. Hayatın her alanında değişim olduğu örneklerle çocuğa anlatılır. Akabinde ölen kişi “annen öldü” üzere kolay bir cümleyle söylenir.
6 yaş altındaki çocuklarda ise geniş kapsamlı bir anlatımdan fazla kısa ve öz olmak değerlidir. Yeniden “anne öldü.” “baba öldü.” denilebilir. Lakin beklediğiniz yansıyı alamayabilirsiniz. Akabinde oyunlarına devam edebilir. Kaybettiği yakınının nerede olduğuna, ne vakit geleceğine dair tekrarlayan soruları olabilir. “anlatamıyorum.” hissine kapılabilirsiniz. Lakin yaş periyodu itibariyle bu çok olağandır. Anlamlandırması vakit alacaktır.
Direkt “öldü” “vefat etti” sözleriyle söylemek birden fazla vakit yetişkinler için de söylem etmesi güç bir söz olsa de gerçek olan budur ve çocuk zihninin karışmaması için net bir söyleme muhtaçlık duyar. Aslında mevti bu biçimde lisana getirmemek ne yetişkinin hissini azaltır ne de çocuğun. Yaşanacak olan his şiddeti ne ise o her durumda hissedilecektir. Kâfi ki kabullenme evresine fonksiyonel halde ulaşılmış olsun. Bu da yasın her evresini yaşamaktan geçer. Bunlar ise şok akabinde gelen inkar, ölen kişinin geleceğine dair beklenti, depresif bir hal ve sonuç olarak kabullenme evresidir. Ve yas süreci 6 aydan fazla birebir şiddetle devam ederse bir uzmana başvurmak kıymetlidir.
Ölünce Nereye Gidildiği Çocuğa Nasıl Anlatılır?
Ölen kişinin nereye gittiği, ne yaptığı çocuklar için merak hususudur. Ölen kişinin mezarına cenazeden sonra çocukla gidilebilir. Lakin çocuk toprağın altında mı yaşıyor, ne yapıyor, ne yiyor ne içiyor, korkuyor mu? üzere sorularla zihin karmaşası yaşayabilir. Burada da net olmak kıymetlidir.
Ölen kişinin artık göremediği, nefes alamadığı, yürüyemediği vb.durumlar anlatılmalı ve bunların canlı olmanın emaresi olduğu açıklanmalıdır. Yeniden aktiviteye çevirerek canlı cansız örneklerden yola çıkılarak anlatım sağlanabilir.
Ölenin nereye gittiğiyle ilgili de her aile kendi inanç sistemine nazaran bunu açıklayacaktır.
Mevtten sonra hayata inananlar için cennet kavramı lisana getirilebilir. Abartı bir anlatım değil öz bir anlatımla açıklamak uygun olacaktır. Cennetin nasıl bir yer olduğunu duyan çocuk bir an önce cennete kavuşma isteğini, orayı çok merak ettiğini lisana getirebilir. Endişelenmeyin. Buna da yanlışsız yanıtı verecek olan sizsiniz. “hiç kimse ne vakit öleceğine kendi karar veremez.”
Ölenin Akabinde Yapılan Yanlışlar Nelerdir?
“Ağlarsan annen üzülür ağlamak yok.” , “Bak sen erkeksin 8 yaşında olabilirsin ancak baban öldü artık konutun erkeği sensin.”, “Bak annen de yok uslu dur babanın kelamını dinle baban da hastalanmasın.” (ya da direkt çocuğa değil de yakınlarla konuşmalar) “ah bu çocuklar yok mu çok yaramaz bizim kız/oğlan az uğraşmadı bunlarla.”, “kuş oldu uçtu.”, “Allah onu yanına aldı.” Üzere birçok örnek var ne yazık ki.
-
Ağlamak berbat bir aksiyon değildir, hüzün hissinin en olağan reaksiyonudur. -
Bir çocuk ismi üstünde çocukçeşit ve meskenin erkeklik vazifelerini üstlenmesi üzere bir role sahip değildir. Rol karmaşası yaşanmasına neden olur. -
Bir çocuk yalnızca kelam dinlemedi diye kimse onun yüzünden ölmez. Gaye kelam dinletmekse bunun fonksiyonel yolları vardır. Çocuk kendisinin bir vefata sebep olduğunu düşünürse bu uzun soluklu bir suçluluk hissini beraberinde getirir. -
Allah’ın sevdiği birini yanına alması çocuk için yeterli bir mana tabir etmeyebilir ve onu sevdiğinden ayırdığı için Allah’a karşı nefret ve öfke duygusu belirmesine neden olur. -
Ve tüm bu yanlışların tesiri çocukluk periyodunda kalmaz, yıllara mal olabilir. Şayet bir düzeltme yapılmaz yahut gerektiğinde bir uzmandan takviye alınmazsa.
Çocuğun bu duyguyu fonksiyonel haliyle yaşayabilmesi için sizin de hislerinizi saklamadan olağan biçimde yaşamanızın değerinden bahsettik.
Vakit zaman fotoğraflara bakarak anılarınızı hatırlayın. Bakarken ağlamaktan kaygı etmeyin. Bırakın hisler yaşansın.
Bu sıkıntı hissinin tıpkı bir denizin dalgası üzere olduğunu, birinci vakit yüksek bir dalga üzere kuvvetli olup savurduğunu lakin vakitle bunun azalacağını anlatın. Hissin geçmesi ya da ölen kişiyi unutmak demek değildir bu, sadece dalganın hafiflemesidir. Vakit zaman dalga yükselebilir yani duygun kabarabilir lakin endişelenme, yalnızca duygunu yaşa. Merak etme duygun hafifleyecek.
Tüm bu cümleleri öncelikle kendinize de söylemeniz ve bu inançla çocuğa da söylemeniz kıymetlidir. Unutmayın sizin baş etme yolunuz çocuğa yansır.
Fonksiyonel baş etme metotlarıyla süren ömrünüz olsun.
