Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Çocuklarda "odaklanma ve öz denetimin" 7 temel hayat maharetinden biri olduğunu biliyoruz. Odaklanma ve Öz Kontrol hünerleri beynin yürütücü fonksiyonlarıyla ilgilidir ve beynin yürütücü fonksiyonlarının gelişimi yirmili yaşların başına dek sürer. Bu bilgiyi göz önünde bulundurmak çocuklardan gelişimlerine uygun odaklanma ve öz kontrol maharetleri beklemek ismine değerlidir. Küçük bir çocuğun da iki ayağı vardır, yetişkin bir insanın da iki ayağı. İkisi de ayaklarını kullanarak yürürler lakin neyi ne ölçüde yapacakları bacak uzunlukları üzere durumlardan etkilenir. Birebir durumu odaklanma ve öz kontrolü içeren yürütücü fonksiyon maharetleri için de düşünebiliriz. Küçük bir bebek ağzına götüreceği yemek dolu kaşığa odsklandığında, bir yürütücü fonksiyon maharetinden bahsetmek mümkündür. Ebeveyn olarak siz kısıtlı bir vakitte bir proje üzerine çalışıyorsanız ve tüm odağınızı proje üzerinden toplamışsanız yeniden bir yürütücü fonksiyon marifetinden kelam etmekteyiz. Lakin gelişim düzeyinize nazaran büsbütün farklı alanlarda fonksiyon gösteren bir odaklanma ve öz kontrol hüneridir. Ellen Galinsky, çocuklarda odaklanma ve öz kontrol maharetlerinin gelişimini desteklemek için çeşitli tekliflerde bulunuyor.
1-Bebeklerin ve yeni yürümeye başlayan küçük çocukların kendilerini denetim altına almalarını öğrenmelerine yardım edin.
Bunun için bebeğinizi/çocuğunuzu gözlemlemeniz ve izlenimlerinize nazaran denemeler yaparak çocuğunuz için en uygun sakinleşme stratejisini keşfetmenin gerekecektir. Sakin kalabilen, sakinleşebilen çocuk odaklanabilir. Bu yüzden önceliklerinizden biri, çocuğunuzun mizacını ve yansılarını izleyerek ona en uygun sakinleşme stratejisini edindirmek. 2- Bu hünerleri günlük aktivitelere ve oyunlara yerleştirin.
Çağdaş kültür büyük oranda oyunu ve öğrenmeyi ayrıştırmış üzere gözükse de askındaoyun ve öğrenme ayrılmaz bir bütündür. Çocuğunuzun öğrenmesini istediğiniz bir çok şey üzere bu hünerleri de gündelik akıl ve oyunlar içerisinde gözeterek ve yer vererek onu destekleyebilirsiniz.
3- Çocukların ilgi alanlarına nazaran odaklanıp takibini yapacakları aktivitelere yönlendirin.
İlgi alanları üzerinde çalışmak odaklanma ve öz kontrolü geliştirir. Örneğin, geçtiğimiz yazın mahallemizin çocuklarından birkaç parfüm meraklısı kız çocuğu çiçekleri toplayıp kendi imkanlarıyla kokular üretmeye çalışmış ve sokaktan gelen geçenlere bu kokuları satmaya çalışmışlardı. Bu süreçte ilgilerin keşfi, gayeye giden sürecin planlanması, öz kontrol, sürece ve üretime odaklanma üzere birçok yürütücü fonksiyon hüneri gelişmiştir eminim. 4- Çocuklarla dikkatini vermeleri gereken oyunlar oynayın.
Sandalye kapmaca, yapbozlar, iddia oyunları, bilmeceler üzere oyunlar örnek verilebilir. Kırmızı ışık ve yeşil ışık oyunu da örnek verilebilir. "Kırmızı ışık gördüğünde dur yeşil gördüğünde geç" üzere bir şarta bağlı oyunlar çocukların oynarken belirli uyaranlara odaklanmak zorunda olmasını sağlar. Oyunda kalabilmek ve diskalifiye edilmemek için pür dikkat olmak zorundadırlar.
5-Çocuklarla dinlemelerini teşvik edecek formda öyküler okuyun. Dinleme oyunları odaklanmaya, hatırlamaya ve ketleme denetimine teşvik eder. Öykü okurken cümlenin bir yerinde durup çocuktan cümleyi tahminen tamamlamasını istemek yahut az evvel dinlediği bir hikayeyi sonrasında müzik üzere söylemeye teşvik etmek çocuğun dinleme müddetince odak kalmasını ve bittiğinde duyduklarını hatırlamasını gerektirir. Bu tıpkı vakitte çocuğun odaklanmasına ve hatırlamasına pürüz olacak başka uyaranlara karşı ketleme denetimi geliştirmesini sağlar.
6- Çocuğunuz için bilgisayar oyunu ve televizyon programı seçecekseniz dikkati arttırdığı formunda uzmanlar tarafından tavsiye edilen seçenekleri değerlendirin. Çocuğa birinci 36 ay ekrana maruz bırakmamak ve sonrasında da ekranı günlük hayatınıza dahil edecekseniz hudutlu müddetlerle ve gelişimine yararlı olacak içerikler seçmeniz gerekir.
7-Ortamda yetişkinler için de televizyonun yahut öteki dijital içeriklerin açık olmadığından emin olun.
Araştırmacılar, art planda çalışan yetişkin programlarının da çocukların oyunlarına odaklanma müddetlerini etkilediğini belirtmektedir.
8- Bilişsel esnekliğinin gelişmesi için değişen kurallarla eşleştirme oyunları oynayın. Örnek vermek gerekirse, çocuktan karışık renk ve boyutta küçük legolarla dolu bir sepetteki oyuncaklarını evvel renklere nazaran ayırmasını beklemek, sonrasında yönergeyi değiştirerek boyutlarına nazaran ayırmasını beklemek diyebiliriz. Beklentiye nazaran kendini tekrar düzenlemek bilişsel esneklik marifetidir. Fakat burada da çocuğunuzun gelişim düzeyini göz önünde bulundurmanız gerekiyor.
9- Bilişsel esneğin gelişmesi için çocuklarla mış üzere oyunlar oynayın, rol yapmalarını ve öyküler uydurmalarını teşvik edin.
Rol yapmak, kıssa uydurmak, sembolik oyun oynamak bilişsel esneklik göstergeleridir. Gündelik akışınızda ve oyunlarınızda çocuğun bu kapasitelerini teşvik etmeniz epey değerlidir.
10- Çocuğu, yönergeyi akılda tutması gereken kurallı oyunlar oynaması için teşvik edin.
"Simon diyor ki" bu üslup oyunlara örnek olarak gösterilebilir. "Simon diyor ki evvel ağzına sonra burnuna dokun" gibi… Tabi ki yeniden çocuğunuzun işitsel dikkat üzere gelişim alanlarında ne seviyede olduğunu dikkate almanız gerekiyor.
11- İşleyen belleğin gelişmesini sağlamak için çocuklarınızın planlar yapmasını, bu planları takip etmesini ve sonrasında bu planlar hakkında konuşmasını teşvik edin. Bunun için görsellerden faydalanmak da mümkün. Örneğin gün uzunluğu neler yapacağını küçük fotoğraflar halinde bir günlük akış panosuna asarak gününü planlaması ve akşam planlayıp yaptığı şeyler hakkında sohbet etmek hoş bir aktiflik olabilir. Tabi bunun için çocuğunuzla birlikte oyuncu bir günlük akış panosu ve görselleri hazırlamanız gerekecek.
12- Ketleme denetiminin gelişmesi için çocuğun otomatik pilota geçmesini önleyecek ve dikkatini uyanık tutması gereken oyunlar oynayın.
Deve cüce, gece gündüz üzere oyunlar bu stil oyunlar ortasında sayılabilir. Duyduğunun aykırısını yapmak zorunda olacağı oyunlar oynarken hem yönergeye dikkat kesilmesi hem de duyduğunu zihninde yine yorumlayarak aksisini yapmaya uğraşacağı için otomatik pilota geçemeyecektir.
13- Çocuğunuzun âlâ dinlendiğinden, zinde olduğundan emin olun. Ne de olsa dinlememiş ve gereğince zinde olmayan bir çocuktan dikkatini uyanık tutmasını beklemek, kendini düzenlemesini istemek haksızlık olur.
14- Odaklanma ve öz kontrolü siz de kendi hayatınızda uygulayın ve geliştirmeye çalışın.
Çocuklar en çok model alarak öğrenirler. Kendinizde de bu maharetleri geliştirmeniz ve uygulamanız çocuğunuzla birlikte sizin de gelişiminize olumlu katkı sağlayacaktır. Böylelikle gayretiniz ve tavırlarınızla çocuğunuza olumlu ve dengeli bir rol model oluşturmuş olursunuz.
