Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Özgüven (self-confidence) kavramı çocuğun kendisine yönelik olumlu hisler geliştirmesidir. Öbür bir deyişle özgüven kavramı bireyin kendini sevmesi, yapabilecek ve yapamayacak olduğu şeylerin farkında olması, kendisiyle barışık olması, kendini olduğu üzere kabul etmesi, kendini âlâ tanıması üzere durumlarla ilgili geniş bir kavramdır.
Özgüven Oluşumu
Çocuğun psikososyal gelişim evrelerinden birisi olan “temel itimat duygusunun” oluştuğu devir olarak gösterilen bu periyot doğumla başlar ve bir yaşına kadar devam eder. Bu periyotta verilen sevginin ve ilginin dengeli, kâfi ve devamlı olması özgüvenin oluşmasında değerli rol oynar. Bilhassa bebeğin annesine yahut ona bakım veren kişiye güvenmesi çok kıymetlidir. Bebek, annesine onun gereksinimlerini sağladıkça güvenir. Anne de bebeğin gereksinimleri karşısında gereğince ilgili olursa bu durum; bebek tarafından “güvendeyim ve ben değerliyim” hissini oluşturur. Yukarda da bahsettiğimiz üzere itimat duygusu bebeklikte başlayan bir evredir.
Özgüven eksikliği belirtileri neler?
•Anne ve babaya bağımlı olmak
• Utangaçlık ve içine kapanıklık
• Yeni aktivitelere girmekte isteksiz olmak
• Öteki çocuklarla kaynaşmakta kasvet çekmek
• Yeni durumlarla karşılaştığında utangaç davranmak, ahenk sağlamakta zahmet çekmek
• Kendini aşağı görme alışkanlığı edinmek
• Dönemsel ve olağan çocukluk dehşetleri dışında ağır endişe duymak
• Hakkını müdafaası beklenen durumlarda hakkını koruyamaz ve kendini savunamaz
• Bağımlı olmasına karşın ebeveynlerinden çekinip, korkmak
• Davranışlarının tutuk olması
Çocuklarda Özgüven Gelişiminde yanlışsız yaklaşım
Her anne baba çocuğu için en düzgününü yapmak ister lakin kimi tavırlar çocukta olumsuz algılamalara sebep olabilir. Örneğin çocuğunuza “yemeğini kendin yiyebilirsin” dedikten sonra üstüne döktüğünde çabucak müdahale etmemek gerekir “yemeğin tamamı hala bitmemiş ya da yemeği şöyle yiyeceksin, evvel su içme, artık bunu bitir, zerzevat hiç yemedin” üzere sık sık çocuğa müdahale edilirse, tabakta kalanlar anne baba tarafından çocuğun ağzına verilirse ya da yedirilmeye çalışılırsa: Çocuğun bu süreçte aldığı ileti; “ kendi başıma yemek yemeyi beceremiyorum. Ben yetersizim, beceriksizim kendi başıma bir işi yapamam iletisi çocuğa verilmiş olur maalesef...
En çok karşılaşılan ikinci durumda çocuk kıyafet giyerken karşılaşılan durumdur. Çocuğunuzun şahsî işlerini kendisinin tek başına yapamadığından yakınırken üzerini değiştirme konusunda ona fırsat verilip verilmediğini kendinize öncelikle sorun. Montunu ya da ayakkabılarını kendisinin giymesine imkan sağlayın. Elbette bizler üzere kusursuz ve tam yapamasa da ona yapabilmesi için imkan sağlamanız yararlı olacaktır. Unutmayın ki çocuk büyütmek sabır ve emek ister.
Çocuğumuzun yaş periyodunu önemseyerek onun yapabileceği işler konusunda onlara imkan sağlamalı ve destekleyici olmalıyız. Çocuğumuz bir işi tamamlarken onu yapabileceği konusunda desteklemeli ve gereken sabrı ve itinası göstermemiz gerekmektedir.
Bir diğer örnek olarak yeni yürümeye başlayan bir çocuk birçok vakit kendi başına adım atmak hatta ilerleyen vakitte koşturmak ister. Ebeveynler daima olarak elini meblağ onun kedi başına yürümesine imkan sağlamazsa çocukta tekrar yetersizlik hissini pekiştirmiş olur. Çocuğun bir yerde yürümesinin sonucunda düşebilme mümkünlüğü tabi ki vardır fakat en fazla olabilecek ; küçük sıyrıklar olabilir. Merdivenli bir bölgede yürümesine müsaade vermek baş travması üzere tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Burada kıymetli olan riskleri göz önünde bulundurarak onu desteklemektir.
Meskende çocuğa hudutların aşikâr olduğu ve sevginin açıkça söz edildiği olumlu bir mesken hayatı sağlanmalıdır. Bu türlü bir ortamda yetişen çocuğun, hem akademik, hem de şahsî özgüveninin temeli oluşturulmuş olur. Çocuğun yaptığı rastgele bir iş muvaffakiyetle sonuçlanmamış olsa bile eforları takdir edilmelidir. Bir çocuğun anne-babası tarafından, "Öğrenmeye çalışmandan gurur duyuyorum", "Bu iş için elinden geleni yaptığını görüyorum" üzere sözlerle yüreklendirilmesi, çocuğun daha çok gayret harcaması için onu motive edecek, gayret gücünü geliştirecek ve olumlu bir benlik algısı oluşturmasını yardımcı olacaktır.
Özgüven sorunu nelerden kaynaklanır?
Ebeveynlerden biri ya da her ikisi, çocuğa karşı fazla beklentili, çok müdafaacı ve bağımsızlığı engelleyiciyse, çocuğun kendine ait his ve yargısı; yeteneksiz, yetersiz ve bedelsiz olduğu oluyor.
Ebeveynler, çocuğun yapacağı işlerde çok müdafaacı tutum sergilediklerinde onlara güzellik ettiklerini düşünüyorlar ama çocuğu zorluk yaşamasın diye her şeyi kendisi yapan, çok müdahaleci ebeveyn tavrı sonucunda anne-babaya bağımlı, sorun çözme marifeti gelişmemiş, problemler karşısında ne yapacağını bilemeyip adeta sudan çıkmış balık üzere hisseden özetle özgüveni gelişmemiş çocuklar yetişmiş oluyor.
Özgüven hissini kazanamayan çocuklar ilerleyen ömründe hayatta pasif, olaylar karşısında boyun eğici, ortamlarda kabul görmek için çok ahenk gösterme, yalnızlık, tenkitlere karşı hassas olma, güvensizlik, aşağılık duygusu, sevilmediğini hissetme ve yetersizlik duygusu halinde kendini gösterir.
Özgüven gelişimi için nasıl davranmalıyız ?
Çocuğunuzun özgüvenin gelişmesini istiyorsanız çocuğunuzun yeterliliği hakkında gerçekçi bir bakış açısına sahip olmanız gerekmektedir. Her çocuk kendine özeldir.
Çocuğunuzun yapamadıklarından çok yapabildiği ya da yapabileceği işler konusunda cesaretlendirmeli ve desteklemek gereklidir. Ayrıyeten Çocuğunuzdan beklentilerinizi onun gelişim düzeyinin üstünde tutmayın. Ulaşabilecekleri amaçlar koyun ve bu maksatları başarmasında onu destekleyici olun.Evde onun yapabileceği cinsten ufak sorumluluklar verin.
En kıymetlisi de onun sizin için ne kadar pahalı ve özel olduğunu hissettirin onu şımartmaktan ve gereksiz pohpohlamaktan elbette bahsetmiyorum ancak onun tüm muvaffakiyetinde ve başarısızlıkların da yanında olduğunuzu ve olacağınızı ona güvendiğinizi hissettirin.
Çocuğunuzun his ve niyetlerine kıymet verin. Örneğin birisi onunla konuşmak istediğinde, ismini sorduğunda ‘hadi ismini söylesene oğlum/kızım’ biçiminde yönlendirme yapmayın. Konuşmak istemediğinde ona hürmet duyun. Okula gidiyorsa ya da rastgele bir yere gittiğinde gün içerisinde onu memnun eden ya da üzen şeylerin olup olmadığını sorun. Onu önemsediğinizi hissettirin.
Çocuklara söylenmemesi gereken özgüveni zedeleyici birtakım cümleler
Bir işi de düzgün yap; Burada verilen bildiri sen hiçbir şeyi yapamıyorsun, beceriksizsindir. Bu durumda çocuk yapacağı işler konusunda teşebbüsçü olamaz utangaç davranır.
Keşke seni hiç doğurmasaydım; Bu üzere kelamlar çocuğun kendini sevilmeyen, istenmeyen bir birey olarak algılamasına neden olabilir.
Biraz kardeşin/ ablan/ üzere davran onlar beni hiç üzmüyor. Kıyaslamak çocuğa değersizlik ve sevilmiyorsun hissini verir.
Daha düzgününü yapabilirdin; çocukların gayretlerini fark etmek burada son derece kıymetlidir. Yalnızca sonuç odaklı olmak, çocuk üzerinde korkuyu ve yetersizlik hissini arttırır.
Çocuğunuzun küçük bile olsa yaptığı hoş ve yanlışsız davranışlarını destekleyin ve bunun ne kadar kıymetli olduğunu ona hissettirin.
Çocuğunuzla sevginin ve kucaklaşmanın bol olduğu bir beraberlik diliyorum.
Sevgiler
