çocuklarda travma sonrası stres bozukluğu

çocuklarda travma sonrası gerginlik bozukluğu Suçluluk duyguları, güvensizlik hisleri mutlaka ortadan kaldırılmaya çalışılmalıdır Bu noktada “inandırıcı olmayan güvenceler atamak değil, onu razı etmek önemlidirAnne babalara çok iş düşüyor şüphesiz Vefat tehdidi, ağır yaralanma, kendisinin ya da bir başkasının maddesel bütünlüğüne bir korkutma yaşamak ya da tanık olmak (otomobil kazası, yer sarsıntısı, fiziksel istismar, intihara tanıklık vs), “travma olarak adlandırılır Bu alıcı olayların çocuklarda psikolojik etkiler yaratıp yaratmadığı, hangi çocuklarda ve hangi alıcı travmaların nasıl belirtiler ortaya koyduğu ve neler yapılabileceği bu yazının içeriğini oluşturuyor Travmatik olayların psikolojik etkileri ilk olarak savaş ortamlarında yaşanan belirgin üzüntü ve uyum sorunlarının gözlenmesi ile ayrım edilmeye başlandı Çocukların verdiği tepkiler erişkinlerden daha farklı olabildiğinden uzun yıllar çocuklarda da travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gelişebileceği göz ardı edildi Ancak son DSM’yle (psikiyatrik tanı sistemi) birlikte, çocuklarda da TSSB olabileceği genel bir kabul fark etti Travmanın niteliği, şiddeti; annebabanın oayaduruma verdiği tepki, duygu ve anlamlar, toplumun olayla ilgili temel layık yargıları, çocuğun karakter yapısı, gelişim düzeyi, içinde bulunduğu ortam, travmanın çocuğun hayatında yarattığı şartların değişmesi, travmanın tekrarlanma olasılığı, beklentiler, koruyucu etkenler ve çocuğun yaşı gibi faktörler, bir travma sonrası TSSB oluşup oluşmamasını etkiler (Rossman ve ark, 1997) Ufak çocuklarda regresyon, yani yaşından küçük davranmaya başlangıç, yeni kazanılmış becerilerin kaybı (ör, tuvalet eğitimi, hitabe becerilerinin azalması) ve somut yakınmalar sık görülür Okul çağında travmatik olay yaşayan çocuklarda uyku ve yeme alışkanlıklarında artış ya da azalmalar, aşırı tiryakilik (anneye, öğretmene vs), somut yakınmalar (karın ağrısı, baş ağrısı, kusmalar), korkular, yaşıtlarıyla ilişkilerinde davranım bozulmaları, dikkat süresinin azalması, içe kapanma gibi şartların değişmesi gözlenebilir Olayı daima anlatma, olayı andıran durumlar, nesnelere karşısında fazla dehşet tepkileri verme, konuşmanın azalması da sık görülebilmektedir Erginlik çağında bilhassa bedene gelen bir tehdit ya da açık bir saldırı, “gövde ilgilerinin epeyce önemli olduğu bir dönem olduğundan belirgin bir endişe oluşturabilir ve özgüven sorunlarını tetikleyebilir Bir Takım gençler ise erken olgunlaşma, bağımsızlaşma tepkileri geliştirebilirken, bir takım gençlerde tiryakilik ve regresif özellikler belirginleşebilir Bütün bu psikolojikpsikiyatrik tepkilerin oluşumunda en bariz belirleyici annebaba ve çevrelerinin tepkileridir En sık olarak annebabalarına paralel tepkiler gösterdikleri görülmüştür Ancak bu oluşumda, annebabalarına aynı biyoloji ile ilgiligenetik özellikler taşımalarının etkilerini de dikkate almak gerekir Tehdidin ilk elden kendi yaşamına yönelmiş olması, yaralanma veya ölümle sonuçlanan bir durum olması, takviye taleplerinin karşılanmamış olması gibi travmanın kendisine ait faktörler de TSSB gelişimi açısından en belirgin tehlike faktörleri aralarında belirtilmektedirler Travma, TSSB belirtilerinin yanı sıra suçluluk, saldırganlık, kaygı ve buhran gibi sonuçları da tetikleyebilir TSSB, tanım olarak, 4 temel unsurdan oluşur Ölüm, yaralanma, maddesel zarar riski taşıyan bir durumla ilk elden rastlama, ya da şahit olma ve bunun yarattığı korku, çaresizlik duyguları, olayı devamlı yaşama (yaşantılama); yani olay her zaman oluyormuş gibi hissetme, rüyalarda görme, travmayı çağrıştıran durumlarda fizyolojik tepkiler verme, eşlik eden uyarılardan uzak durma, yani eşlik eden duygulardan, düşüncelerden, hatırlatan ortamlardan, insanlardan uzak durma; duygulanımda kısıtlılık ve gelecekle ilgili kötümserlik gibi tepkiler, aşırı uyarılmışlık hali, örneğin uykuya dalma zorlukları, hiddet patlamaları, aşırı irkilmeler gibi Psikanalitik olarak talimat (bilhassa Sigmund Freud kadar), travmanın yarattığı en esas duyguları, “korku ve “ümidini yitirme duyguları olarak tanımlar TSSB belirtilerinin bu duygularla baş etmek için kullanılan savunma mekanizmaları olduğu belirtilir En sık kullanılan savunmalar “red, “disosiasyon, “projeksiyon ve “saldırganla özdeşim kurma olur Umutsuzluk duyguları, kimi zaman enerjik bir kişinin yanında olma, onun uygun sezme ile çözümlenmeye çalışılır Bu şart yaşanan travmaların kuşaktan kuşağa aktarılması, yani travmatize eden kişinin kendisinin de daha önce travmaya maruz kalmış olması olasılığının yüksek olmasını açıklamaktadır Yapılması Gerekenler En ilk olarak uyarı edilmesi gereken, travmaya çocuğun ebeveynlerinin ve çevresinin verdiği tepkilerin değerlendirilmesidir Ebeveynlerin olumsuz tutumu ya da duyguları, toplumun atıfları bazen travmanın kendisinden daha fazla travmatize edici olabilmektedir Suçluluk duyguları, güvensizlik hisleri mutlaka ortadan kaldırılmaya çalışılmalıdır Bu noktada “inandırıcı olmayan güvenceler devretmek değil, realist güven önlemlerinin alınması, olayla ilişkili gerçekçi olmayan kavrama, inanç ve beklentilerin konuşulabilmesi ve yerine doğru, yapıcı us ve duyguların temin edilmesi amaçlanabilir Bu yüzden, yeniden travmatize edici olmadan, onarıcı yaklaşımların sunulması çoğu zaman profesyonel desteği gerekli kılmaktadır Ebeveynler de birçok zaman hazırlıksız yakalandıkları bu durumda kendileri de TSSB belirtileri yaşayabilmekte, bu sebeple çocuklarındaki sıkıntıları pekiştirebilmekte, gerekli olan güven ortamının oluşmasını engelleyebilmektedirler Kimi zaman ebeveynler de birebir destek almak durumunda kalabilirler id Değerleme ve tedavide çocuğun bireysel özellikleri, travma öncesi psikopatolojik durumları, şahsiyet yapıları, bilişsel gelişim düzeyleri de mutlaka dikkate alınmalı ve gerektiğinde ilaç ve tavır tedavileri veveya uzun süreli psikoterapiler uygulanmalıdır Kaynak Dr Koray Karabekiroğlu