Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Endişe; kişisi tehlikelere karşı koruyan, insanın yapısında bulunan temel hislerden biridir ve fizyolojik olarak her yaşta ortaya çıkar. Fakat bazen ortaya çıkan dehşet, beklenenden daha şiddetlidir ve mümkün kaçma/kaçınma davranışı olağan ölçüleri çok aşar.
Yaşanan tüm dehşet çeşitleri üç boyutta değişikliğe yol açar:
1.Yaşantı boyutu: Telaşlar, kısıtlanma yaşantısı, kaygı uyandıran durumlardan nasıl kaçınabileceği ile ilgili mütalaaları içerir.
2.Davranış boyutu: Kaçma, kaçınma, koşarak uzaklaşma, ilgili durumlardan uzak kalma üzere kaçınma stratejilerini ve çok şiddetli bir dehşetin ortaya çıkışını engellemeye yönelik davranışlar olan makul bir kişinin varlığını sağlama, cepte ilaç taşıma üzere güvenlik tedbirlerini içerir.
3.Fizyolojik boyut: Endişenin terleme, taşikardi, taşipne üzere bilinen semptomlarını içerir.
Kaygılar, gelişimin bir modülüdür. Bu nedenle evlat ve ergenlerde daha sık görülmeleri doğaldır. Fizyolojik kaygıların birçok, sınırlı gelişim devirlerinde süreksiz olarak ön plana çıkar.
Küçük evlatlar, umumiyetle etraflarındaki anlık hadiselerden korkarlar, yaşları büyüdükçe ve bilişsel yetileri geliştikçe, kaygıların içeriği giderek hayali nesnelerden gerçek nesnelere ve geleceğe yönelik vakalara hakikat değişir. Küçük evlatlar büyük evlatlara orantıyla daha sık korkar, lakin, yaş büyüdükçe endişe nesnelerinin sayısı artar.
Evlat ve ergen yaş kümesinde en sık görülen psikiyatrik bozukluklardan sayılabilecek olan fobik bozuklukları fizyolojik dehşetleri ayırmada, belirtilerin ortaya çıkma yaşı, şiddeti ve mahsusen sağlıklı gelişimi engelleyecek seviyedeki işlevsellik kaybı yardımcı olur. Çok sık görülmeleri ve sağlıklı gelişimi engellemeleri nedeniyle, bu bozuklukların erken tanısı ve müsait halde tedavisi kıymet kazanır.
Evlat ve ergenlerde görülen fobik bozuklukların şiddetiyle ilgili bir sınıflamaya gidilmemiştir. Bozukluğun şiddeti, belirtilerin yoğunluğu ve müddetiyle kaçınma davranışının aile, yaşıt alakaları, mektep ve boş hengam aktivitelerine olan tesirleriyle kıymetlendirilir.
KAYGININ NEDENLERİ
1. Psikodinamik görüş:
Freud'a nazaran fobiler bilinç dışı çatışmalarla ilgilidir ve ödipal kompleks ile münasebeti vardır. Bastırılmış, bilinç dışına itilmiş birtakım dehşetler taraf değiştirerek sıradanda korku yaratmayacak bir nesne yahut duruma yöneltilir ve bu biçimde fobiler gelişir.
2.Ailesel nedenler:
Inançsız anne-baba-çocuk bağlantısı
Aile bireylerinin endişelerini evladın örnek alması.
Endişenin disiplin aracı olarak kullanılması.
Evladın haddinden fazla koruyucu/kollayıcı yetiştirilmesi
Evladın geçirmiş olduğu trafik kazası, zelzele, sel, irtihal, cinsel/fiziksel/duygusal istismar üzere travmatik hayat vukuatları.
Evlada karşı telaş uyandıran eğitsel faktörler.
3.Çocuğa ilişkin nedenler:
Bilişsel yapılanmadaki aksilikler (karşılaşılan durumlar hakkında olumsuz düşünme ve tehlikeli olduklarını algılanma) nedeniyle evladın kaygıya eğilimli olması.
4.Genetik nedenler:
Mahsusen dopaminerjik ve serotonerjik sistem üzerinde durulmaktadır. Fobik hastaların 1. kademe akrabalarında %31 nispetinde özgül fobi saptanmıştır. Özgül fobisi olan kimselerin evlatlarında birebir bozukluk %15 nispetinde saptanmıştır. Yaralanma ve kan-enjeksiyon endişesinde ailesel bağlantı daha güçlüdür.
Yaşanan tüm dehşet çeşitleri üç boyutta değişikliğe yol açar:
1.Yaşantı boyutu: Telaşlar, kısıtlanma yaşantısı, kaygı uyandıran durumlardan nasıl kaçınabileceği ile ilgili mütalaaları içerir.
2.Davranış boyutu: Kaçma, kaçınma, koşarak uzaklaşma, ilgili durumlardan uzak kalma üzere kaçınma stratejilerini ve çok şiddetli bir dehşetin ortaya çıkışını engellemeye yönelik davranışlar olan makul bir kişinin varlığını sağlama, cepte ilaç taşıma üzere güvenlik tedbirlerini içerir.
3.Fizyolojik boyut: Endişenin terleme, taşikardi, taşipne üzere bilinen semptomlarını içerir.
Kaygılar, gelişimin bir modülüdür. Bu nedenle evlat ve ergenlerde daha sık görülmeleri doğaldır. Fizyolojik kaygıların birçok, sınırlı gelişim devirlerinde süreksiz olarak ön plana çıkar.
Küçük evlatlar, umumiyetle etraflarındaki anlık hadiselerden korkarlar, yaşları büyüdükçe ve bilişsel yetileri geliştikçe, kaygıların içeriği giderek hayali nesnelerden gerçek nesnelere ve geleceğe yönelik vakalara hakikat değişir. Küçük evlatlar büyük evlatlara orantıyla daha sık korkar, lakin, yaş büyüdükçe endişe nesnelerinin sayısı artar.
YAŞ | KAYGI İÇERİĞİ |
0-6 AY | Yüksek sesler, ani konum değişikliği,… |
6-9 AY | Yabancılar, ayrılık |
9-12 AY | Ayrılık, yaralanma |
2. YAŞ | Hayali figürler, irtihal, hırsızlar, karanlık, yabancılar |
3. YAŞ | Hayvanlar (köpek), yalnızlık, tuvalet eğitimi ile ilgili durumlar, yabancılar, ayrılık |
4-6 YAŞ | Karanlık, hayaletler, fırtına, gök gürültüsü, ebeveynlerin ayrılma ihtimali, hayvanlar, bedensel yaralanma |
6-12 YAŞ | Mektep, yaralanma, hastalık, içtimaî muhit tarafından red edilme, gök gürültüsü, doğaüstü varlıklar, bedensel yaralanma, terk edilme, kaza, mevt |
13-18 YAŞ | Yaralanma, hastalık, çevre ortamlarda başarısızlık, cinsellik, bedensel zayıflık, mektepte ceza gerektiren durumlar |
Evlat ve ergenlerde görülen fobik bozuklukların şiddetiyle ilgili bir sınıflamaya gidilmemiştir. Bozukluğun şiddeti, belirtilerin yoğunluğu ve müddetiyle kaçınma davranışının aile, yaşıt alakaları, mektep ve boş hengam aktivitelerine olan tesirleriyle kıymetlendirilir.
KAYGININ NEDENLERİ
1. Psikodinamik görüş:
Freud'a nazaran fobiler bilinç dışı çatışmalarla ilgilidir ve ödipal kompleks ile münasebeti vardır. Bastırılmış, bilinç dışına itilmiş birtakım dehşetler taraf değiştirerek sıradanda korku yaratmayacak bir nesne yahut duruma yöneltilir ve bu biçimde fobiler gelişir.
2.Ailesel nedenler:
Inançsız anne-baba-çocuk bağlantısı
Aile bireylerinin endişelerini evladın örnek alması.
Endişenin disiplin aracı olarak kullanılması.
Evladın haddinden fazla koruyucu/kollayıcı yetiştirilmesi
Evladın geçirmiş olduğu trafik kazası, zelzele, sel, irtihal, cinsel/fiziksel/duygusal istismar üzere travmatik hayat vukuatları.
Evlada karşı telaş uyandıran eğitsel faktörler.
3.Çocuğa ilişkin nedenler:
Bilişsel yapılanmadaki aksilikler (karşılaşılan durumlar hakkında olumsuz düşünme ve tehlikeli olduklarını algılanma) nedeniyle evladın kaygıya eğilimli olması.
4.Genetik nedenler:
Mahsusen dopaminerjik ve serotonerjik sistem üzerinde durulmaktadır. Fobik hastaların 1. kademe akrabalarında %31 nispetinde özgül fobi saptanmıştır. Özgül fobisi olan kimselerin evlatlarında birebir bozukluk %15 nispetinde saptanmıştır. Yaralanma ve kan-enjeksiyon endişesinde ailesel bağlantı daha güçlüdür.
