Çoklu Akıl ve Eğitimdeki Yeri

Zeka bilim insanları kadar ayrı ifadelerle açıklanıyor Problem çözme yeteneği en yaygın tanımlarından biridir Akıl kavramına farklı bir perspektif getiren kavram ise çoklu zekadır Çoklu akıl kuramı Howard Gardner tarafından ortaya atılmıştır Bu kuramın temel dayanağı, her insanın bir ya da birkaç alanda zeka çeşidine sahip olduğudur Bu kurama tarafından; insanlar zekanın bütün durumlarına sahip olarak dünyaya gelir Halk sahip oldukları bu akıl durumları açısından birbirinden farklıdır Zekanın durumları arasındaki ilişki dinamiktir Zekanın her yönü birbirleriyle belirtilmiş bir düzen, ahenk içinde çalışır Bu kuram zekanın başkasına öğretilebilir ve geliştirilebilir bir kavram olduğunu ortaya atar Ayrıca zekanın ölçüsü olarak sadece matematik veya sözel boyutu görmez Müzik, spor, dans, irtibat, resim vb alanlarda da başarılı olanların akıllı olduğunu söyler Howard ’ ın ortaya koyduğu hipotez bilhassa eğitim bilimi alanında kabul görmüş ve öğretim sürecinde etkili bir şekilde ele alınmıştır Zaten zekayı öğretilebilir bir kavram olarak kabul eden kuramın bu alanda var olması doğaldır
Çoklu zeka kuramına göre 8 farklı zeka boyutu vardır ve hepsinin değeri bu kurama kadar aynıdır Yani sadece birkaç boyutun ön planda tutulup gerisinin gözardı edilmesi, çoklu akıl kuramının temel ilkelerine terstir Çoklu akıl kuramına göre bir tasarım, mahsul geliştirilmesi için 3 öbür gereğin yerine getirilmesi gerekir Bunlardan ilki gelişmeyen zekanın boyutlarını eğitimle geliştirmek gerekir İkincisi ise süreç içinde birdenbire fazla duyuya hitap edilmesi gereğidir Son gereksinim ise tasarıma ait öğrenmelerin kolaylaştırılması ve etkin biçimde kullanılması gereğidir
Çoklu akıl kuramının 8 boyutu içe doğru bakıldığında şöyledir:
1) Sözel Dilsel Akıl: Dilin esas işlevlerini kullanabilme yeteneği olarak görülür Dilsel zeka da irtibat arabulucu olarak dili etkin yararlanma kapasitesini ifade etmektedir Okuma, yazma, dinleme ve hitabe bu zekanın en keskin özellikleridir Bu zeka dilin tüm formlarına hitap eder Yazarlar, şairleri edebiyatçılar, politikacılar bu akıl boyutunu ağırlıklı olarak kullanırlar
2) Mantıksal Matematiksel Zeka: Günümüzde zekayı en fazla açıklayan bilişsel yeteneklerden biridir Mantıklı düşünme, düşünce yürütme, sayıları etkin bir biçimde kullanım, problemlere bilimsel çözümler üretme, kavramlar arasındaki ilişkileri kurma, genelleştirme, sınıflama, kuram kurma, hesaplama vb becerileri içerir Bu boyutu yoğun olarak kullananlar matematikçiler, mühendisler, bilgisayar programcıları ve araştırmacılardır
3) Bedensel Duyu Devinimsel Akıl: Bireyin vücudunu ve hareketlerini kullanım biçimini ifade eder Zekanın bu boyutu cisim hareketlerini yoklama etmeyi, yorumlamayı, karoserhafıza arasındaki uyumu kapsar Fiziksel zekası yüksek bireyler sportif hareketleri, düzenli ritmik oyunları kolayca uygulayabilirler Bu kişilerde koordinasyon, denge, hız, el becerisi dikkat çekicidir Balerinler, aktörler, sporcular, dansçılar, şoförler, pilotlar, cerrahlar bu boyutu simgelerler
4) Görsel Uzamsal Zeka: Bu zeka boyutu 3 boyutlu bir nesnenin şekil ve görüntüsünün zihinde canlandırılmasıyla alakalıdır Şekil, ren, biçim ve dokunuşu akıl gözü ile görme ve somutlaştırma yeteneğini içerir Görsel zeka görsel düşünme, gördüklerini şekillerle açıklama etme, boyama, şekillendirme gibi davranışları kapsar Mimarlar, dekoratifler, modacılar, ressamlar, tasarımcılar bu zeka boyutuna hakimdirler
5) Sosyal Bireysel Akıl: Bu akıl kapsamında bireyler arası irtibat kurma, onları anlayış ve davranışları açıklama yetenekleri bulunur Liderlik, empati kurma, işbirlikli alıştırma vb durumları kapsar İnsanların sosyalleşmesinde etkili bir boyuttur Liderler, psikologlar, politikacılar, öğretmenler, turizmciler bu akıl boyutunu yoğun bir biçimde kullanırlar
6) Müzikal Ritmik Zeka: Bu zeka duyguların aktarımında müziği bir vasıta olarak kullanan insanların sahip olduğu müzikal gücü göze çarpan ediyor Bu insanlarda ritm, melodi, perde duyarlılığı vb vardır Çalgı çalma, beste yapma, ritm becerisi vb yetenekleri kapsar Bu akıl boyutu dinç olan kişiler müzisyenler, solistler, besteciler, orkestra şefleri vb ’ dir
7) Kişisel Akıl: Bireyin kendini duyması ve anlamasını ifade eder Kim olduğunu, hangi duyguları hissettiğini, olumluolumsuz yanlarını kendine itiraf edebilme yetenekleridir Bu millet kendini tanınma, kendine güvenme, disiplinli olma, bireysel problemlerini çözme becerisine sahiptirler Bu boyuta ait belirgin iş türleri yoktur Çünkü her iş grubuna mensup kişilerde bu akıl boyutu görülebilir
8) Doğa Zekası: Gardner bu akıl boyutunu ancak 1996 yılında kuramına eklemiştir Doğa zekası, kayalar ve çimler ile flora ( doğal bitki örtüsü ) ve fauna ( kayıtlı bir bölgede yaşayan bütün hayvan çeşitleri ) çeşidi de dahil olmak üzere bitkileri, mineralleri, hayvanları, dünyayı, denizleri, mevsimleri vb tanınma ve sınıflandırma yeteneğidir Biyologlar, botanikçiler, ziraatçılar ve zoologlar bu akıl boyutuna misal meslek mensuplarıdır
Aslına bakılırsa bu kuram ile Gardner, zekanın yokluğuna karşı çıkıyor Bu düşünceden nedeniyle farklı alanlara yönlendirilmiş eleştirilerle karşılaşmıştır Keza bu hipotez ile IQ testlerinin fazla sınırlı olduğunu savunur Gardner, kendisinin çözebildiği 8 değişiklik akıl boyutunun yanı sıra var olan yüzlerce akıl çeşidinin de olabileceğini söylüyor