Çölyak hastalığına dikkat

Çölyak hastalığına uyarı Ekmek, makarna, bisküvi ve öteki unlu mamüller…En sevdiğiniz yiyeceklerden uzaktan durmak zorunda kalmanıza niçin olabilecek bu hastalığın adı çölyak… “Yaşam boyu sürekli tek yiyecek alerjisi olan çölyak, çoğunlukla ırsi olarak ortaya çıkıyor; çare edilmediği ve titiz davranılmadığı takdirde de hayatı çekilmez ışık halkası getirebiliyor Memorial Hastanesi İç Hastalıkları Birim Koordinatörü Prof Dr Yavuz Baykal, “Çölyak hastalığı hakkında şu bilgileri verdi: Ailenizde çölyak hastalığı varsa Çölyak hastalığı bağırsaklarda beslenme maddelerinin sindiriminin ve emiliminin bozulmasına yol açan bir hastalıktır Çölyak hastalığı olan insanlar; buğday, arpa, çavdar ve bir dereceye dek da yulafta da bulunan bir protein olan ‘gluten’ e karşısında hassasiyet gösterirler Bu kişiler gluten taşıyan gıdalarla beslendiklerinde ince bağırsaklarında oluşan immunolojik reaksiyonlar sonucu hücrelerde irin ve zarar oluşturur Oluşan bu hasar ardından besin maddelerinin sindirimi ve emilimi bozulacağından, ishal ve zamanla vücutta bazı maddelerin eksikliği ortaya çıkar Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır ve hastaların yüzde10 kadarında ailede çölyak hastalığı olan başka bireyler vardır Çift yumurta ikizlerinde yüzde30 oranında görülürken, tek yumurta ikizlerinde görülme oranı yüzde70’tir Gerginlik de çölyaka zemin hazırlıyor Bazı viral enfeksiyonlar ve gerginlik durumları hastalığın ortaya çıkmasına sebep olabilir Her yaşta ortaya çıkarsa da 812 aylık çocuklarda ve 3040 yaş aralığında daha sıktır İleri yaşlarda da ortaya çıkabilmektedir “Latent veya “sessiz çölyak hastalığı ise, bu hastalığa ait tipik bulguların olmadığı fakat kalıtsal yatkınlığı olan hastalar için kullanılan bir terimdir Bu hastalarda zamanla çölyak hastalığı yerleşir Çölyak hastalığının hakiki sıklığı bilinmemektedir Kan bankasındaki kanlar üzerinde yapılan serolojik incelemeler her 300 kişiden birinde bu hastalığın bulunabileceğini düşündürmektedir Belirtileri neler? Emilim ve sindirim bozukluğunun derecesine emrindeki olarak Çölyak hastalığı çocuklarda ve erişkinlerde farklı belirtilerle kendini gösterir Çocuklarda gelişme ve yükselme geriliği çölyak hastalığının erken bulgusu olabilir Karın ağrısı, bulantı, kusma, ishal, huysuzluk, uyuklama, tavır bozuklukları ve okulda başarısızlık görülebilecek diğer belirtilerdir Bulguların ortaya çıkması ve şiddetlenmesi yıllar sürebilir Çölyak hastalığı erişkinlerde genelde 3040 yaş civarında ortaya çıkarsa da daha ileri yaşlarda da görülebilir Hastalıklı kişilerde belirtiler iki şekilde kendini gösterir: Emilim bozukluğuna bağlı olanlar Beslenme, mineral ve vitamin eksikliğine tabi olanlardır Hastalarda esas besin kaynakları olan; protein, karbonhidrat ve yağ emilimi bozulmuştur ve en ciddi emilimi bozulan ise yağlardır Yağ emiliminin bozulması sonucu hastalarda ishal ve şişlik şikayetleri ortaya çıkabilir Karbon hidrat emilim bozukluğu sonucu ise hastalarda süt şekeri intoleransı ortaya çıkar, bu şart sütlü yiyecekler sonrası hastalarda karın ağrısı ve şişlik gibi şikayetlere niçin olabilir Hastalarda beslenme bozukluğu, vitamin ve mineral yetersizliğine bağlı olarak; Zayıflama ve ödem Anemi (demir ve B12 vitamin eksikliği) Kemik erimesi (osteoporoz) Basit bozulma (K vitamin eksikliği) Asap hasarı periferik nöropati (B12 ve B1 vitamin eksikliği) Kısırlık (adet bozukluğu, düşükler) Adale güçsüzlüğü (potasyum, magnezyum yetersizliği) Saç dökülmesi İştahsızlıktır Nasıl tanı edilir? Çölyak hastalığından şüphelenildiğinde, detaylı bir muayeneden sonra bir takım kan ve dışkı testleri istenir Kalsiyum, magnezyum, potasyum, protein, kolesterol, B12 vitamini, A vitamini, folik asit ve demir gibi bu hastalıkta vücutta eksilebilecek bir takım maddelerin kandaki seviyelerinin ölçülmesi, bütün kan sayımının yapılması ve irin belirteçlerinin kontrol edilmesi yanında; çölyak hastalığının teşhisinde kullanılan bir takım testlerin de yapılması gerekir Çölyak hastalığının tanısında mutlaka yapılması gereken bir öteki analiz, ince bağırsak mukoza biyopsisidir Özellikle keskin kilo kaybı, karın ağrısı, anemi, gece terlemeleri ve kanama gibi bulguları olan hastalarda bu incelemelerin yapılması ve gerektiğinde bilgisayarlı batın tomografisi gibi başka görüntüleme yöntemlerine başvurulması gerekebilir Tedavisi nasıl? Erken dönemde tanı edilmediğinde çölyak hastalığı ciddi problemlere yol açabilir Yukarıda betimleme edilen bulgulara benzer şikayetleri veya ailesinde çölyak hastalığı öyküsü olanların bir iç hastalıkları uzmanı veya gastroenteroloji uzmanına başvurmaları gerekir Çölyak hastalığı olanların yüzde10 kadarında; anne, baba, kardeş veya çocuklarında da aynı hastalık görülebilir Gebelik döneminde kansızlığı bariz ölçüde şiddetlenen kadınların çölyak hastalığı yönünden araştırılması gerekir Çölyak hastalığında tedavinin temelini sıkı bir glutensiz perhiz uygulanması oluşturur Bu amaçla gluten taşıyan tahıl ürünleri (buğday, arpa ve çavdar) kullanılarak yapılan yiyecek maddelerinin elbette yenmemesi gerekir Pirinç, darı, patates ve soya unundan üretilmiş ürünler yenilebilir Meyve, sebze, yumurta ve et ürünlerinin yenmesinde sakınca yoktur Gluten içermeyen bir diyetin uygulanması normal beslenmeye göre daha fiyatı yüksek, zor ve bıktırıcı olabilir böylece belirli tanı konulmadan bu tür bir diyetin uygulanması nasihat edilmez Bu hastalarda süt şekeri eksikliği (süt şekeri intoleransı) de olabildiğinden ilk olarak süt ve sütlü gıdaların alınmaması önerilir Glutensiz diyete başlanmasından günler sonra şikayetlerde azalma görülmeye başlar Şikayetlerin tamamıyla ortadan kalkmasına karşın bağırsak mukozasının hazır olarak iyileşmesi bazen 2 yıl kadar sürebilirse de bağırsak mukozasındaki iyileşme çoğunlukla 36 ay içinde gerçekleşir Sıkı bir glutensiz perhiz uygulayan hastalarda rahatsızlık genelde iyi bir gidiş gösterir Çare edilmeyen vakalarda uzun dönemde (2030 sene) ortaya çıkabilecek önemli bir hastalıklar aralarında; ince bağırsak lenfoması, ince bağırsak ülserleri ve kollajenöz çölyak hastalığı sayılabilir Sıkı perhiz ile kansere dönüşüm engellenebilir