Cumhuriyet Bayramı Müdür Konuşması

Cumhuriyet Bayramı Müdür Konuşması

Cumhuriyet Alkışla Olmaz!



Cumhuriyet ’in 83 yılını anmak için bir araya gelmiş bu seçkin topluluğa merhaba Bu günün anlamını ve coşkusunu anlatma sorumluluğu bana verildi Ben de bu sorumluluğu en iyi şekilde yapmak için buradayım Sizinle Cumhuriyet ’in tüm kazanımlarını paylaşmak isterdim Ancak bir özelliğini tartışmakla yetineceğim İçinde yaşadığımız dönemde Cumhuriyetimizin sınırları maksimum “katılım konusunda zorlanıyor ve tartışılıyor Konuya yaşanmış bir olayı anlatarak başlamak istiyorum Bundan birkaç sene önce büyük şehirlerimizden birinde ilköğretim okulu 8 derslik yurttaşlık ve insan hakları dersinde öğretmen, cumhuriyet kavramını yalnızca “Cumhuriyet, halkın ahali tarafından yöneticilik edilmesidir diye açıklar Öğrencilerin tanımı defterlerine yazmasını ister ve sonradan yeni bir konuya geçerek derse devam eder Ama öğrencilerden biri ısrarla parmak kaldırmaktadır Laf atamak zorunda kalır Öğrenci, “Öğretmenim cumhuriyetin diğer tanımları da yok mu? Yalnızca bir tane mi tanımı var? der Hoca “Evet der ve tekrar kaldığı yerden derse devam eder Aynı öğrenci ısrarla parmak kaldırmaya devam etmektedir Öğretmen öğrenciye bir defa daha söz verir “Tek bir tanımdan laf ediyorsunuz ama Türkiye Cumhuriyeti, İran İslam Cumhuriyeti, Kongo Cumhuriyeti, dağılan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ve Demokratik Alman Cumhuriyeti de kendilerini cumhuriyet olarak tanımlıyor Ama bunlar birbirlerine öyle benzemiyorlar Madem cumhuriyetin bu dek kısa ve tek tanımı var bu farklılıkları nasıl açıklayacağız? diye sorar Öğretmen kısa bir zaman duraklar ve çaresizce bir kaç şey söyleyerek dersini tamamlar Ama bir iç huzursuzluğuna kapılmıştır ve öğrenciye verdiği yanıt kendini memnuniyet etmemiştir Haftalarca cumhuriyet tanımıyla ilgili kitaplar ve yazılar okur yapar Karşılaştığı her insanın fikrini sorar Aldığı cevaplar gösterir ancak hiç kimsenin kendinden daha fazla birikime sahip olmadığı bir konudur cumhuriyet Neden bu dek eksik şey bildiğini ya da bildiğimizi sorgularken o günlerde yayınlanan bir derginin kapağındaki kışkırtıcı slogan sorduğu sorunun cevabını gibidir Kapakta Cumhuriyet Alkışla Olmazyazmaktadır Kapağı gördüğü anda yıllardır cumhuriyeti sadece alkışladığını ve sorumluluğunun bununla sınırlı olduğunu düşündüğünü fark eder Kendisi gibi öteki ahali da benzer şeyi yapmış ve kutlamalar esnasında bu kavram üzerine en küçük bir tartışma yapmadan, yeni fikirler üretmeden, daha pozitif neler yapılabiliriz diye sormadan, cumhuriyetin aksayan yönlerini belirlemeden geçirmişlerdi yıllarını Yalnızca alkışlayarak geçirdikleri yıllar sebebiyle o gün öğrenci karşısında donup kalmış ve çaresizce bir iki şey söyleyip öğrencisini geçiştirmişti Pekiyi, “Cumhuriyet Alkışla Olmaz! diyoruz o zaman nasıl olacağını da konuşmamız gerekmiyor mu? Burada amacım size doğruyu eksiksiz ve iyice göstermek değil şu anda süren ve bundan sonrada sürüp gidecek tartışmaları özet olarak takdim etmek Bu tartışmalara çoktan katılmak ve yaşam boyu devam etmek gerekiyor Bu tartışmalar esnasında elde ettiğimiz değerlere sıkı sıkıya sarılmak ve onları korumak da gerekiyor Bir cumhuriyeti medeni dünyanın parçası yapan ya da uygar dünyadan uzaklaştıran en manâlı özelliği “katılım gibi gözükür Pekiyi katılım konusunda neler konuşuluyor? Bunları aşağıdaki başlıklar altında toplamak mümkün gözüküyor

1Demokrasi ve Cumhuriyet birbiriyle çelişen kavramlar mıdır? Halkın devlet yönetimine katılımının en etkin ve yaygın yolu demokrasidir Bu olmadan cumhuriyetten söz edemeyiz Ama bazıları cumhuriyet rejiminin bir “vatandaş tamını olduğunu ve bu yurttaşı geliştirmek için yönetenlerin gerektiğinde kuvvet kullandığını öne sürer Böyle bir varsayımdan yola çıkanlara tarafından cumhuriyet ile demokrasi kavramları bu nedenle birbiriyle çelişen kavramlardır Onlara tarafından demokrasi insanları olduğu gibi kabul etmemiz gereken ve değişmeye zorlamadığımız bir uygulamadır, cumhuriyet ise kurucularınca belli bir insan tipini (vatandaş) yaratma projesidir Gerçekteyse şart farklıdır Cumhuriyet bir devlet şeklidir ve bu devlet halkın iradesine dayalıdır Halk iradesinin devlet yönetimine yansıtılması için o kadar çok yöntem bulunabilir ancak en etkili olanı demokrasidir Böyle düşünüldüğünde cumhuriyet ve demokrasi çelişen kavramlar değildir Bütün aksine birbirini tamamlayan kavramlardır

2Laikliği tartışmak cumhuriyeti tartışmak mı? Laik bir yapısı olmadığı halde cumhuriyet olan ülkeler var Bu örnekleri taklit etmek isteyenler olacaktır Oysa laiklikten cayma lüksüne sahip miyiz? Bu çok hatalı ve güvenli olmayan bir sorudur Devlet, bir inancın sözcüsü ve uygulayıcısı olduğu anda diğer inançların yönetime katılması önünde bir engele dönüşür Cumhuriyeti her bireyin yönetime katılma ve yönetimi kusur bulma hakkı olarak tanımlıyorsak laiklikten yoksun bir cumhuriyet beceriksiz bir cumhuriyet olacaktır

3İnsan yargı ve özgürlükleri olmadan cumhuriyet olamaz mı? İnsan adalet ve özgürlükleri devlet göre bireyin bir takım hakları ve özgürlükleri olduğunun kabul edilmesi ve koruma altına alınması demektir Devlet, şartlar ne olursa olsun bu hak ve özgürlükleri saygılı elde etmek zorundadır ve dokunamaz Bu haklar uluslar arası sözleşmelerce de teminat altına alınmıştır Hak ve özgürlüklerin güvence altına alınmadığı yerde kişi varlığını tehlikede hisseder Varlığı (yaşama hakkı) tehlikede olan bireyin düşünceleriyle, eylemleriyle ya da ilk elden devlet yönetimine katılmasını ummak ne değin içten veya gerçekçi olur? Bu ortamda halkın katılımı azaltır ya da ayrıntılarıyla ortadan kalkar

Buna rağmen insan yargı ve özgürlüklerinin devletin ve cumhuriyetin varlığını tehlikeye düşürdüğünü iddia edenlerin sayısı azımsanamayacak değin çoktur

4Herkesin eşdeğer ve nitelikli bir eğitim sürecinden geçmesi cumhuriyet için bir yükümlülük mudur? Bağımsız ve bağımsızlık iradesiyle karar alabilen bireyler cumhuriyet ve demokrasinin vazgeçilmezidir Bu donanıma sahip bireylerin sayısı az ise veya hiç yoksa, iyi eğitim almış ve kendini imtiyazlı sayan ırk, kitleleri istedikleri gibi ve çıkarlarına uygun bir şekilde yönlendirerek hegemonya kurmaya başlar Böylece devlet imtiyazlı bir zümrenin egemenliği altına girmiş olur ve yönetim şekli artık cumhuriyet değildir İşte bu yüzden herkese eşdeğer, parasız ve kaliteli bir eğitim belirlemek devletin en esas zorunluluğu olmalıdır İyi eğitim almayan biri, “vatandaş değil oysa “kul olabilir Vatandaşlık bilincine sahip olmayan, haklarının ve özgürlüklerinin haberdar olmayan, başkalarının haklarını ve özgürlüklerini tanımayan, hukukun üstünlüğünü kabul etmeyen bireyler cumhuriyetin yaşaması ve gelişmesi önündeki en büyük engellerdir

5Cinsiyet ayrımcılığını reddetmeden cumhuriyet olunabilir mi? Kadınlar nüfusun yarısı demektir Kadınların haklarını tanımamak, kadınları toplumsal yaşamın dışına itmek, hesaplı hayata katılımını engellemek halkın yarısının devlet yönetimine katılımını engellemek demektir Cinsiyet ayrımcılığına dayalı bir devlet yönetimi katılımın sanki yarıya düştüğü bir devlettir Bu devletin adı cumhuriyet olamaz

6Bilimsel düşünce olmadan cumhuriyet var olabilir mi? Mustafa Kemal Atatürk “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir derken tamda bu konunun altını çiziyordu İyi ile kötüyü, dürüst ile yanlışı ayırt etmede çok farklı yöntemler göstermek mümkündür Uygulamaya baktığımızda bu ayrımları gerçekleştirmek için bir inanç sistemini, bir dini ya da bir sınıfın çıkarlarını merkeze koyan bir fazla fikir akımı vardır Fakat katılımı sınırlayan bu uygulamaların olduğu bir yere cumhuriyet diyebilir miyiz?

Yukarıda sayılanlar cumhuriyetin rejiminde katılımın olmazsa olmazları olarak kabul edilir başkaca o kadar fazla manâlı konu daha vardır Örneğin, hukukun üstünlüğü, sosyal devlet edinmek, anayasanın çizdiği sınırlar içinde bir cumhuriyet elde etmek, yargı bağımsızlığı, basın özgülüğü bunlardan bazılarıdır Bize düşen yükümlülük sağlıklı bir kavga ortamı koymak ve bu ortamda filizlenen düşüncelerle cumhuriyetimizi geliştirmek olmalıdır Tartışmalar sonucunda ortaya çıkan uzlaşmalar veya ayrışmalar cumhuriyetimizin niteliklerini belirleyecektir

Bütün bayramların ve kutlama haftalarının olabildiğince derin ve herkesin katıldığı tartışma ortamları yaratması dileğiyle herkesin Cumhuriyet Bayramı ’nı bir kere daha kutluyorum *