Vitamin D, vücuda vitamin D olarak veya vücut dokusundaki ön öğenin ultraviyole ışını aracılığıyla vitamin D’ye çevrilmesi ile alınabilir. Güneşlenme sırasında D vitamini oluşumu; ışınların dik veya eğik gelmesine, ten rengine ve yaşa göre değişir. Kışın ışınlar eğik geldiği için, esmer ten ve yaşlılarda deri ince olduğu için D vitamini oluşumu daha azdır.
Kaynakları : Balık karaciğeri yağında yoğun olarak bulunur. Diğer yiyeceklerdeki D vitamini miktarı çok azdır. En zengin kaynak olan karaciğerin 100 gramında 100-400 IU, tereyağında 50-60 IU, sütün bir litresinde 3-10 IU, bir yumurta sarısında 20-100 IU civarında D vitamini bulunur.
-
Bazı ülkelerde süt,peynir, meyve suyu, kahvaltılık tahıllar ve yağ D vitamininden zenginleştirilmiştir. Ülkemizde de D vitamini ile zenginleştirilmiş süt ve margarinler bulunmaktadır.
İşlevleri :
-
Kemik metabolizmasındaki birinci işlevi, barsaklardan kalsiyum emilimini hızlandırmasıdır. İkinci etkisi, kemik ve böbreklerden kana kalsiyum taşımasıdır. Üçüncü etkisi, böbreklerden kalsiyumun geri emilimini arttırmaktır. -
Kemik dışında beyin, kalp, mide, pankreas, deri, meme, T ve B lenfositlerinde D vitamini reseptörü bulunmaktadır. Bu etkinliklerinden ötürü D vitamininin, son yıllarda yapılan çalışmalarda kanser, kardiyovasküler hastalıklar, sedef hastalığı, multipl sklerozis (MS), tip 1 diyabet gibi hastalıklarla ilişkili olduğu bildirilmiştir. -
Bazı çalışmalarda D vitamini yetersizliğinde MS riskinin arttığı, D vitamini desteğiyle atakların azaldığı gözlemlenmiştir. D vitaminin insülin salınımını arttırır, tip 1 diyabet gelişim riskini arttırır. D vitamini hücre farklılaşması ve çoğalmasındaki etkinliğinden ötürü kanser hücrelerinin çoğalmasını azaltıp kanser gelişim riskini azaltır.
-
Vitamin D yetersizliği ile ilgili belirtiler iskelet sisteminde kendisini göstermektedir. Özellikle çocukluk döneminde raşitizm, yetişkinlerde osteomalasia gibi kemiklerin yumuşaması ve kolay bükülebilir, kırılabilir hale gelmesi şeklinde tanımlanan kemik hastalıkları gözlemlenmektedir. -
Ayrıca son yıllarda yapılan çalışmalarda D vitamini eksikliğinde bireylerde depresif belirtiler, kilo almaya yatkınlık gibi etkiler de görülmüştür.