Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
D3 vitamini nedir, ne işe fayda?
D vitamini, sanırım birçok kişinin kan analizinde eksik olduğunu öğrendiği bir vitamindir. Aslında güneş belirdiğinde çoğumuz deriz biraz D vitamini alalım diye… Fakat yeniden de eksikliği birçok bireyde görülen bir halk sıhhati problemidir. Güneşin kaynak olduğu, D vitamini çeşitlerinden biri olan D3 vitaminidir. D3 vitamininin bedendeki tesirleri, eksikliğinin nelere sebep olabileceği ve hangi besinlerde bulunduğu konusunda kâfi bilgiye sahip değiliz. Bedendeki değeri de düşünüldüğünde bu yazımda bu sorulara karşılık vereceğim.
Yağda çözünen vitaminlerden olan ve bedende çeşitli işlevleri olan D vitamininin D2 ve D3 olmak üzere bedende kullanılan iki çeşidi vardır. Bitki dokularındaki ergesterol ultraviyole ışınların (güneş ışını) tesiri ile kalsiferole (Vitamin D2), hayvan dokularındaki 7-dehidrokolesterol ise ultraviyole ışınların(güneş ışını) tesiri ile kolekalsiferole(Vitamin D3) dönüşür. D2 bitkiler ve ekseriyetle mayalar tarafından sentezlenir. D3 vitamini ise güneş ışınının deride senteziyle üretilebildiği üzere çok az ölçüde hayvansal kaynaklarda da bulunur. Bedende daha aktif ve tesirli kullanılan form da yeniden D3 formudur. D3 vitamininin kemik sıhhatinden bağışıklığa kadar birçok yararı vardır. Bu nedenle D3 vitamini bedende hayati değere sahiptir.
D3 vitamini nelerden sağlanır? D3 vitamini hangi besinlerde bulunur?
D3 vitaminini almak için en tesirli yol güneşlenmedir. Beden için gerekli olan D vitamininin %95’ini güneşte bulunan ultraviyole ışınlardan, geri kalan kısmı da yiyeceklerden sağlanmaktadır. İnsan derisi güneşin ultraviyole ışını ile temas ettiğinde 15-30 dakika içinde 7-dehidrokolesterolün yaklaşık %15’i kolekalsiferole(D3 vitaminine) dönüşür. Ayrıyeten güneşlenme sırasında D vitamini oluşumunu ışınların eğik/dik gelme durumu, cilt rengi, yaş üzere faktörler tesirler. Kışın ışınlar eğik açıyla geldiğinden oluşum yetersizdir. Esmer ciltlilerde ışının tesiri daha azdır ve yaşlılarda da deri ince olduğundan vitaminin oluşumu azdır. Kıyafet, cam üzere ışının bedene direkt olarak temas etmesini engelleyen faktörler de D vitamini oluşumunu pürüzler. Bunun dışında doğal yiyeceklerde çok az bulunur.
D vitamini içeren besinler şunlardır:
-
Balık karaciğeri yağı (100 gr=10000 IU D vitamini içerir.) -
Yağlı balıklar (100 gr=300-1000 IU D vitamini içerir.) -
Karaciğer(100 gr=100-400 IU D vitamini içerir.) -
Tereyağı(100 gr=50-60 IU D vitamini içerir.) -
Süt (1 Litre=3-10 IU D vitamini içerir.) -
Yumurta sarısı (1 adet =20-100 IU D vitamini içerir.)
D3 vitamininin bedendeki fonksiyonu nedir? D3 vitamininin yararları ve ziyanları nelerdir?
D vitamini her ne kadar güçlü kemiklerle akla kazınmış olsa da bedende pek çok hayati fonksiyonun yerine getirilmesine yardımcıdır. Kemik dışında beyin, kalp, mide, pankreas, deri, göğüs, T ve B lenfositleri ve monosit üzere bağışıklık hücrelerinde de “vitamin D reseptörü” bulunur. D vitamini bedende kalsiyum emilimini uyarmaktan tutun da kas fonksiyonu, insülin salınımı, bağışıklık, hücre farklılaşmasına kadar pek çok yerde misyon alır. Tüm bulunduğu yerler ve tesirleri ile kanser, kardiyovasküler hastalıklar, sedef, multipl sklerosiz(MS), tip 1 diyabet üzere hastalıklarla alakalı olduğu bildirilmiştir.
D3 vitamininin yararlarını şu biçimde sıralayabiliriz:
-
Kemik metabolizmasındaki tesirleri ile iskelet sistemi sıhhatinin korunmasında ve geliştirilmesinde misyon alır. Kemik metabolizmasındaki tesiri ise 3 biçimdedir. Birincisi bağırsaktan kalsiyum emilimini hızlandırmak, ikincisi kemik ve böbreklerden kana kalsiyum taşımak, üçüncüsü ise böbreklerden kalsiyumun geri emilimini arttırmaktadır. -
D vitamini insülin salınımını arttırır. Ayrıyeten tip 1 diyabet gelişme riskini azaltır. -
Kas fonksiyonunu güzelleştirir. -
Kanser gelişim riskini azaltır. -
Sedef hastalığının güzelleştirilmesinde tesirlidir. -
D vitamini ve kalsiyum alımıyla hipertansiyon ve kardiyovasküler hastalıklardan korunabilir. -
Romatoid artirit üzere hastalıkların oluşum riskini azaltır. -
Bağışıklık sistemini güçlendirir.
Yüksek D vitamini düzeyi organ ve yumuşak dokularda kalsiyum birikimine sebep olabilir. Ayrıyeten fazla D vitamini alımıyla; hipertansiyon, kanda kalsiyum yükselmesi, doku kireçlenmesi, eklem kireçlenmesi, böbrek taşı ve böbreklerde hasar üzere sonuçlarla karşı karşıya kalınabilir. Ne kadar yararlı olursa olsun her şeyin kâfi dozunda alındığında yararlı olduğu, çoka kaçıldığında ziyanlı olabileceği unutulmamalıdır.
D vitamini ihtiyacı ve eksikliği tarifi
D vitamini yeterlilik durumunu en uygun gösteren serum 25 (OH) vitamin D seviyesidir. Bu pahanın 20 ng/ml (50 nmol/litre) ‘nin altına düşmesi D vitamini eksikliği teşhisidir.
Bu eksiklik durumunun oluşmaması, yeterliliğin sağlanarak beden çalışmasının tertipli olarak devam etmesi için gereken günlük dozlar şu formdadır:
0-1 yaş
400 IU (10 mcg)
1-18 yaş
600 IU (15 mcg)
19-70 yaş
600 IU (15 mcg)
70 yaş üstü
800 IU (20 mcg)
Gebe ve emzikliler
600 IU (15 mcg)
D3 vitamini eksikliği belirtileri nelerdir?
Üstte bedendeki fonksiyonunu anlattığım, çabucak hemen bedendeki her yerde fonksiyonu olan D3 vitamininin eksikliğinde bedende çeşitli sıkıntılar ve hastalıklar oluşur. Bize bu sorun ve hastalıkların habercisi olan belirtiler şu biçimdedir:
-
Kemik ve eklemlerde ağrı -
Kaslarda zayıflık -
Depresyon -
Diş yapısındaki bozulmalar -
Yürümekte zorlanma ve hareketin kısıtlanması -
Bağışıklığın zayıflaması -
Kronik yorgunluk -
Halsizlik -
Kilo alma yahut vermede zorluk -
Baş ağrısı -
Çok terleme -
Daima üşüme hissi
D3 vitamini eksikliğinde çoklukla belirtiler kemiklerde, iskelet sisteminde görülür. Lakin tesirleri bununla sonlu değildir. Hudut sistemi sıkıntıları, kardiyovasküler hastalıklar, kanser, obezite, duygudurum değişiklikleri üzere daha birçok hastalığa da davetiye çıkarır.
-
Osteomalasia: D vitamini eksikliğine bağlı olarak daha çok yetişkinlerde görülen bu hastalıkta kemikler yumuşaktır. Fosfora nazaran kalsiyum çok azalmıştır. -
Raşitizm: D vitamini eksikliğine bağlı olarak bilhassa süt çocukları ve birinci yaşlarda görülen bu hastalıkta kemikler yumuşar ve kolay bükülebilir bir hale gelir. Bunun sonucunda da bacaklarda X yahut O biçimi çarpıklıklar oluşur. -
D vitamini yetersizliğinde Multiple skleroz (MS) riskinin arttığı ve D vitamini dayanağıyla atakların azaldığı gözlenmiştir. -
D vitamini yetersizliğinde kilo verme zorlaşır ve obeziteye neden olabilir. -
Bağışıklık sistemimizde de tesirli olan D vitamininin yetersizliğinde hastalıklardan korunma ve hastalıklarla savaşma konusunda yetersiz kalınabilir. -
D vitamini seviyesi ile insülin hassaslığı ortasında müspet alaka gözlenmiştir. D vitamini yetersizliğinde diyabet gelişim riski artar. -
D vitamini, kanser hücrelerinin çoğalmasını önler ve kanser hücrelerini kendi kendilerini öldürmeleri için uyarır. Bu nedenle eksikliğinde kanser gelişme riski artar. -
D vitamininin hipertansiyon ve kardiyovasküler hastalıklarla da alakalı olduğu bulunmuştur. Vitaminin yetersizliği bu hastalıkların riskini arttırmaktadır.
Ülkemizde kış mevsimi dışında her gün 20-30 dakika güneş ışınıyla direkt temas ve her gün beslenmede yer verilecek 1 yumurta + 2 porsiyon süt yahut eserine ek haftada 2 kere yağlı balık tüketimiyle yetişkin ihtiyacı karşılanabilir. Burada kıymetli olan el, kol, yüz ve bacakların güneş ile direkt temas etmesi ve kâfi, istikrarlı beslenme de sağlanmasıdır. Bu şartları sağlayamayanlarda eksiklik oluşur ve önerilen dozlarda ek D vitamini verilmelidir. Bedende D3 vitamini daha aktif ve tesirli rol oynadığı için vitamin destekleri gerektiğinde genelde bu tipten olan tercih edilir.
D vitamini eksikliği serum 25 (OH) düzeyi ölçülerek anlaşılır. Bu paha 20 ng/ml altına düşmesi yetersizlik olduğunu gösterir. Yetersizliği durumunda doktor/beslenme uzmanı denetiminde desteği alınması gerekir. D vitamini birtakım ilaçlarla etkileşime girebilir, kimi tıbbi durumlarda hassasiyet artabilir ve çok alımı toksik tesir yapabileceğinden reçetesiz olarak satılmasına karşın kesinlikle tabip denetiminde kullanılmalı, rastgele alınıp kullanılmamalıdır.
D vitamini yetersizliği durumunda tedavi edici dozlar da belirlenmiştir. 18 yaş altı bireyler için günlük 2000 IU (veya haftada 50000 IU) D vitamini ile 6 haftada tedavi edilebileceği serum 25 (OH) D 30 ng/ml düzeyine geldikten sonra günlük alıma 600-1000 IU ile devam edilmesi önerilmiştir. Yetişkinlerde ise günlük 6000 IU (veya haftada 50000 IU) D vitamini ile 8 haftada tedavisi, sonrasında günlük alımının 1500-2000 IU ile devam etmesi önerilmiştir.
D3 vitamini nasıl kullanılır? D3 vitamini alırken nelere dikkat etmeli?
D3 vitamini desteği almadan evvel kesinlikle doktora danışılmalı ve şahsa uygun D vitamini eksikliği tedavisi yapılmalıdır. Tedavi enjeksiyon yahut oral (ağızdan) D3 vitamini kullanımı ile yapılabilir. Gerekli doz ve uygulanma formu bireyin yaşı, eksiklik derecesi vb. faktörlere bağlı olarak hekim karar vermelidir. Günlük ihtiyaç gereksinimi karşılayamayanlara ağızdan alınan destekler önerilir. Daha yüksek doz gerektiğinde yahut ilaç kullanamayan, kullanmayı unutanlar için D3 vitamini destekleri kalçadan enjeksiyonla uygulanabilmektedir.
D vitamini desteklerinin, yağ içeren bir yemekle birlikte alındığında, aç karnına alıma nazaran ortalama %32 daha fazla emilim olduğu bildirilmektedir.
Ampul formunda olan destekler yüksek seviyede D vitamini içerdiğinden hekim tavsiyesi olmadan katiyen kullanılmamalıdır.
D vitamini desteği kullanırken içeriğe çok dikkat edilmelidir. İçerisinde D3 bulunduğundan emin olunmalı, D3 ile birlikte A vitamini de içerenler tercih edilmemelidir.
Yüksek dozlarda D vitamini kullananlarda K2 vitamini aktivitesi düşer ve bunun sonucunda kemiklerden kalsiyum kaybı başlar, kemikler zayıflar ve güçsüzleşir. Yüksek doz D3 vitamini kullananlar kesinlikle K2 desteği de kullanmalıdır.
Multivitaminlerin içinde de genelde D vitamini vardır. Destek alınırken bu ölçüler da hesaba katılmalıdır.
