Dağ Hastalığı

Dağ Hastalığı Nedir,
Akut dağ hastalığı,
Dağ Hastalıkları,
Dağ Hastalığı hakkında bilgi

Havası ve doğal guzellikleriyle insanları kendine ceken dağlar, bazı ozel durumlarda cok ciddi Sağlık sorunlarına da neden olabiliyor

Dağlara yolculuk son yılların en gozde uğraşlarından, sporlarından biri oldu Sayıları her gecen Gun artan her yaştan insan, gezmek, dinlenmek, dağ sporu yapmak, trekking, kayak… icin adeta dağlara koşuyor Sessizliği, temiz havası ve doğal guzellikleri ile insanları kendine ceken dağlar, bazı ozel durumlarda cok ciddi sağlık sorunlarına da neden olabiliyorlar

Bunun icin once, yuksek irtifalara cıkmanın etkilerini ve buna karşı vucudumuzda meydana gelen değişiklikleri inceleyelim:

Deniz seviyesinden yukseklere doğru cıktıkca soluduğumuz Havadaki Oksijen Basıncı ve dolayısıyla da kanımızdaki oksijen basıncı duşmeye başlar 1500 metreye kadar cok az fark edilen bu değişiklikler, bu yukseklikten sonra belirgin olmaya başlar Mesela, soluduğumuz Havanın oksijen basıncı deniz seviyesinde 160 mm Hg iken, 2000 metrede 125, 3000 metrede 110 ve 4000 metrede ise 95 mm Hg’ya kadar duşer

Yukseklere cıktıkca ısı da azalır Isı, her 150 metrede 1 derece duşer, ruzgar artar

Yuksek irtifalara cıkışın yavaş yavaş (yuruyerek) veya hızlı
(teleferik, helikopter) oluşuna ve buralarda kalma surelerine bağlı olarak vucudumuzda ceşitli uyum mekanizmaları harekete gecer:

Solunum derinliği artar
Kalp atışları (nabız) hızlanır
Bobrekustu bezlerinden daha fazla Adrenalin ve kortizon salgılanır
Yuksek irtifalarda uzun sure kalanlarda, kandaki Alyuvarların sayısı artar Bu ise kanın akışkanlığını artırarak, hem pıhtı oluşumunu kolaylaştırır ve hem de dolaşım bozuklukları ve kalbin yukunun artmasına neden olur
Cıkılan yuksekliğin seviyesine, cıkış hızına ve o yukseklikte kalma suresine gore ceşitli hastalıklar oluşur İnsanların bu hastalıklara olan yatkınlıkları cok farklıdır ve kimlerin daha fazla risk altında olduğunu gosterecek bir test de yoktur Bu yatkınlığın genetik olduğu ve kişinin fiziksel ozellikleri ya da antreman durumu ile ilgili olmadığı bilinmektedir Gecmişlerinde yukseklikle ilgigi bir hastalık olanlarda risk daha fazladır

Akut dağ hastalığı
Yukseklik beyin odemi
Yukseklik akciğer odemi
Yukseklik retinopatisi
Tromboz (pıhtılaşma)

AKUT DAĞ HASTALIĞI

Halk arasında ‘dağ tutması’ veya ‘dağ sarhoşluğu’ isimleriyle bilinir Hastalığın belirtileri gercekten de, Alkol kullananların cok iyi bildikleri akşamdan kalma haline benzer Yukseklikle ilgili rahatsızlıkların en cok gorulen tipidir 1200 metrenin uzerindeki irtifalarda bile gorulmesi mumkundur, ama asıl hızlı olarak 2500 metrenin uzerine cıkışlarda rastlanan bir durumdur Belirtiler, cıkıştan 612 Saat sonra ortaya cıkar

Genellikle, yukseklere cıkan insanlar kendilerini oldukca iyi ve dinc hissederler Saatler sonra bir durgunluk ve keyifsizlik başlar Gece coğu zaman huzursuz ve uykusuz gecer Sabah şiddetli bir baş ağrısı ortaya cıkar Bu daha cok Alın bolgesinde yerleşmiş inatcı nitelikte bir ağrıdır Bunlardan başka, iştahsızlık, baş donmesi, goğuste sıkıntı hissi, bulantı, idrarda azalma gibi belirtilere de rastlanır Kalp atışları hızlıdır, fakat kan basıncında onemli bir değişiklik olmaz Belirtiler birkac gun icinde yavaş yavaş duzelir

Hastalığın tedavisinde erken tanı cok onemlidir Hafif belirti gosterenler 300 metre, daha ağır belirti gosterenler ise 1000 metre aşağıya indirilmekle duzelirler Varsa, oksijen tedavisi de belirtilerin gerilemesinde cok etkili olur Aspirin, hem baş ağrısı ve hem de uykusuzluk icin yararlıdır Buna karşılık, sinir sistemini yatıştırıcı, uyku ilacları ve alkol kesinlikle sakıncalıdır Ozel durumlarda idrar sokturen ilaclar kullanılabilir

Akut dağ hastalığının onlenmesinde, yukseğe cıkışın tedrici olması ve karbonhidratlardan zengin diyetin onemi coktur

Asetazolamid isimli ilac yukseğe cıkmadan bir gun once alındığında akut dağ hastalığını onler, belirtiler başladıktan sonra alındığında ise iyileşmeyi hızlandırır Sulfonamidlere karşı Alerjisi olanların bu ilacı almaları sakıncalıdır

YUKSEKLİK BEYİN ODEMİ

Akut dağ hastalığı olan bir kişide, zihinsel değişiklikler ve yurumede dengesizlik gibi merkezi sinir sistemi belirtileri olması ile tanınır Once, dağ tutması belirtileri vardır Buna gorme bozuklukları, Anormal refleksler, uyuşam, karıncalaşma, konuşma bozuklukları, hayal gorme ve davranış kusurları eklenir Yukseklik beyin odemi, kasılmalar ve felc ile olume kadar gidebilir

Bu amacla yapılabilecek en basit test, tandemyurume testidir Bu test icin, yere duz bir cizgi cizilir ve kişiden bu cizgi uzerinde yurumesi istenir Cizgiye bir ayakla bastıktan sonra, diğer ayağın topuğu basan ayağının onune gelecek şekilde yurunmelidir Cizgiden sapanların derhal duşuk irtifalara indirilmeleri gerekir

Tedavi icin en onemli nokta, hastanın hemen duşuk irtifalara indirilmesidir Oksijen, kortizon, idrar sokturucu ilaclar ve varsa yuksek Basınc odası hayat kurtarıcı olur

YUKSEKLİK AKCİĞER ODEMİ

Yuksek irtifalarda gorulen olumlerin en sık rastlana nedeni yukseklik akciğer odemidir Daha cok genclerde ve yuksek iritfaya cıkmanın 24 gunlerinde gorulur En cok 2500 metre uzerinde rastlanır İlk belirti egzersiz performanısnın azalması ve yorgunluk halidir Baş ağrısı ve uykusuzluk da coğu kişide bulunur İnatcı, kuru oksuruk akciğer odeminin ilk habercisidir Tırnak yatakları morarır Oksuruk ve nefes darlığı geceleri daha da belirginleşir Hasta duz yatamaz Kalp atışları ve soluk sayısı artmıştır Ateş de 38’e kadar cıkabilir

Tedavide erken tanı cok onemlidir Odemin ilk belirtileri başlar başlamaz, hasta hemen 5001000 metre aşağılara indirilmelidir Hafif odemde sadece bu bile hastanın duzelmesini sağlar Oksijen cok yararlıdır Hasta Sıcak tutulmalı ve kesin yatak istirahatında bulunmalıdır İdrar sokturucu ve morfin doktor denetiminde kullanılması gereken ilaclardır

YUKSEKLİK RETİNOPATİSİ

4000 metre uzerindeki irtifalarda uyuyanlarda rastlanan bir tablodur Coğu zaman belirti vermeyen retina, yani goz dibi kanamsı şeklindedir 12 haftada kendiliğinden duzelebilir Hastanın duşuk irtifalara indirilmesi iyileşmeyi hızlandırır Retina damarlarında genişlemeler de olabilir Gorme bulanıklıkları, gorme alanı kayıpları ve hatta korluk bile gelişebilir

Tedavi icin hasta derhal duşuk irtifalara indirilmeli ve oksijen verilmelidir

TROMBOZ (PIHTILAŞMA)

Yuksek irtifaya cıkan bazı kişilerde kanın pıhtılaşma ozelliğinin artmasına bağlı olarak dolaşım bozuklukları ve akciğer, beyin ambolileri de gorulebilmektedir

YUKSEKLİK HASTALIKLARINA KARŞI ONLEMLER

Yuksek irtifalara cıkacak olanların bilmesi gereken uc onemli kural vardır:

Yukseklik hastalıklarının belirtileri iyi bilinmeli ve bunların ortaya cıkmasına karşı dikkatli olunmalıdır
Bu belirtiler varsa asla uyumamalıdır
Belirtiler bulunulan yukseklikte kotuleşiyorsa, duşuk irtifalara inilmelidir
BUNLARA DİKKAT!
Yuksek irtifalara cıkan kişilerde aşağıdaki belirtiler goruluyorsa, en azından tırmanışa belirli bir sure ara verilmesi ve mumkunse hastanın bir doktor tarafından muayenesi, telafisi zor tabloların ortaya cıkmasının onlenmesi bakımından cok onemlidir

Baş ağrısı
Sarhoşluk veya akşamdan kalma benzeri bir durum
Nefes darlığı
Soluk lama vermenin hızlanması
İştahsızlık
Bulantı
Dengesiz yurume
Yuruyuşlerde anormal halsizlik
Antisosyal davranışlar
Kekeleme
Bu belirtiler tamamen gecmeden, asla daha yukseklere cıkılmamalıdır Ozellikle, Hipertansiyon, Damar Sertliği gibi kalp hastalığı olanlar ile Astım, kronik bronşit ve amfizem gibi akciğer hastalığı olanların, bobrek ve şeker hastalarının ve yaşlıların daha dikkatli olmaları ve boyle bir dağ seyahatinden once doktorlarına danışmaları ve muayene olmaları gerekir

Araştırmalara gore, yukseklik hastalıklarına bağlı olumler organize gruplarda daha sık gorulmektedir, cunku insanlar bazı belirtiler hissetseler bile, bunları başkalarını rahatsız etmemek icin saklarlar Ayrıca da grubun belirli yolculuk planı vardır ve bunun aksaması pek arzu edilmez

Yukseklik hastalıkları cocuklarda da gorulebilir Belirtiler, cocuklarda daha farklı olabilir

Gebe hanımların bebeklerini bu hastalıklardan zarar gormesi doğaldır Bu nedenle, hamile hanımların yuksek irtifalara cıkmaları doğru değildir
Prof Dr Ahmet Rasim Kucukusta​