Daha en kötüsünü görmedik

Dünya gazetesi yazarı Alaattin Aktaş, işsizlik rakamları ile ilgili dikkat çeken bir yazı kaleme aldı. “Temmuzda yüzde 13.9'a fırlayan işsizlik, yeni ekonomi programında bu yılın ortalaması bazında öngörülen yüzde 12.9'luk tahminin tutmayacağını bir kez daha gözler önüne serdi” diye yazan Aktaş, “İşsizlik ağustosta yüzde 15'i, yıl sonunda ise yüzde 18'i zorlayabilir” ifadelerini kullandı.

Alaattin Aktaş’ın yazısı şöyle:

“İşsizlik oranı temmuz ayında sürpriz sayılabilecek bir atakla yüzde 13.9'a fırladı. Böylece temmuz ayları itibarıyla şimdiye kadar ölçülmüş en yüksek oranı görmüş olduk.

Hazırlıklı olalım, her geçen ay yeni yeni rekorlar görmeye devam edeceğiz.

Temmuzdaki işsizliği yüzde 13.9 olarak görünce aklımıza hemen yeni ekonomi programındaki tahmin geldi. YEP'te bu yılın ortalama işsizlik oram her ne kadar yüzde 12.9 olarak tahmin ediliyorduysa da bu oranın gerçekleştirilme olasılığının sıfır olduğu baştan belliydi. Yeni ekonomi programı açıklandığında ve yüzde 12.9 dile getirildiğinde bu konuya değinmiş ve "Olmayacak duaya amin deniliyor" yorumunu yapmıştık. Yılın ilk yarısındaki işsizlik oranı yüzde 13.8 olmuştu ve yılı yüzde 12.9'da kapatmak için ikinci yarıdaki ortalama oranın yüzde 12'de tutulması gerekiyordu.

Ama ikinci yarıya öyle bir giriş yaptık ki... YEP'teki tahmini tutturmak için ikinci yarıda kalmamız gereken yüzde 12'yi çok çok aştık.

Temmuzun yüzde 13.9'luk gerçekleşmesinin, bırakın ikinci yarı talimini olan yüzde 12'den, ilk yarı gerçekleşmesi olan yüzde 13.8'den bile yukarıda olduğunu unutmayalım.

GİDİŞAT NEREYE

İşsizlik oranları üç ayın ortalaması olarak ve ortada kalan ayın verisi olarak açıklanıyor. Yani dün TUİK tarafından açıklanan yüzde 13.9'luk temmuz verisi, haziran-temmuz-ağustos ortalamasını gösteriyor.

İşsizlik temmuzdan ağustosa geçişte istisnai yıllar hariç hep artış gösterir. Çünkü temmuz verisinde bulunan haziran artık hesaplamadan çıkmış ve ağustos verisi için hesaplamaya eylül girmiştir. Eylül oram da haziran oranından yüksek olduğu için temmuz-ağustos geçişinde işsizlik oranı yükselir.

Dolayısıyla bu yıl da aynısı olacak, ağustostaki işsizlik temmuzu aşacaktır. Ama acaba ne kadar?

İşsizliğin haziranda yüzde 13, temmuzda yüzde 13.9 olduğu dikkate alınırsa ağustosta yüzde 14.5'i aşan, hatta yüzde 15'e yaklaşan bir gerçekleşme şaşırtıcı olmayacaktır. Ağustos için yüzde 15'i zorlayacak bir işsizlik talimin ediliyor olmasının altında yatan en belirgin etkenlerden biri de kuşkusuz sanayi üretiminin düzeyi. Dün yazdık, sanayi üretimi çok düşük seyrediyor. Aynı şekilde inşaat başta olmak üzere diğer sektörlerde de gidişat iyi değil.

YIL SONU YÜZDE 18 İ ZORLAYABİLİR

Ağustos ayında yüzde 14.5-15.0 arasında beklenen işsizlik oranı mevsimselsellikten ötürü yıl sonu doğru yükselecektir, bunda sürpriz yok. Zaten tersi olsa şaşırmak gerekir.

Kaldı ki bu yıl ivmelenme çok daha belirgin olacak, oluyor da...

2014-2018 ortalamasında hazirandan temmuza geçişte işsizlik oranı 0.6 puan artmıştı. Bu yılki artış 0.9 puan oldu.

Yine 2014-2018 ortalamasında temmuzdan ağustosa geçişteki artış 0.2 puan düzeyinde kalmıştı. Bu yıl ise artışın 0.6-1.0 puan arasında olabileceği talimin ediliyor.

Yani işsizlik önceki yılara göre adeta koşar adım ilerliyor.

Ağustostaki gerçekleşme önemli bir ipucu olacak. Eğer ağustos ayındaki oran yüzde 15'e ulaşırsa, yıl sonuna doğru giderek tırmanan bir işsizlik görmeye hazırlanalım.

Yılın son iki ayına geldiğimizde yüzde 17-18 dolayında bir işsizlik bizi bekliyor olabilir. Kasım ve aralık aylarının oranında, işsizliğin en yüksek gerçekleştiği ayların başında gelen ocak ayının da etkisini göreceğiz.

Yılın ilk yarısındaki gerçekleşmeyi ve ikinci yarıya ilişkin gidişatı göz önünde bulundurursak bu yılın ortalamasındaki işsizliğin yüzde 15'e daha yakın olmak üzere yüzde 14.5-15.0 arasında gerçekleşeceğini söyleyebiliriz.”