Dalgaların Ve Akıntıların Oluşturduğu Kıyı Şekilleri

Dalgaların Oluşturduğu Kıyı Şekilleri
Akıntıların Oluşturduğu Kıyı Şekilleri



DALGALAR

Dalga, deniz yüzeyindeki salınım hareketleridir
Deniz dibindeki depremlere ve volkanik faaliyetlere emrindeki olarak oluşan dalgalara tsunami dalgaları denir

Dalgaları yaratıcı nedenler;

Dünya ’nın dönmesi,
Rüzgârlar,
Depremler,
Denizaltı heyelanı,
Volkanizma ’dır


AKINTILAR

Deniz yüzeylerindeki suların, bulundukları yerlerden başka alanlara içten taşınmasına akıntı denir

Akıntıların oluşmasına neden olan faktörler şunlardır:

a Aşırılık farkı

Sıcaklık farkı: Yoğunluğu fazla olan soğuk sular, alttan sıcak su alanlarına içten, yoğunluğu eksik olan sıcak sular, üstten soğuk su alanlarına içten akarlar

Tuzluluk farkı: Yoğun olan tuzlu sular, alttan tatlı su bölgelerine içten, yoğunluğu eksik olan tatlı sular ise üstten tuz su bölgelerine içten akarlar

b Seviye farkı
Besin kaynakları fazla olan denizlerin seviyeleri, gıda kaynakları eksik olan denizlere göre fazladır Örneğin, İstanbul ve Çanakkale boğazındaki akıntılar gibi

c Sürekli rüzgârlar: Okyanus ve denizlerdeki akıntıların en kayda değer nedeni, aralıksız rüzgârlardır Rüzgârların süresi ve şiddeti, akıntıların etkili olma süresi ve alanını etkiler

d Gel git olayı: Deniz ve okyanuslardaki akıntıların yaradılış sebeplerinden birisi de, gel git olayıdır Gel git ’in etkin olduğu kıyılarda şiddetli akıntılar, buna yan olarak aşınım ve birikim şekilleri oluşur


DALGA VE AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU KIYI ŞEKİLLERİ

Falezler (Yalıyarlar): Yüksek kıyılarda dalgaların etkisiyle kıyıların daha aşağı kısımları aşındırılır ve bir takım oyuklar oluşur Bu oyuklar büyüdüğü süre tavanları çöker ve denize tepede olan kıyılar meydana kazanç Bu dik kıyılara falez veya yalıyar adı verilir

Ülkemizde, falezler en çok Karadeniz kıyılarında oluşmuştur Çünkü, en tepede olan kayılarımız Karadeniz kıyılarıdır Hopa Sarp kıyıları ile Cide İnebolu kıyıları aralarında ve Şile çevresinde falezli kıyıların en tipik örnekleri görülür Akdeniz ’de Teke ve Taşeli kıyılarında da falezler oluşmuştur

Kıyı Kumsalları (Plajlar): Dalga ve akıntıların etkileriyle kıyıdan koparılan malzemeler, bir müddet sonradan sürtme sonucu ayrıntılarıyla ufalanır, incelir Dalgalar bu küçülen malzemeleri alçak kıyılarda biriktirirler Sonuçta kıyı kumsalları yani plajlar oluşmuş olur

Kıyı Okları ve Kordonları: Dalgalar ve kıyı akıntıları, taşıdıkları materyalleri bilhassa koyların kenarında biriktirirler Sonuçta kıyılarda çıkıntılar oluşur

Bunlara kıyı oku denir Kıyı okları zamanla daha da genişler ve uzar Bunlara da kıyı kordonu adı verilir

Kıyı okları ve kordonları, en keskin olarak Çukurova, Göksu, Çarşamba ve Bafra deltalarında oluşmuştur

Lâgünler: Koyların önünde oluşan kıyı kordonları zamanla koyun önünü tamamen kapatır ve denizle olan bağlantısını keserek deniz kenarında bir göl oluşumuna sebebiyet verir Böyle oluşan göllere lâgün veya deniz kulağı denir

Türkiye ’deki bütün delta ovalarında minik lagünler oluşmuştur Ayrıca, Büyük ve Minik Çekmece Gölleri ile Durusu Gölü birer lagündür

Tombololar: Kıyı yakınındaki bir adanın bir kordonla kıyıya bağlanması sonucu oluşan yarım adalara tombolo denir Türkiye ’de Güney Marmara kıyılarındaki Kapıdağ Yarımadası tomboloya örnek olarak verilebilir *