Dandanakan Savaşı hakkında bilgiler

Dandanakan Savaşı

Horasan'ı kaybeden Gazneli Sultanı Mesut, Selçuklulara kesin bir darbe indirmek için ordusunun başına geçti Sefer sırasında katılanlarla birlikte Gazneli ordunun mevcudu 100 bine ulaşmıştı Selçuklu kuvvetleri ise oysa 20 bini bulan hafif süvarilerden oluşmaktaydı Bu dengesizlik nedeniyle Selçuklu ordusu yıpratma savaşı vermeyi yerinde bulmuştu Bu sebeple ordu çöllere içten çekildi Nişapur'a giren Gazneli Mesut, Selçuklu ordusunu takibe koyuldu Selçuklu birliklerinin vurkaç taktiği ile ayrıntılarıyla yıpranan Gazne ordusuna karşı meydan savaşı yapma zamanının geldiğine karar veren Çağrı Bey nihayet Merv yakınındaki Dandanakan Hisarı önünde Gaznelileri karşıladı Üç gün süren savaş sonucunda Gazneli ordusu ağır bir yenilgiye uğratıldı (2224 Mayıs 1040) Gazneli Mesut beraberindeki 100 dek atlı ile oysa kaçabildi ise de Hindistan'a sırası gelmişken kendi adamları göre öldürüldü

Dandanakan Savaşı, Selçuklular için bir dönüm noktası olmuştur Gerçekten Serahs Savaşı'yla aslında yerleşmiş olan devlet, bu savaş neticesinde hukuken bağımsızlığını kazanmış, alan ülkeleri ve halife Selçuklu devletini tanımıştır Bu Nedenle bölgedeki en büyük baskı hâline gelen Selçuklular, Türkleri bir bayrak aşağıda toplamaya başlayacak ve İslâmiyet'in öncülüğünü üstleneceklerdir

Dandanakan Savaşı'nın derhal ertesinde Tuğrul Bey Selçuklu Sultanı ilân edildi Merv'de yapılan kurultayda devlet teşkilâtı düzenlendi Selçuklu ülkesi ve ele geçirilmesi plânlanan memleketler Selçuklu hanedanına mensup üç lider aralarında taksim edildi Buna kadar merkezi Merv elde etmek üzere Ceyhun ve Gazne arasındaki alan Çağrı Bey'e; Herat merkez elde etmek üzere Bust Sistan arazisi Musa Yabgu'ya verildi Tuğrul Bey Sultan unvanı ile başkent Nişapur'da kaldı, Irak kendisine bağlandı Çeşitli bölgelere gönderilen öteki hanedan üyeleri de Sultan Tuğrul'un emrine verildi Bunlar sonradan Büyük Selçuklulara yan kalmakla beraber kendi devletlerini kurdular

Hanedan üyeleri kendilerine ayrılan toprakları birer birer zapt ediyordu Doğuda yapılan seferlerde Çağrı Bey Gaznelileri adamakıllı Horasan'dan çıkardı, Belh şehrini ele geçirdi Karahanlıları uzlaştırma gerçekleştirmek zorunda bıraktı Çağrı Bey'in oğlu Yakutî Hint denizi kıyılarındaki Mekran'ı aldı Öteki oğlu Kara Arslan Kavurd ise Buveyhîler'in hâkimiyetindeki Kirman'ı , Hürmüz Emirliği'ni ve Umman'ı Selçuklu idaresine bağladı Tuğrul ve Çağrı Beylerin birlikte çıktığı seferde Harezm bölgesi en ince ayrıntısına kadar Selçuklulara geçti (1043)
Tuğrul Bey İran'daki birçok bölgeyi şahsen çıktığı seferle ele geçirdi Tuğrul Bey'in üvey kardeşi İbrahim Yınal, İran'ın en kayda değer merkezlerinden Rey şehrini zapt etti ve Tuğrul Bey'i buraya misafir etme etti Tuğrul Bey, fetih bölgelerine daha yakın olması nedeniyle Nişapur' u bırakarak, Rey'i devletin yeni başkenti yaptı (1042)

Tuğrul Bey zamanında Bizans ve Gürcülere karşı da büyük başarılar sağlanmıştı Arslan Yabgu'nun oğlu Kutalmış ve İbrahim Yınal, BizansGürcü kuvvetlerini Pasinler Savaşı ile büyük bir hezimete uğrattılar (1048) Bu savaşta Gürcü Kralı Liparit tutsak edilmiş; İstanbul'daki yıkık dökük bir caminin onarımı ve Tuğrul Bey adına burada hutbe okunması şartıyla bağımsızlık bırakılmıştır 1054 yılında Tuğrul Bey Azerbaycan'daki mahallî hükümdarları itaat altına aldıktan sonradan Anadolu'ya yönelmiş ve Malazgirt'i kuşatmıştır Fakat kışın yaklaşması üzerine geri dönmüş, Yakutî'yi Anadolu akınlarını devam etmekle görevlendirmiştir Tuğrul Bey, Abbasi Halifesi Kaim biEmrullah'ın ricası üzerine, Şiî Büveyhoğullarının tehdidi altındaki Bağdat'a 1055 ve 1058'de iki kere girmiş ve böylece doğunun ve batının hükümdarıunvanını kanımca halifeden alarak, Selçukluların İslâm dünyasının koruyucu liderliğini üstlendiğini kabul ettirmiştirDevletin kuruluşunda kayda değer rol oynayan Çağrı Bey 1060'ta ve Sultan Tuğrul Bey ise 1063'de öldü Çağrı Bey cesareti ve kumandanlığı, Tuğrul Bey ise adaleti ve siyasî zekâsıyla, II Göktürk Devleti'ndeki Bilge ve KülTigin kardeşleri andıran büyük şahsiyetlerdir

Tuğrul Bey' in çocuğu yoktuBu sebeple Selçuklu tahtına Çağrı Bey'in büyük oğlu Süleyman'ı vasiyet etmişti Oysa Çağrı Bey'in öteki oğlu Alp Arslan bunu kabul etmedi Hemen Şimdi çocuk yaştayken babasını temsilci Yüksek Dağ Arslan, Karahanlı ve Gaznelilere aleyhinde başarılar elde etmiş, onları itaate zorlamıştı Bu sebeple Selçuklu tahtının hakkı olduğunu düşünüyordu aynı zamanda Arslan Yabgu'nun oğlu Kutalmış da kendini sultan ilân etmişti Askerlerin desteklediğini alan Alp Arslan, Kutalmış'ın isyanını bastırdı ve Rey'de tahta çıktı Nizamülmülk'ü vezirliğe getirdi (1064)

Alp Arslan, devlet nizamını sağlar sağlamaz Azerbaycan ve Anadolu üstüne sefere çıktı Tuğrul ve Çağrı Beyler, az önce devlet kurulmadan bu bölgelere akınlar düzenlemişler, kalabalık Türkmen kitleleri batıya yönelmişlerdi Bu sebeple Yüksek Dağ Arslan, yeni fetih alanı olarak Anadolu'yu seçmiştir Alp Arslan Azerbaycan ve Kafkasya'da çoğu kaleyi ele geçirdikten sonradan Doğu Anadolu'ya girdi Hıristiyanlığın doğudaki en enerjik kalesi olan Ani'yi şiddetli bir kuşatmadan daha sonra ele geçirdi Ardındaki Kars'a girdi (1064)1065 yılında, atalarının ilk yerleştiği şehir olan Cend'e gitti ve Kıpçakları hâkimiyeti altına aldı Kirman Meliki Kavurd'un isyanını da bastıran Alp Arslan, bu nedenle devletin doğu sınırlarının emniyetini sağlayarak, bütün gayretini Anadolu'ya sarf etmeye başladı

Sultan Alp Arslan Azerbaycan üzerinden Malazgirt'e gelerek burayı kısa sürede ele geçirdi Peşinde Ahlat, Meyafarikin (Silvan), Amid (Diyarbakır) ve havalisini fethetti
Sultan, Abbasi halifeliğini tehdit eden Mısır Fatimî Devleti'ne karşısında sefere hazırlandığı sırada Bizans İmparatoru Romen Diyojen'in Doğu Anadolu'ya ilerlediğini öğrendi Şam'a yürümekten vazgeçen sultan, çabucak geri döndü ve Malazgirt'te Bizans ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı Bu savaş sonuçları itibarıyla Dandanakan'dan sonradan akım eden en önemli meydan savaşıdır Bu savaştan sonra Türkler için Anadolu'da yeni bir dönem başlarSultan Alp Arslan, Malazgirt'ten daha sonra çıkan karışıklıkları bastırmak nedeniyle Maverâünnehir üzerine sefere çıkar Ancak burada esir alınan bir kale komutanı kadar hançerlenir ve 25 Kasım 1072'de vefat eder

Yüksek Dağ Arslan, kendinden daha sonra tahta geçmesi için oğlu Melikşah'ı veliaht olarak hazırlamıştı Nitekim Yüksek Dağ Arslan'ın ölümü üzerine Melikşah az önce 18 yaşında iken sultanlığa getirildi (1072) Melikşah ilk olarak sınırlara tecavüz eden Karahanlı ve Gazneliler'i yenerek, barışa zorladı Ardındaki amcası Kavurd'un isyanını bastırdı (1073)

Devlet merkezi Rey'den daha güneydeki İsfahan'a taşındı Bizans'ın Malazgirt'ten sonradan anlaşmaya uymamaları üzerine Anadolu akınları hızlandırıldı Kutalmış'ın oğulları ve bazı Türkmen reisleri Batı Anadolu'ya kadar akınlar düzenlediler bu vesileyle Türkmen liderlerinden Atsız Suriye'yi ele geçirdi Kudüs şehri Fatımîlerden alındı Melikşah, kardeşi Tutuş'a Suriye'nin idaresini verdi (1078) Anadolu fatihlerinden Artuk Bey, Melikşah'ın emriyle Arabistan Yarımadası'ndaki Hicaz, Yemen ve Aden'i Selçuklu topraklarına kattı

Melikşah 1087'de çıktığı sefer sonucunda Karahanlıların doğu kolunu da hâkimiyeti altına aldı Sultan Melikşah henüz 38 yaşında iken zehirlenerek öldü (1092) Melikşah vaktinde Büyük Selçuklu Devleti en geniş sınırlarına ulaşmıştır Bu sınırlar, batıda Anadolu ve Darı'dan, doğuda Balkaş ve Isık gölüne; kuzeyde Kafkaslardan güneyde Arabistan Yarımadası'na kadar uzanmaktaydı *