Dandanakan Savaşı Önem

Dandanakan Savaşı Önemi

Horasan'ı kaybeden Gazneli Sultanı Mesut, Selçuklulara belirlenmiş bir darbe indirmek için ordusunun başına geçti Sefer sırasında katılanlarla birlikte Gazneli ordunun mevcudu 100 bine ulaşmıştı Selçuklu kuvvetleri ise ancak 20 bini bulan hafif süvarilerden oluşmaktaydı Bu dengesizlik sebebiyle Selçuklu ordusu aşındırma savaşı vermeyi uygun bulmuştu Bu sebeple ordu çöllere dürüst çekildi Nişapur'a giren Gazneli Mesut, Selçuklu ordusunu takibe koyuldu Selçuklu birliklerinin vurkaç taktiği ile iyice yıpranan Gazne ordusuna aleyhinde meydan savaşı yapma zamanının geldiğine karar veren Çağrı Bey nihayet Merv yakınındaki Dandanakan Hisarı önünde Gaznelileri karşıladı Üç gün süren savaş sonucunda Gazneli ordusu ağır bir yenilgiye uğratıldı (2224 Mayıs 1040) Gazneli Mesut beraberindeki 100 değin atlı ile oysa kaçabildi ise de Hindistan'a bu vesileyle kendi adamları göre öldürüldü

Dandanakan Savaşı, Selçuklular için bir dönüm noktası olmuştur Gerçekte Serahs Savaşı'yla fiilen kurulmuş olan devlet, bu savaş neticesinde hukuken bağımsızlığını kazanmış, alan ülkeleri ve halife Selçuklu devletini tanımıştır Bu Nedenle bölgedeki en büyük kuvvet hâline gelen Selçuklular, Türkleri bir sancak aşağıda toplamaya başlayacak ve İslâmiyet'in öncülüğünü üstleneceklerdir

Dandanakan Savaşı'nın anında ertesinde Tuğrul Bey Selçuklu Sultanı ilân edildi Merv'de yapılan kurultayda devlet teşkilâtı düzenlendi Selçuklu ülkesi ve ele geçirilmesi plânlanan memleketler Selçuklu hanedanına mensup üç lider arasında taksim edildi Buna tarafından merkezi Merv almak üzere Ceyhun ve Gazne arasındaki bölge Çağrı Bey'e; Herat merkez olmak üzere Bust Sistan arazisi Musa Yabgu'ya verildi Tuğrul Bey Sultan unvanı ile başkent Nişapur'da kaldı, Irak kendisine bağlandı Farklı Alanlara Yönlendirilmiş bölgelere gönderilen diğer hanedan üyeleri de Sultan Tuğrul'un emrine verildi Bunlar sonradan Büyük Selçuklulara ast kalmakla beraber kendi devletlerini kurdular

Hanedan üyeleri kendilerine ayrılan toprakları birer birer zapt ediyordu Doğuda yapılan seferlerde Çağrı Bey Gaznelileri adamakıllı Horasan'dan çıkardı, Belh şehrini ele geçirdi Karahanlıları barış gerçekleştirmek zorunda bıraktı Çağrı Bey'in oğlu Yakutî Hint denizi kıyılarındaki Mekran'ı aldı Öteki oğlu Kara Arslan Kavurd ise Buveyhîler'in hâkimiyetindeki Kirman'ı , Hürmüz Emirliği'ni ve Umman'ı Selçuklu idaresine bağladı Tuğrul ve Çağrı Beylerin birlikte çıktığı seferde Harezm bölgesi ayrıntılarıyla Selçuklulara geçti (1043)
Tuğrul Bey İran'daki çoğu bölgeyi kişisel olarak çıktığı seferle ele geçirdi Tuğrul Bey'in üvey kardeşi İbrahim Yınal, İran'ın en kayda değer merkezlerinden Rey şehrini zapt etti ve Tuğrul Bey'i buraya ağırlama etti Tuğrul Bey, fetih bölgelerine daha yakın olması nedeniyle Nişapur' u bırakarak, Rey'i devletin yeni başkenti yaptı (1042)

Tuğrul Bey vaktinde Bizans ve Gürcülere aleyhinde da büyük başarılar sağlanmıştı Arslan Yabgu'nun oğlu Kutalmış ve İbrahim Yınal, BizansGürcü kuvvetlerini Pasinler Savaşı ile büyük bir hezimete uğrattılar (1048) Bu savaşta Gürcü Kralı Liparit tutsak edilmiş; İstanbul'daki yıkık bir caminin onarımı ve Tuğrul Bey adına burada hutbe okunması şartıyla hür bırakılmıştır 1054 yılında Tuğrul Bey Azerbaycan'daki mahallî hükümdarları itaat altına aldıktan sonra Anadolu'ya yönelmiş ve Malazgirt'i kuşatmıştır Ama kışın yaklaşması üzerine geri dönmüş, Yakutî'yi Anadolu akınlarını devam etmekle görevlendirmiştir Tuğrul Bey, Abbasi Halifesi Kaim biEmrullah'ın ricası üstüne, Şiî Büveyhoğullarının tehdidi altındaki Bağdat'a 1055 ve 1058'de iki defa girmiş ve böylece doğunun ve batının hükümdarıunvanını kanımca halifeden alarak, Selçukluların İslâm dünyasının koruyucu liderliğini üstlendiğini kabul ettirmiştirDevletin kuruluşunda önemli rol oynayan Çağrı Bey 1060'ta ve Sultan Tuğrul Bey ise 1063'de öldü Çağrı Bey cesareti ve kumandanlığı, Tuğrul Bey ise adaleti ve siyasî zekâsıyla, II Göktürk Devleti'ndeki Bilge ve KülTigin kardeşleri andıran büyük şahsiyetlerdir

Tuğrul Bey' in çocuğu yoktuBu sebeple Selçuklu tahtına Çağrı Bey'in büyük oğlu Süleyman'ı vasiyet etmişti Ancak Çağrı Bey'in diğer oğlu Yüksek Dağ Arslan bunu kabul etmedi Hemen Şimdi çocuk yaştayken babasını temsil eden Yüksek Dağ Arslan, Karahanlı ve Gaznelilere karşı başarılar elde etmiş, onları itaate zorlamıştı Bu sebeple Selçuklu tahtının hakkı olduğunu düşünüyordu bununla beraber Arslan Yabgu'nun oğlu Kutalmış da kendini sultan ilân etmişti Askerlerin desteklediğini bölge Alp Arslan, Kutalmış'ın isyanını bastırdı ve Rey'de tahta çıktı Nizamülmülk'ü vezirliğe getirdi (1064)

Yüksek Dağ Arslan, devlet nizamını sağlar sağlamaz Azerbaycan ve Anadolu üstüne sefere çıktı Tuğrul ve Çağrı Baylar, demin devlet kurulmadan bu bölgelere akınlar düzenlemişler, topluluk Türkmen kitleleri batıya yönelmişlerdi Bu sebeple Yüksek Dağ Arslan, yeni fetih alanı olarak Anadolu'yu seçmiştir Yüksek Dağ Arslan Azerbaycan ve Kafkasya'da birçok kaleyi ele geçirdikten sonradan Doğu Anadolu'ya girdi Hıristiyanlığın doğudaki en zinde kalesi olan Ani'yi şiddetli bir kuşatmadan daha sonra ele geçirdi Peşinde Kars'a girdi (1064)1065 yılında, atalarının birincil yerleştiği şehir olan Cend'e gitti ve Kıpçakları hâkimiyeti altına aldı Kirman Meliki Kavurd'un isyanını da bastıran Yüksek Dağ Arslan, bu nedenle devletin doğu sınırlarının emniyetini sağlayarak, tüm gayretini Anadolu'ya sarf etmeye başladı

Sultan Yüksek Dağ Arslan Azerbaycan üzerinden Malazgirt'e gelerek burayı kısa sürede ele geçirdi Ardından Ahlat, Meyafarikin (Silvan), Amid (Diyarbakır) ve havalisini fethetti
Sultan, Abbasi halifeliğini korkutma eden Darı Fatimî Devleti'ne karşı sefere hazırlandığı sırada Bizans İmparatoru Romen Diyojen'in Doğu Anadolu'ya ilerlediğini öğrendi Şam'a yürümekten vazgeçen sultan, hızla geri döndü ve Malazgirt'te Bizans ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı Bu savaş sonuçları itibarıyla Dandanakan'dan sonradan akıntı eden en kayda değer meydan savaşıdır Bu savaştan daha sonra Türkler için Anadolu'da yeni bir dönem başlarSultan Yüksek Dağ Arslan, Malazgirt'ten sonra çıkan karışıklıkları bastırmak nedeniyle Maverâünnehir üzerine sefere çıkar Ancak burada esir alınan bir kale komutanı kadar hançerlenir ve 25 Kasım 1072'de ölüm eder

Yüksek Dağ Arslan, kendinden sonra tahta geçmesi için oğlu Melikşah'ı veliaht olarak hazırlamıştı Nitekim Yüksek Dağ Arslan'ın ölümü üzerine Melikşah hemen şimdi 18 yaşında iken sultanlığa getirildi (1072) Melikşah öncelikle sınırlara tecavüz eden Karahanlı ve Gazneliler'i yenerek, barışa zorladı Gerisinde amcası Kavurd'un isyanını bastırdı (1073)

Devlet merkezi Rey'den daha güneydeki İsfahan'a taşındı Bizans'ın Malazgirt'ten sonra anlaşmaya uymamaları üstüne Anadolu akınları hızlandırıldı Kutalmış'ın oğulları ve bir takım Türkmen reisleri Batı Anadolu'ya kadar akınlar düzenlediler sırası gelmişken Türkmen liderlerinden Atsız Suriye'yi ele geçirdi Kudüs şehri Fatımîlerden alındı Melikşah, kardeşi Tutuş'a Suriye'nin idaresini verdi (1078) Anadolu fatihlerinden Artuk Bey, Melikşah'ın emriyle Arabistan Yarımadası'ndaki Hicaz, Yemen ve Aden'i Selçuklu topraklarına kattı

Melikşah 1087'de çıktığı sefer sonucunda Karahanlıların doğu kolunu da hâkimiyeti altına aldı Sultan Melikşah az önce 38 yaşında iken zehirlenerek öldü (1092) Melikşah vaktinde Büyük Selçuklu Devleti en geniş sınırlarına ulaşmıştır Bu sınırlar, batıda Anadolu ve Darı'dan, doğuda Balkaş ve Isık gölüne; kuzeyde Kafkaslardan güneyde Arabistan Yarımadası'na dek uzanmaktaydı *