Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Literatürde pahanın ne olduğu üzerine birçok tarif yapılmıştır. En yaygın tanıma nazaran paha; davranışlarımızı determine eden, belirleyen prensip yani ülkü davranış biçimleri ve hayat maksatları hakkındaki yargılarımızı ve davranışlarımızı yönlendiren ölçütler olarak kıymetlendirilebilir.
Kıymet bu türlü tanımlandığında, bizim davranışlarımızın ve algılayışlarımızın kesinlikle bir pahayla bağlantılı olduğu, diğer bir deyişle, şu ya da bu bedel tarafından determine edildiği basitçe anlaşılır. Kıymetlerimiz davranışlarımızı belirleyen prensipler, davranışlarımızı yönlendiren genel kılavuzlar olarak da tanımlanmaktadır. İnsan davranışlarının yol göstericisi olarak oynadığı roldedir ve bu da, beşere has olan, insanı insan yapan niteliklerden biridir. Onun hayatını manalı kılan, sahip olduğu bu kıymetlerdir.
İnsanın genel olarak davranışlarına istikamet veren ve başka beşerlerle olan alakalarına rehberlik eden temel prensipleri ve de tavırlarımızı biçimlendiren standartları tabir etmek için kullanılan bu söz bu türlü olunca, pahalarla münasebeti olmayan hiçbir davranışımız yoktur. Bizi o denli ya da bu türlü davranmaya zorlayan kesinlikle bir kıymet vardır. Kişinin davranışlarını yöneten, yönlendiren, temelinde yatan kural ya da prensipler kişinin kıymet yargılarıyla ilgilidir. Kıymet kavramı, insani varlık alanına has bir kavramdır ve yapıp eden bir varlık olarak insanın bütün yapıp etmeleri kesinlikle bir ‘değer’ ile irtibatlıdır.
Bedel yargılarımız kişinin etrafında olanlara, yaşadıklarına nazaran değişir ve şekillenir, yetiştirilmiş olduğu etraftan etkilenir ve yerleşir. Çünkü bedel yargıları bireyden şahsa, toplumdan topluma, vakit ve yere nazaran değişiklik arz ederler. Paha yargılarımıza nazaran inancımız da vardır. Ancak kıymet, tam olarak ya da yalnızca inançtan ibaret değildir, kıymetlerimiz daha çok zihinsel organizasyonlarımızdır, yaşantımızdaki tecrübeler sonucu oluşmaktadır. Örneğin birinin annesine ve babasına gösterdiği hürmet davranışı bir kıymettir, bu davranışın etrafında büyüyen bir çocuk da bunu model alır ve bu bedeli kabullenir.
Kıymetlerimiz toplumsal yaşantımızın ölçütleridir, bir davranışı seçme ve uygulama sebebimizdir. Pahalar, birebir vakitte bir kişinin insanları, onların niyetlerini yahut davranışlarını değerlendirirken başvurduğu kriterler, karar vermedeki referans noktaları olarak ele alınmaktadır. Aksiyonlar de birbirleriyle bağlantısı bulunan kıymetlerin ortak sonucudur. Bu noktadan bakıldığında kıymetler, paha yargılarında bulunduğumuz kriterleri ve kıymet yargılarının dayandığı unsurları söz etmektedir. İnsanlara yardım eden bir kişiyi “iyi insan” olarak tanımlamamız düzgünlüğü bir paha olarak kabul etmemiz ve bunu yapanları bu bedelle nitelendirmemizle bağlıdır. Bu bağlamda yeterlinin kendisi bir paha, bununla insanları nitelemek de bir paha yargısıdır. Bu da geçmiş yaşantılarımız, ferdî farklılıklarımız, kendimizle ilgili öyküsel şeyler, içinde yaşadığımız toplumsal etraf, en genel manada söz edersek sahip olduğumuz dünya görüşü ile yakından bağlıdır. Paha yargıları kişinin yetiştiği etraftan beslenerek şekillenir. Bireyin kıymetleri kazanması ve onların kendini biçimlendirmesi ve kişiliğini oluşturması ile bağlantılı bu süreç kişi olma sürecidir. Münasebetiyle kıymet ‘kişi olma’da bir bedel olarak ortaya çıkmaktadır. Paha yargılarımızla, kendimize mahsus hareket eder, düşünür ve davranırız yani hayatı yaşarız. Her bireyin kıymetler sistemi, unsurları ve öncelik verdiği mevzular farklı olabilir. Farklı bedellere, önceliklere ve prensiplere sahip şahıslar, kelamda tıpkı çevreyi farklı biçimde algılayabilirler. Etraftaki farklı uyarıcılara öncelikle reaksiyon verebilirler. Buna örnek verecek olursak yolda yürürken biriyle atışıyorsun kimi bu sorunun esasen çözülemeyecek bir sorun olduğunu bilerek yürüyüp devam ediyor kimi kendi içinde çok fazla söylenerek kendi içinde içsel muhakemeye giriyor. Örnekte olduğu üzere kimi sıkıntılar bazıları için sorun teşkil etmezken bir başkası içinse sorun teşkil eder. Tam da bu noktada bu sorunu çözememizin altında ferdî farklılıklarımız ve bizimle ilgili öyküsel şeylerin yer almasıyla olayı içselleştirip kıymet yargımızın olayı ‘saldırganlık’ olarak algılayışı yatıyor. Pahaların yaşama aktarılmasını sağlayan şey de bedellerin içselleştirilmesi ve benimsenmesidir.
Psikolojide kıymetin önemi onun objektif bir temele dayanıp dayanmamasında değil, ama insan davranışlarının yol göstericisi olarak oynadığı roldedir. İnsanların hayata bakışları, davranışları, olayları ele alışları daima benimsemiş oldukları kıymet yargıları çerçevesinde gerçekleşmektedir. Beşerler hayatlarını bu paha yargıları üzerine inşa eder ve yeniden bu kıymet yargıları doğrultusunda yaşarlar. Bu kıymet yargıları da, insanın olaylara ait tavrı, davranışları ve dış dünyayı algılayıp “değerlendirmesi” sonucu oluşmaktadır. Yani kıymet yargıları, bir “değerlendirme” sürecinin eseridirler. Her bir bedel yargısının onu benimsemiş olan şahsa gerçek gelmesi kadar doğal bir şey yoktur. Lakin, paha yargısının doğruluğuna yönelik varsayım herkes ve her durum için geçerli değildir. Kıymet yargıları bu sebepten dolayı izafidir. Kıymet yargılarının vakte, topluma ve yere nazaran değişiklik göstermesi göreceliliğin bir boyutu iken, bir paha yargısının “doğru” ya da “yanlış” olarak nitelendirilmesi için rasyonel bir münasebetin bulunmaması bu göreceliliğin bir öbür boyutuna işaret etmektedir. Her insanın hayatın olağan akışı içinde hiç durmadan bir şeyleri kıymetlendirme sürecinde olduğu göz önünde bulundurulursa kişinin çeşitli değerlendirmeler sonucunda oluşan “dünyaya bakış açısı”, birebir vakitte paha yargılarının bir yansıması halinde görülebilir. Bu daimi deneyim ve yaşantı hali dikkate alınırsa, kişinin bir olay yahut durum karşısında kıymet yargısından mahrum bir halde tavır almasının epey sıkıntı olduğu söylenebilir. Verdiğimiz örnekteki üzere her olayı kendi kişiliğimize yapılmış bir hücum üzere algılanma eğiliminde olduğumuzda öncelikle kendimize ziyan veriyoruz. Bir öteki durum olayları yanlış tabir ettiğimiz, karşı tarafı suçlamaya yönelik tabirlerdir. Nitekim de yaşadığımız problemlerin başını çeken, şahsî gerçeklerdir. Örnek verecek olursak; yağmur yağan bir günde kimilerimiz “ne hoş yağmurun altında yürümek âlâ gelecektir”, kimilerimiz ise “yine ıslanacağım, üşüyeceğim, kahretsin “ diyebiliyoruz. Bu kimilerimiz için meseleyken kimilerimiz içinse sorun teşkil etmez. Burada da olay birebir fakat olayı yorumlama biçimlerimiz farklılaşıyor yani bunu bir sorun olarak görmek şahsî farklılıklarımızdan kaynaklanıyor. Böylece fotoğrafın tamamı yerine olumsuz olan tarafına kilitlenmek, durumu düzeltmek için düşünme ve tahlil üretme yetimizi kısıtlar, vakit zaman kendimizi çökkün ve olumsuz hissettiğimiz anlarda aklımızdan da olumsuz fikirler geçer. Bu kanılar kendimizle ve dünyaya bakış açımızla ilgili üslubumuzu yansıtırlar. Ve en kıymetlisi her vakit gerçekçi olmazlar.
Özetle, hayatı, bakış açımızla anlamlandırırız. Bakış açınızı etkileyen tüm öğeleri tek tek inceleyip fark edin. Size mutsuzluk, huzursuzluk verdiğini düşündüğünüz bakış açınızı fark edin. Fark edin diyorum zira bütün sihir fark etmekte. Bir olay yahut durum yaşadığınızda, o olayı nasıl yorumlarsınız, hangi pencerelerden bakarsınız? Bunları öncelikle not edin. Yazmak bilinçaltındaki niyetlerin şuur üstüne çıkmasına yardım eder. Böylece fark edip yazmakla çok büyük bir adım atmış olacaksınız.
Ömrümüz seçimlerimizden ibarettir. Nasıl bakmayı seçerseniz onu yaşarsınız. Şayet siz seçim yapmazsanız, diğerlerinin seçtiği yolda yürümeye mahkûm olursunuz. Kendi seçimlerinizi kendiniz yapmanız, hayatınızın sorumluluğunu almanız demektir. Fakat hayatınızın sorumluluğunu aldığınızda tahlil üretebilirsiniz. Hayata her taraftan bakın, hayatınızı kolaylaştırın!
