Deniz Fenerleri

En eski deniz feneri, İO 7 yuzyılda Sigeon’da, bugunku adıyla, Kumkale’de (Canakkale) yapılmıştır İstanbul Boğazı’nın Trakya yakasındaki Timée ve karşı kıyısındaki Chrysopolis (Uskudar) fenerleri İO 2 Yuzyılda yapılmıştır
imagesdenizfenerleri5ad6c6f2a79d2
Dunyanın antik cağdaki yedi harikasından biri olan İskenderiye Feneri İO 280 yılında Knidos’lu Sostrates tarafından Pharos adası uzerine inşa edilmiştir Yuksekliği 135 metre olan bu fenerin şohreti ve yuksekliği bu gune kadar aşılamamıştır 14 yuzyılda meydana gelen bir depremde yıkılmıştır

İtalya’daki en eski fener Messina’da bulunmaktadır Brindisi, Ravenna, Puzzuoli ve Capri fenerleri, Roma doneminin diğer tanınmış yapılarıdır İmparator Caligula tarafından İS 40 yılında inşa edilen Boulogne feneri 17 yuzyıla kadar kullanılmıştır Dover’de ve Herkul Sutunu adıyla bilinen La Coruna’daki (İspanya) fenerler aynı donemin diğer tanınmış yapılarıdır

Colossus

Rodos limanı girişinde Guneş Tanrısı Helios adına yapılan bu bronz heykel ilk fenerler arasında sayılmasa da heykelin elinde tuttuğu bir ateşle limana giren teknelere yol gosterdiği soylenir Bu heykel New York’taki Hurriyet Abide’sini yapan Fransız heykeltıraşAuguste Barthordi’ye ilham vermiştir

Antik cağın yedi harikasından biri olarak anılan Rodos Heykelinin yapımına heykeltıraş Chares of Lindos tarafından İO 282 yılında başlanmış ve 12 yıl surmuştur Temeli beyaz mermerden yapılan bu bronz heykel 56 yıl sonra İO 226 yılındaki şiddetli bir deprem sırasında yıkılmıştır 654 yılında Arapların adayı işgalinden sonra heykelin kalıntıları Suriyeli Yahudilere satıldı Kalıntıların 900 deve yuku tuttuğu soylenir

Roma imparatorluğunun cokuşu ardından, denizlerdeki denetimin yok olması deniz ticaret yollarındaki guveni ortadan kaldırmış, denizaşırı ticarette onemli bir daralma meydana gelmiştir Antik cağdan beri calışmakta olan bircok deniz feneri Ortacağda bakımsızlık yuzunde harap olmuştur

Uzerinde odun veya komur ateşi yakılan cok sayıda fener 17 ve 18 yuzyıllar boyunca Avrupa kıyılarındaki değişik yerlere inşa edilmiştir Bu fenerlerin İngiltere’deki ornekleri resimlerde gorulmektedir

1611 yılında Fransa’da Gironde’da inşa edilen Cordouan feneri kayalıklar uzerine inşa edilmiş ilk deniz feneridir

19cu yuzyılda deniz ticaretinin yoğunlaşmasıyla birlikte, cok sayıda deniz feneri inşa edilmiştir Bunlardan İngiltere’deki Bell Rock (Forfarshire, 1811), Skerryvore (Argyllshire, 1884), Fransa’daki ArMen (Sein Adası, 1881) ve Almanya’daki Roter Sand (Weser ağzı, 1885) dikkate değer deniz fenerleridir

Amerika kıtasındaki ilk fener Boston limanı girişindeki Little Brewster adası ustune 1716 yılında inşa edilmiştir

Turkiye’deki Fenerler

Osmanlı İmparatorluğu doneminde inşa edilen ilk fener Fenerbahce feneridir Kanuni Sultan Suleyman tarafından 1562 yılında inşa ettirilmiştir Ahırkapı deniz feneri Sultan III Osman zamanında, 1755 yılında inşa edilmiştir

18531856 Kırım Harbi yılları ve sonrasında Karadeniz’e giden İngiliz ve Fransız harp gemilerinin Marmara ve boğazlardan gecişini kolaylaştırmak icin, cok sayıda fener inşa edilmiştir Ahırkapı, Fenerbahce, Anadolu ve Rumeli fenerleri, Karaburun, Yeşilkoy, Cimenlik, Kumkale ve Gelibolu fenerleri bu donemin yapılarıdır

Turkiye’de, yerden olculmek uzere en yuksek fenerler aşağıdaki gibi sıralanır

* Rumeli Feneri 30 m,
* Ahırkapı Feneri 29 m,
* Mehmetcik Burnu 25 m,
* Hoşkoy 22 m,
* Fenerbahce Feneri 20 m
* Şile Feneri 19 m

Deniz seviyesinden olculmek uzere ışık seviyesi en yuksek fenerler ise sırasıyla:

* Sinop Boztepe Burnu (107 m),
* Akıncı Burnu (109 m) ve
* Alanya (209 m) deniz fenerleridir

8334 kilometreyi bulan kıyılarımızda halen değişik karakterde ışık gosteren 372 adet fener bulunmaktadır

Fenerlerin bulundukları yere gore sınıflandırılmaları

* Kıyı Fenerleri
* Anakara fenerleri
* Ada fenerleri
* Deniz Kayaklıkları ve Sığlıkları Fenerleri
* Derin Deniz Fenerleri
* Dalgakıran Fenerleri
* Doğrultu Fenerleri

Fenerlerin gorunme uzaklıkları

Fener ışıklarının gorunme mesafelerin, fener kulesinin deniz seviyesinden yuksekliğine ve ışığın yoğunluğuna bağlıdır

Işıkların coğrafi menzili

H metre olarak fener ışığının, h metre olarak goz hizasının denizden yuksekliğini gostermek uzere, fenerin gorunme mesafesi deniz mili olarak aşağıdaki formulden bulunur

Gorunme Mesafesi 2075(H 0,5 +h 0,5) h mesafesi gorunme uzaklığı

Işıkların yuksekliği

Kıyı ışıkları icin genellikle 45 metre uygun bir yuksekliktir Ege, Marmara ve Karadeniz gibi kapalı ve birbirine yakın adalarla dolu kıyılardaki fenerler, okyanus kıyısındakilerden daha kısadır

Fenerlerin optik sistemleri

Fener kulesi ustunde yakılan bir ateş ışığının yaklaşık %97 si, arkasında yansıtıcı bulunması halinde ise yaklaşık %83 u kaybolur Mercek kullanımıyla kayıp % 17 ye kadar azaltılmıştır Optik sistemlerdeki en koklu değişiklik Fransız Muhendis Augustine Jean Fresnel (17881827) tarafından yapılmıştır İcat ettiği mercek sistemi ilk olarak 1823 yılında Cordouan fenerinde uygulanmıştır

Katoptrik Sistem

Bu aygıt tipinde ışınlar bir yansıtıcı yuzeyden sadece yansıtılır Işık kaynağı yansıtıcının odak merkezine konur Bu aygıt tipinde ışınlar bir yansıtıcı yuzeyden sadece yansıtılır Işık kaynağı yansıtıcının odak merkezine konur

Dioptrik Sistem

Dioptrik sistemde ışınlar bir cam ortamdan gecer ve bu cam ortamdan gecerken de optik kurallarına gore kırılır Yansıma olmaz

Katadioptrik Sistem

Bu sistemde ışınlar kırılarak cam ortama girdikten sonra, ortamı terk etmeden toplam icsel yansımaya uğrar Işınlar ortamı terk ederken bir kere daha kırılır Bu yontemde ışık ışınlarının cam prizmadaki kırılma ve yansıma ozelliklerinin ikisi birden kullanılır

Amerika’da Florida Key West fenerinin First Order Fresnel Merceği ile Second Order Bir Fresnel Merceğinin resimleri “first ve “second kelimeleri uzerine tıklayarak gorulebilir Hiperradyal uclu flaşlı bir Fresnel merceğini, Altı flaşlı bir Fresnel merceğini ve Sabit ışıklı bir Fresnel merceğini yine farklı renkteki kelimeler uzerine tıklayarak gorebilirsiniz

Fenerlerin ışık kaynakları

* Odun ve Komur: Isle of May’de 1810, St Bees’te 1823 yılına kadar kullanıldı
* Yağ:1823 ten itibaren kullanılmağa başlandı (Balina, domuz , kakao, kolza yağı ve madeni yağları)
* Akkor Gomlekli Madeni Yağ Yakıcılar: 1898′den itibaren,
* Hava Gazı: 1837′den itibaren,
* Petrol Gazı: 1870′lerden itibaren,
* Asetilen: 1896′dan itibaren kullanıldı
* Elektrik: İlk deneyler 1858 de yapıldı İlk uygulamalar ise 1886 da Isle of May’de ve 1888 de St Catherine’de yapıldı

Fenerlerin yapı malzemeleri

* Taş: Antik cağdan itibaren kullanılan en eski fener yapı malzemesi taştır En tanınmış ornekleri İngiltere’deki Eddystone ve Fransa’daki Cordouan fenerleridir
* Ahşap: Ozellikle Amerika’da, 18 yuzyıl ortalarında hizmete sokulan deniz fenerlerinin buyuk coğunluğu ahşap kullanılarak inşa edilmiştir Doğa etkilerine dayanım suresinin kısalığı ve yangınlar nedeniyle kullanımı giderek azalmıştır
* Tuğla: Taş kule maliyetinin, onemli olcude arttığı durumlarda yapı malzemesi olarak taşın yerini tuğla almıştır
* Dokme Demir Levhalar: Taş ve tuğla maliyetinin yuksek, zemin taşıma gucunun yeterli olmadığı durumlarda, fener kulelerinin bircoğu dokme demir levhalar kullanılarak yapılmıştır
* Celik Kafes Sistem: Bu tip fener kuleleri zemine aktarılacak yuklerin kucuk olması gerektiğinde tercih edilir
* Betonarme: Betonarme, fener kulelerinde yaygın bir kullanım alanı bulmuştur
* Aluminyum ve Fiberglas: Sınırlı da olsa, son donemlerde fener kulesi yapımında aluminyum ve fiberglas kullanılmıştır