Depreme hiç hazır değiliz, çürük binalarda oturuyoruz, önlemler kağıt üzerinde!

İYİ Parti Genel Yönetim Şurası Üyesi, Mimar Emine Küçükali oluşturduğu 'Depreme Dayan Çalışma Grubu'yla her kapıyı çalıyor. Tek hedefi var: 23'üncü yılını geride bıraktığımız büyük zelzele acılarının bir daha yaşanmaması! Farkındalık yaratmaya çalışıyor Küçükali. Küme, 120 mahalledeki çalışmalarda 50 bin haneye ulaştı, proje devam ediyor. Küçükali ile konuştum.

1919 sokağa sahip Üsküdar’da bir saha çalışması başlattınız, üzerinden bir yıldan fazla vakit geçti. Kaç haneyi bilgilendirdiniz?

Ülkemizin gerçeği olan sarsıntısı önceliklerimiz ortasına alarak, Genel Liderimizin onayıyla pilot bölge olarak 1919 sokağa sahip Üsküdar’dan 19 Mayıs tarihinde projemizi başlattık. Saha uygulamalarımıza Vilayet başkanlığımızın takviyesi ile Beyoğlu, Kadıköy, Gaziosmanpaşa, Beylikdüzü, Avcılar, Kartal, ilçeleriyle devam ettik. Son altı ayda Küçükçekmece, Pendik, Zeytinburnu ve Sancaktepe'yi de ilçe teşkilatlarından gelen talep doğrultusunda projeye dahil ettik. Olağan son iki yılda yaşadığımız salgın, kapı kapı dolaşarak yüz yüze sürdürdüğümüz çalışmamızı yavaşlattı. Hepimizin hayatını değiştiren salgının elverdiği ölçüde kapı çalmaya başladık. Bugün geldiğimiz noktada, İstanbul genelinde 11 ilçe, 120 mahallede yaptığımız çalışmalarla yaklaşık 50 bin haneye ulaştık. Çalışma yapmayı planladığımız mahallelerde evvel mahalle muhtarını bilgilendiriyoruz.

Kapıyı çalıyor, birinci olarak ne diyorsunuz?

Onların can güvenliğini önemsediğimizi, sarsıntının bir İstanbul gerçeği olduğunu, hayat alanlarında alacakları birtakım önlemlerin hayatlarını kurtarabileceğini söyleyerek bu önlemleri anlatan bir broşürü kendilerine vermek için kapılarına geldiğimizi tabir ediyoruz. Bu bilgilendirme broşürünü aile fertleri ile birlikte incelemelerini öneriyoruz. Çocuklarıyla birlikte kendi aile afet planlarını yapmalarının ehemmiyetini vurguluyoruz. Başlarına takılan rastgele bir soru olursa da bizimle bağlantıya geçmelerini ve bahisle alakalı daha ayrıntılı bilgilendirme yapabileceğimizi kendileriyle paylaşıyoruz.

Sizi nasıl karşılıyorlar?

Depremi en acı formlarda yaşamış ülkemizde bu mevzuda gereğince bilgili miyiz?

Maalesef değiliz. Birçok hususta olduğu üzere bu hayati bahiste da bilgi kirliliğinden kelam etmek mümkün. Bu türlü olunca da vatandaşın başı karıştırmış durumda. Biz de bu durumun önüne geçebilmek için bilimsel bilgilerle hazırlanmış çok çeşitli senaryolarla, günün değişik saatlerinde, toplu olarak bir ortada bulunulan yerlerde, zelzele tatbikatların yapılmasını önemsiyoruz. Zira biliyoruz ki, her ne kadar zelzele anı ve sonrasında yapmamız gerekenleri teorik olarak bilsek de afetin gerçekleştiği anlarda panik yapıyoruz. Tatbikatlarla bu paniği önleyebilir ve hareketlerimizi, otomobil kullanırken oluşabilen riskler karşısında gösterdiğimiz reaksiyonlar üzere, otomatik olarak gerçekleştirebilir ve refleks haline getirebiliriz.

Japon Yoshinori Moriwaki de kadroda

Çalışmanın başlangıç fikri oluştuktan sonra, bağlantı lisanından tutun da aktarılacak bilginin kapsamına oradan yol haritasına kadar çalışmanın ruhunu tanımladığımız bir çekirdek takımımız var. Bu takım mimarlar, jeofizik mühendisleri ve bir iktisat hukuku uzmanından oluşuyor. Biz çalışmayı iki farklı eksende, birebir anda yürütmeyi hedefledik. Bir taraftan makro ölçekte toplumu bilinçlendirmek ve farkındalık yaratmak için yaptığımız çalışmalar var. Bu eksende teknik manada donanımı tüm toplum tarafından kabul görmüş uzmanlarla yaptığımız toplantılar, aldığımız danışmanlıklar var. Japon Yoshinori Moriwaki bu bireylerden olup çalışmamızı neredeyse çekirdek takımımızdan biri kadar sahiplenen ve emek veren bir isim. Kendisi mimar, mühendis ve zelzele uzmanı, 30 yılı aşkın müddettir İstanbul’da yaşıyor. Moriwaki’nin bilhassa Atatürk hayranlığı da her kesimde büyük ilgi ile karşılanıyor. Öteki eksende ise mikro ölçekte sokak sokak, kapı kapı dolaştığımız ilçelerimiz var. Bu saha çalışmalarındaki projemizin gereksinimi olan insan kaynağını da ilçe teşkilatlarımızdan sağlıyoruz. İlçe idarelerimizde ilçelerini tanıyan, gereksinim ve sorunlarına hakim uzmanlık düzeyinde bilgi birikimi olan çok bedelli arkadaşlarımız var. Onlar kendi ilçeleri özelinde katkı sunuyorlar. Bilhassa gençler ve mesken bayanları bu işi gönülden sahiplendiler. Hatta arama kurtarma eğitimlerini kendi ilgileri gereği almış gençlerimiz olduğu üzere bu projeden sonra bu türlü bir eğitime başlayanlar oluyor. Bir taraftan ilçe idaresine, mahalle liderine, üyelere ve gönüllülere çalışma konusunda eğitim verirken, başka yandan mahallenin muhtarını ve önde gelenlerini ziyaret edip mahallelerinde yürütmek istediğimiz çalışmayı anlatıyoruz. İlçe liderlerimizin ve mahalle muhtarlarının tanımladığı gereksinimler doğrultusunda ilçe bazlı olarak, 18 ay içerisinde tüm vatandaşların da davetli olduğu sekiz zelzele bilgilendirme semineri yaptık. Bu seminerlerde Moriwaki’nin bilhassa zelzele büyüklüğü ve oluşturduğu hasarlar bakımından Japonya ve Türkiye’yi karşılaştırdığı kısım dinleyicilerin çok ilgisini çekiyor.

Büyük İstanbul zelzelesi kulağa korkutucu geliyor, ne kadar hazırız?

Hiç hazır değiliz. Gölcük merkezli 17 Ağustos 1999 sarsıntısı üzerinden 23 yıl geçmiş olmasına karşın biz bugün hala sağlam olmayan yapılardan bahsediyoruz. Hala seçmenden oy alabilme tasasıyla, yetki sahiplerinin aldığı yanlış kararlar sonucunda, yüzde 67'si kaçak inşa edilen yapılardan oluşan bir ülkede imar affından bahsediyoruz. Halbuki binaların ne kabahati var da affediyoruz. Asıl hata, yetkisini gerektiği üzere kullanmayanlarda, sistemsizlikte, denetimsizlikte. Bilhassa son yıllarda karşılaşılan acı bir gerçek ise kira artışları. Kirada yaşayan Beşerler, sağlam olmadığını bildikleri yapılarda yaşamak zorunda bırakılıyor. İmar affının geliri mülk sahibine, can güvenliği riski, kiracılara hisse edilmiş oluyor. Bir öbür taraftan birtakım mahallî idareler dere yataklarındaki kaçak yapılaşmaya göz yumuyor, imara açıyor ve cami, hastane, okul üzere kamu kurumlarını bu dere yataklarında konumluyor. Hazırlıksız oluşumuzun bir öbür kabul edilemez göstergesi hala toplanma ve barınma alanlarının yetersiz oluşu. Afet toplanma ve barınma alanları adet ve alan olarak, olması gerekenin yarısından bile az kapasitede. Olan alanlarda da bulundurulması gereken ekipmanlar yok ya da çürümeye yüz tutmuş durumda. Birçok yalnızca kâğıt üzerinde.

Toplanma alanına lüks rezidans

Neden yalnızca kağıt üzerinde?

17 Ağustos zelzelesi sonrası, Zeytinburnu ilçemiz pilot ilçe olarak seçilmiş. O yıllarda hem merkezi idare ve hem de lokal idare tıpkı siyasi parti ile yönetim ediliyor artık olduğu üzere. 23 yıldır tıpkı siyasi partinin yönettiği pilot ilçe Zeytinburnu’nda toplanma alanlarından en değerli üçünün yerine ne yazık ki lüks rezidanslar yapılmış ve milyonlarca liralara taze vatandaşlarımıza satılmış. Afet aksiyon planları için de söyleyebileceklerim pek iç açıcı değil. Bileşenlerinden binin insan olduğu ve vatandaşın ne yapacağını bilmediği bir hareket planını nasıl işleteceksiniz? Birkaç kamu vazifelisi dışında bir sarsıntı anında ne yapması gerektiğini bile kimse bilmiyor. Kamu vazifelilerinin uyumu ise başka bir muamma. Küçük bir afette dahi birbiriyle arbede eden mahallî ve merkezi yöneticilerin sorumsuzluklarının faturasını sen ben bizler ödüyoruz. Yıl olmuş 2022. Artık kamunun tüm kurumları, tüm seçilmiş ve atanmış yöneticileri zelzeleye dair alınması elzem tüm tedbirleri, aksiyon planları ve sair her türlü mevzuda iş birliği içerisinde toplum için çalışmaları gerektiğini anlamak zorunda. Yani biz vatandaşlar olarak bir an önce, yetkili olan herkesin, birlikte, sarsılmaz bir ahenkle çalışma zorunluluğunun, topluma karşı en değerli yükümlülükleri ortasında olduğunu kavramalarını bekliyoruz.

Vatandaşlar üzerine düşen sorumluluğun farkında mı?

Çok azı farkında. Çok azı yapması gerekenleri yapmış ve planlamış durumda. Lakin orada bir çaresizlik de görüyorum ben. Sarsıntı hakkında yapması gerekenlerin ulaşılmazlığı, imkanlarının sonluluğu, kamu otoritesinin halinin samimi bir uygunlaştırma niyeti taşımaması üzere etkenler insanı karamsarlığa sürüklüyor. Aslında afet, zihinlerde o denli müthiş bir kâbus olarak canlanıyor ki, reddetmek, düşünmemek, görmezlikten gelmek sanırım insan psikolojisi açısından daha yönetilebilir oluyor.

Çalışmanızın ileri boyutlarında neler yapmayı planlıyorsunuz?

Muhalefetteki son günlerimizde kapı kapı gezerek vatandaşları sarsıntı hakkında bilinçlendirmekle kalmıyoruz elbette. Çeşitli meslek kümeleri, mahalle platformları üzere sivil toplum kuruluşlarıyla bir ortaya gelip süreç ile ilgili değerlendirmelerde bulunuyoruz. Bir taraftan da zelzelenin bir sonucu olarak ortaya çıkmış olan kentsel dönüşümün, mevcut paydaşları tarafından nasıl sorun haline getirildiği ve nasıl çözüleceği konusundaki çalışmalarımıza da bilgi oluşturuyoruz. Bununla birlikte ülkemizin, zelzelesi, seli, yangını bitmeyen, çığ felaketlerini sıklıkla yaşayan bir ülke olduğunu hepimiz biliyoruz. Anlamak mümkün değil fakat ülkemizde büyük bir eksik olan afet bakanlığının kurulması için hiçbir adımın atılmadığını görüyoruz. Meğer böylesine büyük felaketlerle boğuşan ülkemizde afet bakanlığının mutlaka kurulması gerekmektedir. Afet; daire başkanlıklarıyla, sivil toplum inisiyatifleriyle yönetilemeyecek kadar değerlidir. Bundan ötürü, iktidarımızda bir Afet Bakanlığı kurulması gayelerimiz ortasında. Zira afetlerin yönetilmemesi sonucunda oluşan felaketler, eğitimi, tarımı, toplum sıhhatini, üretimi, iç işlerini, ulusal güvenliği ve ekonomik bağımsızlığı tehdit edebilecek potansiyeldedir. Bakanlık oluşturulduğunda, bu bakanlığın hangi kurumlarla eşgüdümlü çalışacağı, hangi ünitelerin ne üzere yetkilerle nasıl bir alanlarda misyon alacağı belirlenmiş olacak birebir vakitte da tüm bunları planlayan uygulayan koordine eden ve afet sonrasın da şayet bir eksik yapılmışsa vatandaşın hesap sorabileceği tam yetkili muhatap bir bakanlık olacak.