DERİ ve YAPISI

CILT ve YAPISI CILT Dokunma duyusu organı olan deri vücudun üstünü kaplar Doğal deliklerin içi, sindirim ve solunum organlarının iç ve dış yüzeyleri de mukoza denilen yalınkat bir deriyle kaplıdır Derinin üzerinde kıllar ve gözenek adı bahşedilen çok ufak delikler bulunur Derinin Yapısı Cilt üstderi ve altderi diye iki kısma ayrılır Altderinin aşağıda da derialtı dokusu denilen yağlı bir katman yer alır Bu tabaka derinin kaslar ve kemikler üstünde kalmasını sağlar Bundan yararlanılarak hayvanların derisi zahmetsizce yüzülebilir Üstderi’nin kalınlığı bir milimetrenin onda biri kadardır Üst kısmı cansız (boynuzsu katman), daha alçak kısmı canlıdır Üst ölü hücreler aşınıp döküldükçe alttan yeri doldurulur Malpigi tabakası da denen canlı kısımda deriye rengini veren badana maddeleri bulunur Altderi elastik ve dirençlidir Kılcal kan damarları, sinir uçları, kıl kökleri, ter ve yağ bezleri bu kısımda bulunur Kıl’ın gövdesi cansız, ama kökü canlıdır Kıl günde ortalama 0,2 mm dek uzar Kan dolaşımı arttıkça kılın büyümesi de hızlanır Kötü gıda ve fena kan dolaşımı kılların dökülmesine yol açar Bazı hastalıklar da kılların dökülmesine sebep olur (kellik, saçkıran vb) Kılların beyazlaşması ise kıl soğanındaki boya maddelerini akyuvarların değil etmesinden ve mikroskopik hava kabarcıklarının kıla yerleşmesinden ileri kazanç Her kılın dibinde bir irkilme kası vardır Soğuk ve nefret gibi etkiler bu kasın kasılmasına ve kılın dikleşmesine sebep olur Kılların dibinde yer alan salkım biçimindeki bir yağ bezi defalarca yağlı bir akışkan salgılar Bu yağ deriyi ve kılları yağlayarak sudan korur Derinin Duyarlığı Cilt dokunma organıdır Dokunma, basınç, sıcak, soğuk ve acıyı algılar Altderide bulunan sinir uçlarına alt duyu cisimciklerinin kimi dokunmayı, kimi basıncı, kimi sıcağı, kimi soğuğu, kimi acıyı alır Geniş yüzeyi ve büyük duyarlığıyla cilt vücudumuzun dış etkilerden korunmasını sağlar bu nedenle deriin bakımı ve korunması insanlar için büyük tartma taşır Üstderide dışarıdan içeriye doğru şu kısımlar bulunur: boynuzsu tabaka; bu tabakanın yassı hücreleri durmadan ve göze çarpmadan dökülür; Malphigi tabakası; bu tabakanın altında yeni hücreleri doğuran bir hücreli tabakası vardır (içinde de boya maddeleri bulunur) Altderi iki kattır: “mememsi denen üst kat, üstderinin daha aşağı tabakasının içine giren, bir sürü mememsi çıkıntılar, meydana getirir; içinde dokunma cisimcikleri (Meissner cisimcikleri, Krause cisimcikleri, Paccini cisimcikleri) ve damar kıvrımları bulunur, alt kat, damarları, bezler, kasları ve sinirleri saran esnek bono dokusundan oluşur İkincil ürünlerin derhal hepsi üstderiden oluşur: kıllar, tırnaklar, yağ ve ter bezleri Deride, yaşlandıkça gelişen ve dipteki kasların etkinliğinden doğan kırışıklıklar bulunur • Karşılaştırmalı Vücut Yapısı: Cilt organizmanın dış yüzünü saran, fazla değişik ilave organları taşıya, çok görevli temel organlardan biridir Omurgalılarda tekrar tekrar defalarca iki tabakadan meydana gelir: aralıksız olan üstderinin alt yüzünden diğer uygun kan bulunmaz: üstderi hayat her tarafında defalarca çoğalır; altderi ise bağ dokusu şeklindedir; tel, yağ ve lenf dokusu tabakalarından oluşur; kan damarları bakımından da zengindir Bu dokuların her biri, koruyucu rol oynayan kıl, tüy, pul, çivi, toynak, diş, boynuz vb gibi koruyucu organları meydana getirir Derideki kan damarları özellikle büzülgendir; sempatik sinir sistemi her an ve her noktada derideki kan akımını ayarlayabilir (kızarıklık, solukluk) Hayvanı soğuktan, sıcaktan, dokunmadan vb farkında olan eden birçok duyu sinirlerinin uçları da deride bulunur Derinin çok farklı alanlara yönlendirilmiş görevlerine en iyi örnek kuyruksuz amfibyumlar (kara ve su kurbağası) derisidir Cilt, kurbağalarda solunumun anında tümünü sağlar, suyu ve suda erimiş besinleri emer; zehir salgılar (kara kurbağası), gözler kapalıyken ışığa karşı duyarlılık gösterir, çevrenin rengine uyar, nihayet bazı türlerde (pipa, nototrema, rhinoderma) yumurtaların kuluçkalanması ve açılması, hepsindde ısıdan, çarpmadan, bakterilerden korunma, dokunma duyusu vb gibi görevlerde daima deriye aittir • Fizyoloji: Cilt aslında bi koruma organıdır Edilgin koruma araçlarının en mükemmel örneğidir Çünkü iletkenliği fena olduğu için ısı değişimlerine karşı vücudu korur; dokusu çok sağlam olduğu için asalakların, mikropların zehirlerin girmesine, çarpmalara karşısında koyar; içindeki fazla sayıda sinirlerle (üstderi ve altderi cisimcikleri) ve üstündeki hareketli kıllarlaüç çeşit dokunma duyusu (şekil, basınç, ısı) verir Cilt salgılarının da koruyucu bir rolü vardır: yağ maddesi boynuzsu tabakayı yumuşak tutar; terleme ve uçup gitme aracılığıyla, organizma artıklarının bir kısmını (ter) atarak karoser ısısını ayarlar • Patoloji: Deri hastalıklarının bir kısmı, yani kaynağı dışta olanları genellikle asalaklardan veya yerel tahrişlerden ileri gelir Kaynağı içte olanları ise, bir takım maddelerin veya mikropların sebep olduğu bozukluklardan ileri kazanç Allah Vergisi gelen cilt hastalıkları da vardır • Deri kası: En manâlı deri kasları şunlardır: altçeneden köprücük kemiğine dek boynun iki kadar uzanan boyun cilt kası; boyun deri kasının devamı gibi görünen, çift ve bakışımlı olarak yaklaşık olarak sürekli bir örtü halinde yüzü kaplayan yüz cilt kasları Deliklerin (ağız, burun, göz kapakları) çevresinde toplanan bu kaslar öyle dağıtılmış yüz ifadelerini sağlar Deri sözünün gerçekte yalnız işlenmiş veya bir ilk işlemden geçmiş hayvan derisi için kullanılması gerekirken, zamanla bu terim ayrıca işlenmiş keza de işlenmemiş deriyi açıklamak için kullanılan bir genel ad olmuştur Bu konuda bütün bir ayırım yapabilmek için, yerine göre post, ham deri, işlenmiş cilt gibi terimler kullanılması içten olur Cilt işleme yerlerinde, memeliler, kuşlar, sürüngenler, balıklar gibi birçok hayvan çeşidinin derileri işlenir En çok kullanılan, öküz, inek, boğa, at, dana, keçi, koyun gibi hayvanların derileridir Kesilen bir hayvanın derisinin yüzde 60 kadarı sudur Bunun için de, bu derilerin bozulmalarını durdurmak için, kurutma, tuzlama yollarından biriyle, ara sıra de bu iki yoldan her ikisi ansızın kullanılarak işlenmeye başlayıncaya değin muhafaza edilmeleri gerekir Bu Nedenle de, tuzlanmış deri, kuru cilt ya da tuzlanmış kuru deri adıyla anılan cilt elde edilmiş olur Ham deriler, yani bir ilk işlemden geçirilmiş olan deriler, bunları bitmiş deri durumuna getiren yerlerde işlenir Ham derilerin görünüşleri ve özellikleri birbirinden değişiktir Bu özellikler, derinin çeşidine ve işlenme tarzına bağlıdır Deriyi işleyen kimsenin başarısı, işleyeceği deriyi seçmesi bilmesine ve bu deriye en kullanışlı işleme tarzını bulmasına bağlıdır Yapay deriler, hakiki derilerin özelliklerine ve iyi niteliklerine sahip olmaktan fazla uzaktır bununla birlikte, modern sanayide yapay derinin kullanım alanı gerçi çok geniştir (ayakkabı, bavul, çanta, deri yapımı, mobilyacılık vb) Suni deri öyle dağıtılmış karışımlarla elde edilir (cilt, keçe, bez vb artıkları ile kauçuk, kurutucu yağlar, selüloz asetatı vb karışımları) Ara Sıra de bu karışımı üstüne dökerek suni deri olmak amacıyla bez, ağaç lifleri gibi maddeler kullanılır • Ak deri yöntemi: Önce Orta Asya'da bulundu Buradan Anadolu'ya yayıldı Bilhassa Bergama kentinde yapıldığı için Pergamena diye de anılır Bu cins deri, papirüsten daha dirençli olduğu için, papirüse tercih edilir Uzun vakit korunması gereken kitap ve yazılar önceden ak deri üzerine yazılırdı Günümüzde de kitap ciltleri ve guvaj badana ile yapılan resimler için kullanılır ve tirşe adını alır Tüberkülinle elde edilen cilt içi tepkimesi, tüberküloza aleyhinde alerji bulunup bulunmadığını anlamaya fayda Cilt içine yapılan şırınga iltihapla sonuçlanırsa tepkime pozitiftir; iğne yapılan kimsenin alerjiliolduğunugösterir; aksi halde, yani irin olmazsa tepkime negatiftir ve kişi alrjisiz sayılır • Cilt kanseri: Kırk yaşından önce seyrek görülür Bağ dokusu epitelyomasının bir çeşididir Siğil biçiminde başlar, daha sonra gelişerek yara halini alır Birçok süre üzeri yapışık bir kabukla kaplıdır; kabuk koparılırsa her tarafta oluşur Ilk Olarak görünüşü güvenli olan cilt kanseri, bütün kanserler gibi gelişme göstererek, lenf düğümlerine dek varan derin bir bere halini alır Işınla, elektrokoagülasyonla veya ameliyatla çare edilmelidir • Cilt kistleri: Allah Vergisi gelir, fakat ara sıra fazla geç ortaya çıkar Bilhassa kaşların bitiminde, boyunda, yumurtalıkta, erbezlerinde vb bölgelerde yer alır Bu kistlerin içinde birçok zaman kıl, diş, kemik ve deri parçaları bulunur Cinsiyet bezlerindeki deri kistleri kolay dizembriyomlardır Boyunda, kaş bitiminde olanlar ise solungaç dizembriyoplazilerdir • Temastan olan cilt iltihabı: bir meslekten veya ev işlerinden ileri gelebilir Sanayide, kozmetiklerde ve cilt bakımıyla ilgili akışkan ve pomatlarda kullanılan kimyasal bileşiklerin son derece çoğalması yüzünden son otuz yıl içinde bu iltihaplarda da büyüme oldu Temastan olan deri iltihapları alerji olaylarıyla ilgili olabileceği gibi olmayabilir de Alerji varsa büyük bir ihtimalle cerahat olur, alerji yahut iltihap hemencecik hiç olmaz Nesnel belirtiler fazla çeşitlidir: Kaşıntı, yanma, kızartı, kurdeşen, kıl kökü iltihabı, kabarcık, doku kangreni, kararma, bilhassa kuru ya da akıntılı egzama Mesleklerden ileri gelen deri iltihapları böylece çoktur; çimento egzaması, maden işleyenlerde görülen yağ çıbanları; krom, nikel ve çinko kaplama işlerinde çalışanlarda görülen müzmin yaralar; oduncularda rastlanan meşe odunu iltihabı; çikolata ve şekerlemecilerde görülen tırnak derisi iltihabı; çuhaçiçeği, maydanozgiller, kasımpatı, lâle, sarmaşık gibi ur yetiştiren bahçıvan ve çiçekçilerde rastlanan cilt iltihapları; enginar, yaban havucu, domates yetiştirenlerde görülen, kalsiyum siyanamid, thanmetopoeas tırtılları, tahıl uru, hayvan uru gibi şeylerle temastan ileri gelen çeşitli cilt iltihapları; kininli şampuan, kokulu sabun kullanan berberlerde görülen egzamalar Parafenilendiyamin'li boyalar bilhassa zararlıdır Bazı millet para grubundan (para durumunda ilkel aminler) prokain, sülfamit vb gibi bileşiklere karşı çok hassastırlar Kimya, tekstil ve ecza sanayiinde çalışan işçilerde bu iltihaba yol açan maddeler saymakla bitmez: hidrokarbürler ve bunların klorlu türevleri, kükürt, sülfatlar, karbon sülfür, fosfor seskisülfür, siyanürler, civa ya da arsenik tuzları, hidrokinon, fenoller, dinitrofenol, trinitroanisol, flüorürler, flüorosilikatlar, plastik maddeler, sentetik vernikler, selenyum, terpenler, rotenonlar, pretirler, sırça veya maden yünü, amyant, anilin türevi boyalar, kinakrin klorhidrat, sülfotiyazol, penisilin, streptomisin B vitamini, arnica, ipeca, kinin vb Konut kadınlarında görülen cilt iltihapları (su egzaması, çamaşır egzaması) koyu javel suyu, deterjanlar, cilâ macunları, alkali sabunlar, çamaşır sodası, terbentin ruhu gibi maddelerden ileri gelir Dışarıdan kullanıldığında deri iltihabı yapabilen ilâçların sayısı böylece çoktur: kükürt, gri merhem, DDT, pikrik asit, krizarobin, sparadraps, iyodoform, Peru merhemi, sülfamidli pudralar ve özellikle mentol, sarı civa oksiti, terpenli kan albenili ilâçlar, hattâ proaaaazinli kremler Proaaaazin doğrusu ilâç olarak verilirse, antihistaminiktir Çekicilik için kullanılan kremler, yüz boyaları, çivi cilâsı, bergamotlu kolonyalar deri iltihabına yol açan müstahzarlardır Hasar bunların kalitesinden değil, içlerindeki sentetik kokulardan ya da eriyebilen boya maddelerinden ileri gelir Anilin boyalarıyla boyanmış boyun atkıları ve astarlar, naylon, çorap lastikleri, lastik korseler gibi giyim eşyası da cilt iltihabı yapabilir Meşin bilezik, tahta kolye, plastik maddeden gözlük, dağıtılmış maddelerden yapılan küpeler de egzamalara sebep olabilir Temastan ileri geldiğinden şüphelenilen irin hallerinde, zararlı maddeyi meydana dışında tutmak için sıkı bir araştırma yapmak şarttır Araştırma, hastanın mesleği, konut işleri, abes zamanlarındaki uğraşları, kullandığı kozmetikler, derisine sürdüğü ilâçlarla ilgili olmalıdır Deri testleri, daima değilse de birçok vakit tepki uyandıran maddeyi ortaya çıkarabilir Önleyici tedavi, zararlı maddelerle teması azaltacak tedbirleri almak ve zararlı maddenin yerine daha az zararlı bir madde koymakla sağlanır Korunmak için kauçuk elen (her çeyrek saatte bir değiştirmek şartıyla) veya piyasada satılan görünmez elen kullanmak, çalışma esnasında silikonlu kremler, geceleri eksik miktarda pH (4)lü merhemler sürmek gerekir Hastalığı iyileştirmek için asepsili iltihabı rahatlatmak ve birçok vakit bu iltihaplara eklenen mikroplu intanları da tedavi etmek gerekir Temas edilen maddelere dayanıksızlığı kolaylaştıran etmenleri (karaciğer, iç salgı veya otonom asap sistemi bozuklukları, dış zehirlenmeler, kahve, nehir, içki) ortaya içeri almamak için birçok vakit genel bir muayene şarttır Cilt, en eski çağlardan beri eşya yapımında kullanıldı; deriyi süs sanatlarında birincil kullanan araplar bu tekniklerini İspanyollara öğrettiler; İspanyollar da Cordoba derisi denilen, perde ve minderlerde kullanılan kabartılı, oymalı ve boyalı deriler yaptılar Flandre bölgesi, Hollanda, Venedik derileriyle ünlüdür), Fransa, Ortaçağdan başlayarak kılıf ve kitap ciltleri için çeşitli deriler yaptılar; bu deriler Rönesans ve XVI yydan başlayarak döşeme eşyasında da kullanıldı Baskı ile süslenmiş, kabartmalı ve yıldızlı deriler yanında değişik biçimlerde süslenmiş hayvan derileri kullanılırdı: dövme, suni, noktalı ve benekli, altın ve gümüş tellerle süslü, yüzülmüş ve çekiçle bitmiş deriler XVIII yydan başlayarak çok kullanılan, marokendiye adlandırılan cilt, büroları, kıymetli sandık ve kasaları, bütün ekip mobilya eşyasını örtmeye yaradı XX yyda cilt yerine taklitler kullanıldı (plastik maddeler, yapay deriler)