Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Dil Bilgisi'nde dilin işlevleri 6 tanedir Bu işlevler şunlardır:
Göndergesel işlevi yada Göndericilik İşlevi
Heyecana emrindeki işlev
Alıcıyı Harekete geçirme işlevi
Kanalı teftiş işlevi
Dil ötesi (Üstteki dil) işlevi
Sanatsal işlev (yada şiirsel)
1 Göndergesel işlevi yada Göndericilik işlevi: Bir ileti dilin göndergeyi olduğu gibi açıklama etmesi için düzenlenerek oluşturulmuşsa dil göndergesel işlevde kullanılmıştır Bu diğer bir ifadeyle dilin data verme işlevidir Burada kasıt, gönderge konusunda doğru, nesnel, gözlilenebilir veri vermektir Bu işlev daha çok kullanım kılavuzlarında, objektif anlatılarda, bilimsel bildirilerde, kısa not ve özetlerde karşımıza çıkar
ÖRNEK: Hegel ’in felsefesinin çıkış noktası bilim değil, tarihtir
2 Heyecana tabi işlev: Bir ileti, göndericinin iletinin konusu karşısındaki duygu ve heyecanlarını dile getirme amacıyla oluşturulmuşsa dil heyecana yan işlevde kullanılmıştır Bu işlev, göndericinin kendi iletisine aleyhinde tutum ve davranışını belirtir Bu işlevde çoğunlukla duygular, heyecanlar, korkular, sevinç ve üzüntüler dile getirilir Dilin göndergesel işlevinde nesnellik, heyecana tabi işlevinde öznellik hâkimdir Özel mektuplarda, öznel betimlieler ve anlatılarda, lirik şiirlerde, tenkit yazılarında dilin heyecana alt işlevinden sıkça yararlanılır
MISAL: Ben bu davranışınızı etik bulmuyorum, siz hatalı davranıyorsunuz
3 Alıcıyı Harekete geçirme işlevi: Bu işlevde ileti alıcıyı harekete devretmek üzere düzenlenmiştir İletinin bir çeşitlilik çağrı işlevi gördüğü bu işlevde kasıt, alıcıda bir tepki ve tavır değişikliği yaratmaktır Propaganda amaçlı siyasi söylevler, reklâm metinleri, genelgeler, el ilanları genellikle dilin bu işleviyle oluşturulur Dilin alıcıyı harekete geçirme işleviyle hazırlanan metinlerde gönderici, iletiyi alanı işin içine sokmayı, onu sorgulamayı ister
ÖRNEK: Sınıfı anında terk et
4 Kanalı yoklama işlevi: Bir ileti, kanalın iletiyi iletmeye uygun olup olmadığını öğrenmek nedeniyle düzenlenmişse dil, kanalı teftiş işlevinde kullanılmıştır Gönderici ile alıcı arasında iletişimin kurulmasını, sürdürülmesini veya kesilmesini sağlayan bu işlevde iletinin içeriğinden fazla iletişimin devam ettirilmesi olgusu ağır basar Törenlerde, uzun söylevlerde, aile yakınları ya da sevgililer arasındaki konuşmalarda; dilin kanalı denetleme işlevini yansıtan iletiler çoğu kez kullanılır
MISAL: Beni anladınız yok mi?
5 Dil ötesi (Üstteki dil) işlevi: Bir ileti dille ilgili bilgi vermek üzere düzenlenmişse o iletide dil, dil ötesi işlevde kullanılmıştır Dilin dil ötesi işlevinde iletiler, dili anlatmak, dille ilgili aydınlatmak için düzenlenir Daha çok bilimsel metinlerde ve öğretme amaçlı konuşmalarda karşımıza çıkan ve yani, diek istiyorum oysa, bir başka deyişle gibi sözcüklerde kendini belirten dil ötesi işleve, günlük yaşamda da sık sık başvurulur Örneğin Beni hatalı anlamayın, ben bu sözcüğü mecaz anlamda kullandımcümlesinde ileti, dille ilgili öğretmek, diğer bir iletiyi açıklama yapmak üzere düzenlenmiştir
ÖRNEK: Beni hatalı anlamayın, ben bu sözcüğü mecaz anlamda kullandımcümlesinde ileti, dille ilgili aydınlatmak, başka bir iletiyi açıklamak üzere düzenlenmiştir
6 Sanatsal işlev yada Şiirsel işlev: Bir iletinin iletisi kendisinde ise dil şiirsel işlevde kullanılmıştır Dil bu işlevde kullanıldığında iletinin iletmek istediği husus, iletinin kendisindedir Bu durumda ileti, kendi dıştan herhangi bir şeyi ifade etmez, yansıtmaz Obje iletinin kendisidir Mesela dilin şiirsel işlevde kullanıldığı metinler olan lirik anlatılarda ve şiirlerde şiirin amacı o şiirin kendisidir Şiirsel metinler, kendinden diğer bir şeyi ifade etmeye ihtiyaç duymaz, bir şiir yalnızca şiir olduğu için önili ve anlamlıdır, yani şiirin gerçeği, şiirin kendisidir Dilin şiirsel işleviyle kullanıldığı metinlerde gönderici alıcıda hissettirmek istediği etkileri kaldırmak için, dili istediği gibi kullanır, yani kendi benzersiz üslubunu oluşturmak için bir anlamda dili bitmiş yaratır Yazınsal sanatlardan, karşılaştırmalardan, çağrışım gücü yüksek sözcüklerden yararlanarak imgeler oluşturur, sözcükleri daha fazla emrindeki ve mecaz anlamlarda kullanır Yazınsal metinlerde dil şiirsel işlevde kullanılır Şiirsel işleve misal olarak direkt bir yazı maddeler halinde sıralamak yanlış olur Şiirsel yada sanatsal işleve örnekler özetle şöyle özetlenebilir; her türlü şiir, romanlar, hikayeler, öyküler, masallar ve diğer benzer sanatsal eserlerdir *
Göndergesel işlevi yada Göndericilik İşlevi
Heyecana emrindeki işlev
Alıcıyı Harekete geçirme işlevi
Kanalı teftiş işlevi
Dil ötesi (Üstteki dil) işlevi
Sanatsal işlev (yada şiirsel)
1 Göndergesel işlevi yada Göndericilik işlevi: Bir ileti dilin göndergeyi olduğu gibi açıklama etmesi için düzenlenerek oluşturulmuşsa dil göndergesel işlevde kullanılmıştır Bu diğer bir ifadeyle dilin data verme işlevidir Burada kasıt, gönderge konusunda doğru, nesnel, gözlilenebilir veri vermektir Bu işlev daha çok kullanım kılavuzlarında, objektif anlatılarda, bilimsel bildirilerde, kısa not ve özetlerde karşımıza çıkar
ÖRNEK: Hegel ’in felsefesinin çıkış noktası bilim değil, tarihtir
2 Heyecana tabi işlev: Bir ileti, göndericinin iletinin konusu karşısındaki duygu ve heyecanlarını dile getirme amacıyla oluşturulmuşsa dil heyecana yan işlevde kullanılmıştır Bu işlev, göndericinin kendi iletisine aleyhinde tutum ve davranışını belirtir Bu işlevde çoğunlukla duygular, heyecanlar, korkular, sevinç ve üzüntüler dile getirilir Dilin göndergesel işlevinde nesnellik, heyecana tabi işlevinde öznellik hâkimdir Özel mektuplarda, öznel betimlieler ve anlatılarda, lirik şiirlerde, tenkit yazılarında dilin heyecana alt işlevinden sıkça yararlanılır
MISAL: Ben bu davranışınızı etik bulmuyorum, siz hatalı davranıyorsunuz
3 Alıcıyı Harekete geçirme işlevi: Bu işlevde ileti alıcıyı harekete devretmek üzere düzenlenmiştir İletinin bir çeşitlilik çağrı işlevi gördüğü bu işlevde kasıt, alıcıda bir tepki ve tavır değişikliği yaratmaktır Propaganda amaçlı siyasi söylevler, reklâm metinleri, genelgeler, el ilanları genellikle dilin bu işleviyle oluşturulur Dilin alıcıyı harekete geçirme işleviyle hazırlanan metinlerde gönderici, iletiyi alanı işin içine sokmayı, onu sorgulamayı ister
ÖRNEK: Sınıfı anında terk et
4 Kanalı yoklama işlevi: Bir ileti, kanalın iletiyi iletmeye uygun olup olmadığını öğrenmek nedeniyle düzenlenmişse dil, kanalı teftiş işlevinde kullanılmıştır Gönderici ile alıcı arasında iletişimin kurulmasını, sürdürülmesini veya kesilmesini sağlayan bu işlevde iletinin içeriğinden fazla iletişimin devam ettirilmesi olgusu ağır basar Törenlerde, uzun söylevlerde, aile yakınları ya da sevgililer arasındaki konuşmalarda; dilin kanalı denetleme işlevini yansıtan iletiler çoğu kez kullanılır
MISAL: Beni anladınız yok mi?
5 Dil ötesi (Üstteki dil) işlevi: Bir ileti dille ilgili bilgi vermek üzere düzenlenmişse o iletide dil, dil ötesi işlevde kullanılmıştır Dilin dil ötesi işlevinde iletiler, dili anlatmak, dille ilgili aydınlatmak için düzenlenir Daha çok bilimsel metinlerde ve öğretme amaçlı konuşmalarda karşımıza çıkan ve yani, diek istiyorum oysa, bir başka deyişle gibi sözcüklerde kendini belirten dil ötesi işleve, günlük yaşamda da sık sık başvurulur Örneğin Beni hatalı anlamayın, ben bu sözcüğü mecaz anlamda kullandımcümlesinde ileti, dille ilgili öğretmek, diğer bir iletiyi açıklama yapmak üzere düzenlenmiştir
ÖRNEK: Beni hatalı anlamayın, ben bu sözcüğü mecaz anlamda kullandımcümlesinde ileti, dille ilgili aydınlatmak, başka bir iletiyi açıklamak üzere düzenlenmiştir
6 Sanatsal işlev yada Şiirsel işlev: Bir iletinin iletisi kendisinde ise dil şiirsel işlevde kullanılmıştır Dil bu işlevde kullanıldığında iletinin iletmek istediği husus, iletinin kendisindedir Bu durumda ileti, kendi dıştan herhangi bir şeyi ifade etmez, yansıtmaz Obje iletinin kendisidir Mesela dilin şiirsel işlevde kullanıldığı metinler olan lirik anlatılarda ve şiirlerde şiirin amacı o şiirin kendisidir Şiirsel metinler, kendinden diğer bir şeyi ifade etmeye ihtiyaç duymaz, bir şiir yalnızca şiir olduğu için önili ve anlamlıdır, yani şiirin gerçeği, şiirin kendisidir Dilin şiirsel işleviyle kullanıldığı metinlerde gönderici alıcıda hissettirmek istediği etkileri kaldırmak için, dili istediği gibi kullanır, yani kendi benzersiz üslubunu oluşturmak için bir anlamda dili bitmiş yaratır Yazınsal sanatlardan, karşılaştırmalardan, çağrışım gücü yüksek sözcüklerden yararlanarak imgeler oluşturur, sözcükleri daha fazla emrindeki ve mecaz anlamlarda kullanır Yazınsal metinlerde dil şiirsel işlevde kullanılır Şiirsel işleve misal olarak direkt bir yazı maddeler halinde sıralamak yanlış olur Şiirsel yada sanatsal işleve örnekler özetle şöyle özetlenebilir; her türlü şiir, romanlar, hikayeler, öyküler, masallar ve diğer benzer sanatsal eserlerdir *
