Dilin İşlevleri Konu Anlatımı

Dilin İşlevleri,
Dilin İşlevleri nelerdir,
dilin işlevleri ile ilgili ornekler

1GONDERGESEL İŞLEV:

Bir ileti dilin gondergeyi olduğu gibi ifade etmesi icin duzenlenerek oluşturulmuşsa dil
gondergesel işlevde kullanılmıştır Bu başka bir ifadeyle dilin bilgi verme işlevidir Burada amac, gonderge konusunda doğru, nesnel, gozlemlenebilir bilgi vermektir Bu işlev daha cok kullanma kılavuzlarında, nesnel anlatılarda, bilimsel bildirilerde, kısa not ve ozetlerde karşımıza cıkar

ORNEK: “ Hegel ’in felsefesinin cıkış noktası bilim değil, tarihtir

2HEYECANA BAĞLI İŞLEV:

Bir ileti, gondericinin iletinin konusu karşısındaki duygu ve heyecanlarını dile getirme amacıyla oluşturulmuşsa dil heyecana bağlı işlevde kullanılmıştır Bu işlev, gondericinin kendi iletisine karşı tutum ve davranışını belirtir Bu işlevde coğunlukla duygular, heyecanlar, korkular, sevinc ve uzuntuler dile getirilir
Dilin gondergesel işlevinde nesnellik, heyecana bağlı işlevinde oznellik hakimdir Ozel mektuplarda, oznel betimlemeler ve anlatılarda, lirik şiirlerde, eleştiri yazılarında dilin heyecana bağlı işlevinden sıkca yararlanılır

ORNEK: “Ben bu davranışınızı etik bulmuyorum, siz yanlış davranıyorsunuz

3ALICIYI HAREKETE GECİRME İŞLEVİ:

Bu işlevde ileti alıcıyı harekete gecirmek uzere duzenlenmiştir İletinin bir ceşit cağrı işlevi gorduğu bu işlevde amac, alıcıda bir tepki ve davranış değişikliği yaratmaktır Propaganda amaclı siyasi soylevler, metinleri, genelgeler, el ilanları genellikle dilin bu işleviyle oluşturulur Dilin alıcıyı harekete gecirme işleviyle hazırlanan metinlerde gonderici, iletiyi alanı işin icine sokmayı, onu sorgulamayı ister

ORNEK: “Sınıfı hemen terk et

4KANALI KONTROL İŞLEVİ:

Bir ileti, kanalın iletiyi iletmeye uygun olup olmadığını oğrenmek amacıyla duzenlenmişse dil, kanalı kontrol işlevinde kullanılmıştır Gonderici ile alıcı arasında iletişimin kurulmasını, surdurulmesini ya da kesilmesini sağlayan bu işlevde iletinin iceriğinden cok iletişimin devam ettirilmesi olgusu ağır basar Torenlerde, uzun soylevlerde, aile yakınları ya da sevgililer arasındaki konuşmalarda; dilin kanalı kontrol işlevini yansıtan iletiler sıkca kullanılır

ORNEK: “Beni anladınız değil mi?

5DİL OTESİ(UST DİL)İŞLEVİ:

Bir ileti dille ilgili bilgi vermek uzere duzenlenmişse o iletide dil, dil otesi işlevde kullanılmıştır Dilin dil otesi işlevinde iletiler, dili acıklamak, dille ilgili bilgi vermek icin duzenlenir Daha cok bilimsel metinlerde ve oğretme amaclı konuşmalarda karşımıza cıkan ve “yani, demek istiyorum ki, bir başka deyişle gibi sozcuklerde kendini gosteren dil otesi işleve, gunluk yaşamda da sıkca başvurulur

ORNEK: “Beni yanlış anlamayın, ben bu sozcuğu
mecaz anlamda kullandımcumlesinde ileti, dille ilgili bilgi vermek, başka bir iletiyi acıklamak uzere duzenlenmiştir

6ŞİİRSEL(SANATSAL)İŞLEV:

Bir iletinin iletisi kendisinde ise dil şiirsel işlevde kullanılmıştır Dil bu işlevde kullanıldığında iletinin iletmek istediği husus, iletinin kendisindedir Bu durumda ileti, kendi dışında herhangi bir şeyi ifade etmez, yansıtmaz Obje iletinin kendisidir Orneğin dilin şiirsel işlevde kullanıldığı metinler olan lirik anlatılarda ve
şiirlerde şiirin amacı o şiirin kendisidir Şiirsel metinler, kendinden başka bir şeyi ifade etmeye ihtiyac duymaz, bir şiir sadece şiir olduğu icin onemli ve anlamlıdır, yani şiirin gerceği, şiirin kendisidir Dilin şiirsel işleviyle kullanıldığı metinlerde gonderici alıcıda hissettirmek istediği etkileri uyandırmak icin, dili istediği gibi kullanır, yani kendi ozgun uslubunu oluşturmak icin bir anlamda dili yeniden yaratır Edebi sanatlardan, karşılaştırmalardan, cağrışım gucu yuksek sozcuklerden yararlanarak imgeler oluşturur, sozcukleri daha cok yan ve mecaz anlamlarda kullanır Edebi metinlerde dil şiirsel işlevde kullanılır

Dil ve konuşabilme yeteneği, insanoğluna yaratılışıyla birlikte bağışlanmış ve onu diğer canlılar uzerinde ustun kılmış en onemli ozelliklerinden birisidir İnsan adı verilen bu canlı turunun en ustun ozelliği duşunebilmesi ve muhakeme edebilmesidir Dilduşunce ilişkisi ise, yuzyıllardan beri araştırılan bir konudur Kimi dilbilimcilere gore, dil, duşuncenin evidir Diğer bir soyleyişle, duşunce ancak dille oluşur ve yine dil sayesinde dış dunyaya aktarılır Cok yeni sayılabilecek bir bakış acısına gore ise, adlandırma ve kavramlar olmadan duşunce uretilemez Oyle anlaşılıyor ki insanı insan yapan bu iki temel ozelliği, birbiriyle yakından ilgilidir

Dil, bireye duşunce uretebilme, duşuncelerini dışa vurma, bilgi edinme, gecmişini hatırlama, gununu yaşama, geleceğine yon verme, kişiliğini kazanma, hayatını surdurme gibi daha pek cok acıdan yardımcı olmaktadır Bu yonuyle dil, daha cok bireyseldir Cunku, kişiliğimiz biraz da dilimizle kazanılır ve kişiliğimiz aslında dilimizde gizlidir Dil, ferdi ve milli kişilik ve kimliğimizi bunyesinde barındırır Dil, hayatın her safhasını kapsayan, her an onun icinde yaşadığımız genişce bir dunyadır Kısacası, dil, aslında hayatın kendisidir

İnsanoğlu, toplu halde yaşamaya mecbur ve muhtac olan bir canlı turudur Hicbir insan tek başına yaşayamaz İnsanların bir arada yaşayabilmeleri icin, aralarında birtakım ortak ozelliklerin bulunması gerekir İnsanları bir araya getirip aralarında ortak duygusal bağlar kuran vasıtalardan birisi de dildir Dilin insanlar arasında iletişimi sağlaması, onun cok kucuk bir yonunu ifade etmektedir Dil, asla mekanik değil, duygusal bir iletişim aracıdır Dilin asıl işlevi, insanlar arasında doğal, duygusal ve ruhsal bağlar kurmasıdır

Boylelikle diller, insan topluluklarını birbirlerine yaklaştırarak “millet adı verilen sosyal kurumun oluşmasına zemin hazırlarlar Bu yonuyle dil, milleti oluşturan bireyler arasında tam bir birleştirici unsur gorevini ustlenir Onları duygu, duşunce, hayal ve en onemlisi dış dunyayı algılama acısından birbirine yaklaştırır Dil sayesinde ortak duygu, duşunce ve ideallere sahip olan bireyler arasında, aynı zamanda ortak bir şuur da oluşur Bu şuur ferdi şuurun cok otesinde milli bir şuurdur Milli şuur ise, bir milleti ayakta tutan, gecmişini hatırlatan, değerlerini bugune taşıyan, bugununu en guzel şekilde yaşatan ve butun bunları kapsayacak şekilde geleceğe yon veren hareketlerin butunudur

İleti, dilin gondergeyi olduğu gibi ifade etmesi amacıyla duzenlenerek oluşturulmuşsa dilin “gondergesel işlevde; ileti, gondericinin iletinin konusu karşısındaki duygu ve heyecanlarını dile getirme amacıyla oluşturulmuşsa dilin “heyecana bağlı işlevde; ileti, alıcıyı harekete gecirmek uzere duzenlenmişse dilin “alıcıyı harekete gecirme işlevinde; ileti, kanalın iletiyi iletmeye uygun olup olmadığını oğrenmek amacıyla duzenlenmişse “kanalı kontrol işlevinde; ileti, dille ilgili bilgiler vermek uzere duzenlenmişse “dil otesi işlevde ve iletinin iletisi kendinde ise dilin “şiirsel işlevinde (Poetik) kullanıldığı vurgulanır Edebi metinlerde, şiirsel işlevinin hakimiyetinde dilin diğer işlevlerinin de kullanıldığı belirtilir Bazı metinlerde, birkac işlevin birlikte kullanılabileceği sezdirilir Dil “şiirsel işlevinde kullanıldığında iletinin iletmek istediği husus, iletinin kendisinde aranmalıdır Bu durumda ileti kendi dışında herhangi bir şeyi, herhangi bir olguyu ifade etmez, yansıtmaz Obje iletinin kendisidir Ancak bu, iletinin insandan, hayattan ve yaşanılan dunyadan soyutlanması değildir Burada sanata ozgu gerceklik vurgulanmalıdır

Alıntı