Dilin İşlevleri Konu Anlatımı

Dilin İşlevleri,
Dilin İşlevleri nelerdir,
dilin işlevleri ile ilgili örnekler

1GÖNDERGESEL İŞLEV:

Bir ileti dilin göndergeyi olduğu gibi ifade etmesi için düzenlenerek oluşturulmuşsa dil
göndergesel işlevde kullanılmıştır Bu diğer bir ifadeyle dilin data verme işlevidir Burada gaye, gönderge konusunda dürüst, tarafsız, gözlemlenebilir veri vermektir Bu işlev daha fazla faydalanma kılavuzlarında, objektif anlatılarda, bilimsel bildirilerde, kısa not ve özetlerde karşımıza çıkar

ÖRNEK: “ Hegel ’in felsefesinin çıkış noktası bilim yok, tarihtir

2HEYECANA BAĞLI İŞLEV:

Bir ileti, göndericinin iletinin konusu karşısındaki duygu ve heyecanlarını dile getirme amacıyla oluşturulmuşsa dil heyecana ast işlevde kullanılmıştır Bu işlev, göndericinin kendi iletisine karşısında tavır ve davranışını belirtir Bu işlevde genelde duygular, heyecanlar, korkular, sevinç ve üzüntüler dile getirilir
Dilin göndergesel işlevinde nesnellik, heyecana bağlı işlevinde öznellik hâkimdir Özel mektuplarda, öznel betimlemeler ve anlatılarda, lirik şiirlerde, tenkit yazılarında dilin heyecana bağlı işlevinden çoğu kez yararlanılır

MISAL: “Ben bu davranışınızı etik bulmuyorum, siz hatalı davranıyorsunuz

3ALICIYI HAREKETE GEÇİRME İŞLEVİ:

Bu işlevde ileti alıcıyı harekete vermek üzere düzenlenmiştir İletinin bir değişiklik çağrı işlevi gördüğü bu işlevde amaç, alıcıda bir tepki ve tutum değişikliği yaratmaktır Propaganda amaçlı siyasi söylevler, reklâm metinleri, genelgeler, el ilanları çoğunlukla dilin bu işleviyle oluşturulur Dilin alıcıyı harekete geçirme işleviyle hazırlanan metinlerde gönderici, iletiyi alanı işin içine sokmayı, onu sorgulamayı ister

MISAL: “Sınıfı hemencecik terk et

4KANALI KONTROL İŞLEVİ:

Bir ileti, kanalın iletiyi iletmeye yerinde olup olmadığını öğrenmek amacıyla düzenlenmişse dil, kanalı denetim işlevinde kullanılmıştır Gönderici ile herif aralarında iletişimin kurulmasını, sürdürülmesini ya da kesilmesini sağlayan bu işlevde iletinin içeriğinden fazla iletişimin devam ettirilmesi olgusu ağır basar Törenlerde, uzun söylevlerde, aile yakınları ya da sevgililer arasındaki konuşmalarda; dilin kanalı denetim işlevini yansıtan iletiler sıkça kullanılır

ÖRNEK: “Beni anladınız yok mi?

5DİL ÖTESİ(ÜST DİL)İŞLEVİ:

Bir ileti dille ilgili aydınlatmak üzere düzenlenmişse o iletide dil, dil ötesi işlevde kullanılmıştır Dilin dil ötesi işlevinde iletiler, dili açıklama yapmak, dille ilgili aydınlatmak için düzenlenir Daha çok bilimsel metinlerde ve öğretme amaçlı konuşmalarda karşımıza meydana çıkan ve “yani, çağırmak istiyorum ki, bir diğer deyişle gibi sözcüklerde kendini bildiren dil ötesi işleve, jurnal yaşamda da sık sık başvurulur

ÖRNEK: “Beni yanlış anlamayın, ben bu sözcüğü
mecaz anlamda kullandımcümlesinde ileti, dille ilgili bilgi vermek, diğer bir iletiyi anlatmak üzere düzenlenmiştir

6ŞİİRSEL(SANATSAL)İŞLEV:

Bir iletinin iletisi kendisinde ise dil şiirsel işlevde kullanılmıştır Dil bu işlevde kullanıldığında iletinin iletmek istediği husus, iletinin kendisindedir Bu durumda ileti, kendi dışarıda herhangi bir şeyi açıklama etmez, yansıtmaz Obje iletinin kendisidir Örneğin dilin şiirsel işlevde kullanıldığı metinler olan lirik anlatılarda ve
şiirlerde şiirin amacı o şiirin kendisidir Şiirsel metinler, kendinden başka bir şeyi açıklama etmeye gereklilik duymaz, bir şiir yalnızca şiir olduğu için önemli ve anlamlıdır, yani şiirin gerçeği, şiirin kendisidir Dilin şiirsel işleviyle kullanıldığı metinlerde gönderici alıcıda sezdirmek istediği etkileri uyandırmak için, dili istediği gibi kullanır, yani kendi özgün üslubunu oluşturmak için bir anlamda dili her yerde yaratır Edebi sanatlardan, karşılaştırmalardan, çağrışım gücü yüksek sözcüklerden yararlanarak imgeler oluşturur, sözcükleri daha çok yan ve mecaz anlamlarda kullanır Yazınsal metinlerde dil şiirsel işlevde kullanılır

Dil ve konuşabilme yeteneği, insanoğluna yaratılışıyla birlikte bağışlanmış ve onu öteki canlılar üzerinde üstün kılmış en önemli özelliklerinden birisidir İnsan adı verilen bu canlı türünün en üstün özelliği düşünebilmesi ve muhakeme edebilmesidir Dilhafıza ilişkisi ise, yüzyıllardan beri araştırılan bir konudur Kimi dilbilimcilere göre, dil, düşüncenin evidir Diğer bir söyleyişle, us ama dille oluşur ve yine dil doğru dış dünyaya aktarılır Çok yeni sayılabilecek bir görünüm açısına kadar ise, adlandırma ve kavramlar olmadan zihin üretilemez Böylece anlaşılıyor oysa insanı insan yapan bu iki esas özelliği, birbiriyle yakından ilgilidir

Dil, bireye zihin üretebilme, düşüncelerini dışa dövme, data edinme, geçmişini anımsama, gününü yaşama, geleceğine istikamet verme, kişiliğini kazanma, hayatını sürdürme gibi daha öyle çok açıdan yardımcı olmaktadır Bu yönüyle dil, daha çok bireyseldir Çünkü, kişiliğimiz biraz da dilimizle kazanılır ve kişiliğimiz gerçekten dilimizde gizlidir Dil, ferdî ve millî kişilik ve kimliğimizi bünyesinde barındırır Dil, hayatın her safhasını kapsayan, her lahza onun içinde yaşadığımız genişçe bir dünyadır Kısacası, dil, gerçekte hayatın kendisidir

Ademoğlu, toplu hâlde yaşamaya mecbur ve muhtaç olan bir canlı türüdür Hiçbir insan tek başına yaşayamaz İnsanların bir arada yaşayabilmeleri için, arasında birtakım müşterek özelliklerin bulunması gerekir İnsanları bir araya getirip arasında karşılıklı şehvetli bağlar kuran vasıtalardan birisi de dildir Dilin millet aralarında iletişimi sağlaması, onun çok küçük bir yönünü ifade etmektedir Dil, katiyen mekanik değil, duygusal bir irtibat aracıdır Dilin belli başlı işlevi, halk arasında doğal, duygusal ve ruhsal bağlar kurmasıdır

Böylelikle diller, insan topluluklarını birbirlerine yaklaştırarak “halk müziği adı bahşedilen sosyal kurumun oluşmasına zemin hazırlarlar Bu yönüyle dil, milleti yaratıcı bireyler aralarında bütün bir birleştirici unsur görevini üstlenir Onları duygu, zihin, düş ve en önemlisi dış dünyayı sezgi açısından birbirine yaklaştırır Dil tamamen iki taraflı duygu, fikir ve ideallere sahip olan bireyler arasında, bununla beraber ortak bir şuur da oluşur Bu şuur ferdî şuurun çok ötesinde millî bir şuurdur Millî şuur ise, bir milleti ayakta tutan, geçmişini andıran, değerlerini bugüne içeren, bugününü en hoş şekilde yaşatan ve tüm bunları kapsayacak şekilde geleceğe yön veren hareketlerin bütünüdür

İleti, dilin göndergeyi olduğu gibi ifade etmesi amacıyla düzenlenerek oluşturulmuşsa dilin “göndergesel işlevde; ileti, göndericinin iletinin konusu karşısındaki duygu ve heyecanlarını dile getirme amacıyla oluşturulmuşsa dilin “heyecana emrindeki işlevde; ileti, alıcıyı harekete geçmek üzere düzenlenmişse dilin “alıcıyı harekete geçirme işlevinde; ileti, kanalın iletiyi iletmeye yerinde olup olmadığını öğrenmek nedeniyle düzenlenmişse “kanalı teftiş işlevinde; ileti, dille ilgili bilgiler vermek üzere düzenlenmişse “dil ötesi işlevde ve iletinin iletisi kendinde ise dilin “şiirsel işlevinde (Poetik) kullanıldığı vurgulanır Edebî metinlerde, şiirsel işlevinin hakimiyetinde dilin diğer işlevlerinin de kullanıldığı belirtilir Bir Takım metinlerde, birkaç işlevin birlikte kullanılabileceği sezdirilir Dil “şiirsel işlevinde kullanıldığında iletinin iletmek istediği husus, iletinin kendisinde aranmalıdır Bu durumda ileti kendi dışında herhangi bir şeyi, herhangi bir olguyu açıklama etmez, yansıtmaz Obje iletinin kendisidir Ama bu, iletinin insandan, hayattan ve yaşanılan dünyadan soyutlanması değildir Burada sanata özgü realite vurgulanmalıdır

Alıntı *