Dinamometre Nedir?

Birtakım kuvvetler, çoğu kez doğrudan doğruya ölçülmez; oysa yaptıkları iş ölçülerek kuvvetin büyüklüğü konusunda bilgi edinilir Mesela dönen makinalarda iş, dönme momenti yardımıyla ölçülür Bu cins dinamometrelere “dönme momenti ölçen dinamometre denirKalan dinamometre türüyse; aracısız olarak ölçen ve basınca dönüştürüp ölçen dinamometrelerdir
Aracısız Olarak ölçen dinamometreler, en basit dinamometreler olup hakiki anlamda yaylı el kantarıdır İçinde şiddet etkidikçe uzayan esnek bir eleman (yay ya da lastik) bulunur Ölçülecek kuvvet dinamometrenin bir ucuna uygulanırSistem sabit (tembel) duruma gelince,gösterge çizelgesinden (ıskala) zor okunur Çok küçük kuvvetleri okuyanlardaysa uzama miktarı dişli mekanizması veya kaldıraçlarla büyütülerek okunabilecek duruma getirilir Basit yapıda olmalarına karşın içlerindeki yay ya da lastiğin zamanla esnekliğini yitirerek hatalı sonuç vermeleri bu nesil dinamometrelerin en olumsuz yanlarıdır Kuvveti basınca dönüştürerek ölçen dinamometreler, içlerindeki dönüştürücüye kadar daha aşağı sınıflara ayrılırlar:
Cıvalı ya da gazlı manometrelerle ilk elden ölçüm yapanlar: Bunlarla manometrenin yapısının elverdiği sınırlar içinde ölçüm yapılır Oldukça basit bir yapıya sahip olmakla birlikte atmosfer basıncından etkileneceklerinden, ölçümden önce ayarlanmaları gerekirPlezo elektrik kristalli dinamometreler: İçlerinde dönüştürücü olarak kullanılan bir kristal vardırBasınç uygulanınca kristal biçim değişikliğine uğrar ve bunun sonucu bir gerilim üretir Bu gerilim kuvvetlendirilip voltmetre ıskalasından okunur Bu cins dinamometrelerle oldukça sağduyu ölçümler yapılır Kondansatörlü dinamometreler:Bunlarla fazla ufak kuvvetler,büyük bir duyarlılıkla ölçülür Oldukça karmaşık yapıdadır Basınca dönüştürülen zor kondansatörün hareketli yüzeyine uygulanır Hava aralığı daralan kondansatörün değeri değişir Bu kondansatör osilatörün frekansını değiştirirFrekans ölçülerek şiddet belirlenir StrainGaugeli dinamometreler: Temelde bir elektrik devre köprüsüdürStrainGauge, köprünün bir elemanı olarak kullanılır Köprünün dengeden ayrılmasıyla kuvvet belirlenir çok büyük kuvvetler ama bunlarla ölçülürDönme momenti ölçümünde kullanılan dinamometreler, frenleme ya da şalter dinamometresi olarak yapılır Bunlar, dönen millerin dönme momentlerinin ölçülmesine ve bu yolla yaptıkları işin ölçülmesine yararlar, özel olarak frenleme dinamometrelerinin etkime biçimi, bir makinenin yaptığı mekanik işin sürtmeyle ısıya dönüşmesine ve sürtünme direncinin momentinin bir teraziyle ölçümüne dayanır
En çok kullanılan frenleme dinamometresi, “Prony başlığadır Bu aygıtta dönen aks üstüne tutturulan bir levha,iki ağaç takozla çerçevelenmiş olup ortak bir çerçeve içine konmuştur Bu çerçeve vidalanarak levha üstüne bir tedarik zorlama yapar Çerçeve de bir kolla basküle tesir eder Basküle konulan ağırlıklarla motorun dönme monenti dengede tutulur Yaklaşık 20 beygir gücündeki güçler için frenleme başlığı ya da frenleme levhası suyla soğutulur 5 at gücünün aşağı, frenleme başlığı olarak bir kayış yeterlidirBu kayış dönen levhaya temas ettirilir,dönme kuvvetini dengede tutmak üzere her iki ucuna değişik büyüklükte ağırlıklar konurBurada ağırlık farkından zorunlu frenleme kuvvetinin büyüklüğü elde edilir
Ayrıca, Fucoult fren düzeni frenlemeyi elektrikle gerçekleştiren diğer bir dinamometredir Motorun miline takılan, yarıçapı belirli, manyetik malzemeden yapılmış daire biçimindeki levha, eğilim bobinlerinin aralarında döner Bu bobinlere akım verildiğinde, oluşan manyetik bölge dönmekte olan levhayı durdurmaya çalışacaktırBu frenleme kuvveti,bobinden akıtılan elektrik akımıyla orantılıdır
Şalter dinamometreleri:
Büyük dönme momentlerinin ölçüldüğü ve yalnız sıradan dönme momentlerinin değil tam bir dönmedeki değişmelerin de belirlenmesinde kullanılır Bunların sağladığı fayda enerjiyi değil etmemeleridir tatbik alanı mekanik olarak işletilen (mesela kayışlarla) alıştırma makineleridir Enerji iletme yoluna katılan ve bütün ölçülecek enerjiyi aralarından geçiren düzeneklerdir
Burulma dinamometreleri:
Bunların özel bir önemi vardırBir bölümünde Viewegin burulma endikatöründe,iten ve itilen eksen arasında burulmaya karşı fazla esnek,ince bir çelik eksen parçası eklenmiştirBu nedenle şalter dinamometresi sayılırBu aks parçasının burulması optik yolla ölçülür,öteki önemli bir birim de direkt güç iletmek için gerekli olan bir milin torsiyonunu (mesela gemilerde yürüyen ‘mil kablosu) ölçmede kullanılır Bunun için kullanılan milin üstüne milin çevrilmesini birlikte yapmayan ’bir ölçme kapağı geçirilip bir ucu mile sımsıkı bağlanır Ölçme kapağıyla dingil parçası arasında öteki uçta oluşan ve doğrudan doğruya dönme momentiyle dürüst orantılı olan çevrilmeler görünür duruma gelir
DennyEdgecombenin burulma dinamometresiyle, Föttingerin burulma endikatöründe birlikte dönen ampulün yarattığı ışık ışınlarından yararlanılır Bu ışın bir filme etkiyerek buradaki dönme momentinin gidişini kaydeder

Kaynakça:
http:mebk12mebgovtrmebiysdosyalar0801125251iceriklerdinamometrenedirnasilyapilir278986html
http:wwwdinamometrenetEgeRateaspx?dinamometre Dinamometre+Nedir