Dinimizde at, eşek ve katır sütü içmek haram mıdır?

Dinimizde at, eşek ve katır sütü içmek haram mıdır?

At eti, dört mezhepte genel kabul gören görüşe göre helaldir; Ebu Hanife’ye göre ise tahrimen mekruhtur.

Hanefi literatüründen zahirü’r-rivaye eserlerinde “mekruh”, Hasan b. Ziyad rivayetinde “haram” nitelemesi geçmekte ise de, asıl belirtilmek istenen husus bunu yemenin helal olmadığıdır.

İmameyn ise (Ebu Yusuf ve Muhammed) at eti yemeyi mekruh saymamışlardır.

Fakat bazı Hanefi bilginlerin görüşü doğrultusunda olmak üzere Hanefi mezhebinde tenzihen mekruh görüşü yaygındır. Maliki mezhebi içinde de at eti yemeyi haram görenler ve tenzihen mekruh sayanlar vardır.

Evcil eşek eti konusunda dört mezhepçe genellikle kabul edilen hüküm, ehli merkeplerin etinin haram olduğu yönündedir.

Maliki bilginlerin bir kısmı bunu tenzihen mekruh saymış, bazı sahabilerden ve Hanefi bilgin Bişr el-Merisi’den ehli eşek etinin helal olduğu görüşü nakledilmiştir.

Katır ve benzerlerinin etine gelince, iki ayrı türden hayvanın birleşmesi ile meydana gelen hayvanın konusunda üç durum söz konusudur:

a) Her iki tür, eti helal olanlardan ise, bunlardan meydana gelen hayvanın eti de helaldir.

b) Her iki tür, eti haram olanlardan ise, bunlardan meydana gelen hayvanın eti de haramdır.

c) Biri eti helal olanlardan diğeri haram olanlardan ise, Hanefi ve Malikiler’e göre hükümde ananın türü esas alınır; Şafii ve Hanbeliler’e göre helal olmayan taraf esas alınır.

Buna göre dört mezhepte de anası eşek olan katırın haram olduğu görüşü yaygındır. Anası at ise, Ebu Hanife’ye göre mekruhtur; Ebu Yusuf ve Muhammed’e göre mekruh değildir.

Ayrıca, anasının at veya eşek olması hususunda ayırım gözetmeden başka delillere dayanarak katır etinin mekruh olduğunu savunan bir görüş de vardır.

Hayvanların yumurtası ve sütü genellikle etlerinin hükmüne bağlanmıştır; ancak bazı ayrıntılar vardır. Buna göre, etinin yenmesi caiz olan bir hayvandan ister canlı iken ister dini usulüne göre boğazlandıktan sonra (ya da balık gibi boğazlamaya gerek olmayan hayvanlardan ölü halinde) çıkan yumurtanın yenmesi -bozulmuş olmadıkça- caizdir; bu hususta İslam bilginleri fikir birliği içindedir.

Etinin yenmesi caiz olan fakat dini usulüne göre boğazlanmadan ölmüş bir hayvandan çıkan yumurta sertleşmişse yenebilir, aksi halde yenmez.

Etinin yenmesi caiz olmayan hayvanın yumurtasına gelince, Hanefiler’e ve Hanbeliler’e göre bunun yenmesi caiz değildir. Şafiiler’e göre -domuz, köpek ve bunlardan doğmuş hayvanlar hariç- canlı halinde iken bütün hayvanlar temiz olduğundan, eti yenmeyen hayvanların da canlı iken yaptıkları yumurta temizdir ve yenebilir. Maliki fakihleri de yumurtlayan hayvanlarda eti yenen ve yenmeyen ayırımı yapmayıp, zararlı değilse bunların yumurtalarının yenebileceği görüşündedir.

Süt, dört mezhebe göre etin hükmüne tabidir.

İnsan eti, saygınlığına binaen haram kılınmıştır. Ancak sütü haram değildir. Ebu Hanife’den at etinin haram veya mekruh olduğuna dair nakledilen görüşü esas alan bazı bilginler sütünü de haram veya mekruh olarak nitelendirmişlerse de, mezhepte sahih kabul edilen görüşe göre atın sütü mubahtır, çünkü eti pis olduğu için değil cihad aracı olduğu için yasaklanmıştır.

(bk. İbn Mace, Zebaih, 12; Ebu Davud, At'ime, 25; Nesai, Sayd, 30; A. b. Hanbel, VI, 346; İbn Abidin Terc., XV, 234, 235, XVI 70, 71; ez-Zühayli, el-Fıkhu'l-İslami ve Edilletühu, I,144, 145; Diyanet İslam ilmihali, Eti Yenen ve Yenmeyen Hayvanlar Bölümü).