Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Dişeti Marazları ve Tedavileri
Diş fırçalama sırasında kanamalar ile karşılaşıyor, ağızda berbat koku hissediyor, aynada dişlerinizi incelediğinizde dişler üzerinde birikmiş bej-sarı renkli katmanlar görüyorsanız, dişlerinizi parmakla ittiğinizde basitçe hareket ediyorlarsa büyük olasılıkla bir dişeti illetine yakalanmışsınız demektir ve aşağıdaki haberlere gereksiniminiz olabilir!!
Bu makalede dişeti marazları aktüel sınıflamaya nazaran açıklanarak tedavi prosedürlerine kısaca değinilerek hastaların bahis hakkında aydınlatıcı ön haberlere ulaşmaları amaçlanmıştır.
Dişetinde Görülen Komplikasyonlar
Sağlıklı haldeki dişetinde meselelerin ortaya çıkmasına ağzımızda yaşayan mikroorganizmaların sayılarının artışı sebep olur. Mikroorganizmalar gurubuna dahil olan bakteriler, temizleme-bakım eksikliği ve bunun sonucunda diştaşı oluşumuna bağlı olarak dişetinde iltihaplanma ve enfeksiyona yol açarlar. Mikroorganizmaların çoğalması birebir devranda bunların ortama yaydıkları sülfürik gazların da artışına ve ağız kokusuna yol açar. Çoğalan bakteriler dişler üzerinde sinema tabakası oluştururlar. Bakteri plağı denilen bu tabaka şayet diş fırçalama ile temizlenmezse, tükürükte muaf dolaşan minerallerin çökelmesi ile diştaşı oluşur ki bunlar dişler üzerinde leke ve renk değişiklikleri ile görsel olarak fark edilebilirler. Diştaşı oluşumları profesyonel arilik ile giderilmezler ise dişeti iltihabı gingivitis ile başlayan dişeti marazları periodontitis meydana gelir. Dişetinde kızarıklık, kanama, şiş-ödem, diştaşı varlığı, dişetlerinin çekilmesi ve dişlerde sallanma bulguları periodontal marazın belirtileridir. Ağız bakımındaki zayıflıkların yanısıra savunma sisteminde aksaklıklar olan kimselerde, örneğin kanda immünglobülin sayıları az olan bireylerde periodontal marazlara yatkınlık vardır. Ayrıyeten diş serisindeki çapraşıklıklar da temizlenme güçlüğü yarattığı için illete taban hazırlar. Bu tip özellikler soyaçekim ile de ilgili olduklarından periodontal marazlara yakalanma orantısında genetik bir aktarımdan da laf edebiliriz.
Ağız-yemek borusu-mide ve bağırsaklar sindirim sistemini oluşturup birbirleri ile bağlantılı olan her kademede bakteri barındırırlar. Sindirim sistemi bir bütün olduğu için ağızda yapılan periodontal teşebbüslerden sonra sistemli tabip denetimleri ve hane bakımı yapılmadığı takdirde fırsatçı patojen mikroorganizmalar tekrar ağızı kolonize ederek tahribata devam ederler. Gayrı bir anlatımla her bireyin ağzında değişken orantılarda bakteri, bakteri plağı, diştaşı bulunur ve temizlendikten sonra vakitle tekrar oluşur. Bakteriler ömür uzunluğu bizimle bir arada yaşayacaklardır (hatta biz ömrümüzü yitirdikten sonra bile), onları vücudumuzdan çıkarıp atamayız. Bu özellikten ötürü öncelikle bilinmesi gereken "periodontitis" tipi bakteri kökenli marazlarla hayat uzunluğu süren bir savaş vermek gerektiğidir. Sair bir deyişle periodontitis tedavi edilir ve ağız kondisyonları olağan kurallara döndürülebilir lakin illete yol açan mikroorganizmalar kararlılıklarından vazgeçmezler ve sizin ağız bakımını aksattığınız nispette hastalık tekrar geri döner. Tekrarlama özelliğinden ötürü periodontal hastalık ile uğraş nafile bir süreç olarak değerlendirilip tedavi uygulanmaz ise diş kayıpları kaçınılmazdır. Lakin, periodontal marazlara yakalanan bir çok kişi tedavinin uzun sürece yayılmasından sıkılarak ilerleyen devirde doktor denetimlerini aksatıp "manevi olarak sorun yaşıyorum, inancım kalmadı ve dişlerimi fırçalamak dahi istemiyorum," ya da "tedavi olarak bu problemden külliyen kurtulmam mümkün yönetici? " üzere fikirlere kapılabilirler. Meğer yaşanan mesele bir çok kişinin başına gelir ve ancak bilinçli bir savaş ve istikrarlı bir bakım programı ile çok uzun yıllar komplikasyon tekrar etmeden üstesinden gelinebilir.
Dişeti sıhhatimizi korumak için diş fırçalama alışkanlığımızın olması ön plana çıkmaktadır. Ülkü olarak yemeklerden en az bir saat sonra diş fırçalanmalı ve bu flordan güçlü bir diş macunu eşliğinde gerçekleştirilmelidir. Öğün sırasında alınan asitlerin tesiriyle bir kısım minede mineral kaybı olarak yumuşar. Bu nedenle yemekten çabucak sonra diş fırçalamak bölgesine ağzın doğal ortamındaki minerallerin bu mineral kaybına uğramış ortamlara çökelmesi için vakit tanımamız gereklidir. Aksi takdirde acilen fırçalama yaptığımızda yumuşamış minenin erozyonuna ekte bulunuruz. Her öğün sonrası kuru bir diş fırçası ile, su ile ıslatmadan, florlu diş macunu uygulayarak, iki dakika mühlet ile diş ve dişeti birleşiminde oval-dairesel minik titreşim hareketleri ile pratik yaptıktan sonra dişetinden dişe gerçek (kırmızıdan beyaza) fırça ile süpürme hareketi yapılmalı, daha sonra mine yüzeyleri dairesel hareketler ile her taraftan süpürülmelidir. Bu fırçalama süreçleri alt ve üst çenelerde, ön, yan ve art dişler için eşit vadelerde uygulanmalıdır.
Diş fırçalama alışkanlığımız tertipli olsa da her bireyin ağzında devirle bakteri plağı ve dolayısı ile mine ve kök yüzeyine tutunan diştaşları oluşurlar. Diştaşı pürüzlü bir yüzey oluşturduğu için bakterilerin tutunmasını kolaylaştırır ve sayılarının artmasına yol açar. Devirle yeni gelen bakterilerin de eklenmesi ile diştaşlarının hacim ve yayıldıkları alan artar. Diştaşlarına tutunan bakteriler ortama yaydıkları toksinleri ile kollajen yıkımına yol açarlar. Gayrı bir deyişle bakterilerin ortama saçtıkları asitler (ekzotoksinler) dişeti ve kemik dokularının temel yapıtaşı olan kollajen liflerinin çözünmesine yol açarlar. Vücudumuz da bakterilerin bu olumsuz tesirlerine karşı bir savunma olarak iltihap oluşturur. Yangı olarak da adlandırılıan iltihap vücudumuzun savunma yanıtıdır. Yangıda savunma hücrelerimiz olan beyaz kan hücreleri ve çeşitli enzimler kan yolu ile bakterilerin saldırdığı yere taşınırlar. Taşıma sürecini hızlandırmak için vücut o yerde bulunan kılcal damar sayısını süratle arttırır ve damarların çeperinde bulunan pencereleri açık tutarak savunma hücrelerinin damar dışına çıkarak bakterilere saldırmasına müsaade verir. Sonunda yangılı dişeti damar sayısındaki artışa bağlı olarak koyu al renkte, kanamalı, şiş ve ödemli hale gelir.
Periodontal marazlar ile ilgilenen diş hekimliği disiplinine "periodontoloji" ismi verilir. Periodontal marazlar, dişlerin destek dokuları olan alveolar kemik, periodontal ligament ve dişetini etkileyen lokalize enfeksiyonlardır ve tedavi edilmedikleri takdirde diş kaybına neden olurlar. Marazın ana kaynağı olarak fakültatif ve anaerobik bakteriler gösterilmektedir. Periodontal marazlar, lokal enfeksiyonlar olarak tanımlanmasına karşın tedavinin esası bakteriyel eserlerin mekanik olarak ortamdan uzaklaştırılması esasına dayanmaktadır. Sair bir deyiş ile periodontal hastalık tedavisi ağızdaki bakteri sayısını sıradana indirgemeyi ve dokulara penetre olmuş bakterileri elimine etmeyi amaçlayan antimikrobiyal bir tedavidir. Vakanın cep derinlikleri ölçülüp kanama ölçüsü ve diş sallanması (mobilite) üzere klinik bulguları ile birlikte röntgen bulguları da kıymetlendirilerek tedavi planı yapılır. Lazer pratikleri ana tedavi şablonunu destekleyen ögeler olup tek başına işlerlikleri hala tartışmalıdır.
Periodontal marazlar olağan dişeti yangısı olan gingivitisten başlayarak giderek daha kapsamlı hale gelen kronik periodontitis ve agresif periodontitis ve bunların lokalize ve generalize tipleri ile sistemik hastalıklarda manifeste olan periodontitis tiplerine kadar yayılan geniş bir dağılım izler. Periodontal dokuların hastalıklı hali manasındaki "periodontitis" halk arasında eski bir terminoloji olan "piyore" ismi ile anılmaktadır.
Gingivitis, ekseriyetle dişetinde görülen bakteri plağı ve sonrasında diştaşı oluşumuna bağlı iltihabi bir hastalıktır. Bu tipe "Bakteri Plağına Bağlı Gingivitis" ismi verilir. Klasifikasyonda başkaca "Bakteri Plağına Bağlı Olmayan Gingivitis" ve alt kümeleri da bölge almaktadır. Umumi özellikler olarak Gingivitiste cep derinlikleri 1-2mm arasındadır. Bakteri plağı birikimi ve dişetlerinde kanamalar görülür. Kolaylıkla tedavi edilebilen gingivitis yalnızca yumuşak doku seviyesinde görülür. Tedavisi mekanik aklıktır. Bu sürece diştaşı aklığı ya da detertraj ismi da verilmektedir. Detertraj süreci el aletleri (scaler, küret) ve/veya sonik-ultrasonik arilik cıhazları ile yapılır. Umumiyetle 3-4 gün ara ile üç seans yapılır. Bu sürece "başlangıç periodontal tedavi" ismi verilir. Generalize Gingivitis: dişeti iltihabının uzun vade tedavi edilmemesi sonucu tüm ağızda görülen, cep derinliklerinin birtakım nahiyelerde 2mmyi aştığı iltihabi hastalıktır. Gingivitis tedavisine ek olarak kök yüzeyi düzleştirilmesi (root planning) de yapılır. Tedaviyi destekleyici olarak ağız gargaraları da kullandırılır.
Nekrotizan Ülseratif Periodontal Marazlar: bu küme altında Nekrotizan Ülseratif Gingivitis (NUG) ve Nekrotizan Ülseratif Periodontitis (NUP) yan almaktadır. NUG ve NUP immün zayıflık ve/veya ağız hijyeninin zayıflığına bağlı olarak mahsusen anaerob patojenlerin sebep olduğu hastalıklardır. Dişetlerinde ülserli meydanlar, özgür dişeti kenarında grimsi kabuklaşmalar (pseudomembran) ve kesif bir ağız kokusu ile karakterizedir. Tedavisinde ağız hijyenini sağlamaya yönelik başlangıç tedavisi uygulanır ve anaeroblara tesirli ornidazol-metranidazol türevi antibiotikler kullanılır.
Kronik Periodontitis: dişeti iltihabının daha derin dokulara sıçramış ve destek kemikte rezorbsiyonlara bağlı olarak cep derinliklerinin 2-3mmnin üzerinde olduğu hastalıktır. Başlangıç periodontal tedavi sonrası cep derinlikleri ve ataşman seviyeleri üç hafta içersinde izlenir. Güzelleşme nispetine, cep derinliklerine nazaran sungingival küretaj ile flap operasyonu arasında karar verilir. Birtakım ekoller her halükarda evvel subgingival küretaj, bir kaç haftalık aradan sonra flap operasyonunu önerirler. Subgingival küretaj anestezi altında scaler ismi verilen orak üslubu el aletleri ile derin dokularda granulasyon dokularının eliminasyonu ve kök yüzeyi düzleştirmesini içerir. Falp operasyonu hastalıklı dokuların cerrahi olarak eksize edilmesi, cep derinliklerinin azaltılması ve kök yüzeyi düzleştirmesi süreçlerini içerir. Son periyotta bu aşamada lazer pratikleri ile yüzey detoksifikasyonu yapılarak tedavi başarısı pekiştirilmektedir.
Agresif Periodontitis: erişkin periodontitisten daha az görülür. İmmün sistem zayıflığına bağlı olarak periodontal patojenlerin ataklar halinde yaptıkları ve kısa süreçlerde gerçekleşen doku yıkımları ile karakterizedir. Erişkin periodontitisine emsal tedavi uygulanır. Teşhis edildikten sonra rutin denetim koşuldur.
Lokalize Agresif Periodontitis (LAgP): daha fazla genç bireylerde ortaya çıkan, actinomyces actinomycetamcomitans (AA) ve spiroketlerin etken olduğu, 6 yaş dişlerinin mesialinde ve insizivlerde kemikiçi ceplerin oluşumu ile karakterizedir. Kronik periodontitisin tedavisine emsal biçimde ancak yalnızca kemikiçi ceplerin etkilediği nahiyelerde flap operasyonu yapılır.
Generalize Agresif Periodontitis (GAgP): santral ve bir numara molarlar harici öteki dişlerde süratli ilerleyen periodontal yıkım ile larakterizedir. Tedavisi kronik periodontitise benzelik gösterir.
Sistemik Marazların Manifestasyonu olan Periodontitis: Nötropeni, Down sendromu, Papillon-Lefevre sendromu,Histiositosis sendromları üzere bir çok sistemik bozukluk durumunda bunlara bağlı olarak oluşan ve kronik periodontitis tablosuna benzeri periodontal komplikasyonlar bu öbekte toplanmaktadır.
Periodontal Apseler: dişeti dokusu içinde periodontium teması irinleşme halinde tezahür eden lezyonlardır. Gingival apse, Periodontal apse ve Perikoronal apse olarak alt öbeklere ayrılır.
Endodontik Lezyonlar ile Irtibatlı Periodontitis: Endodontik lezyon ile endüklenen periodontal lezyonlar bu öbekte kıymetlendirilir.
Gelişimsel yahut Kazanılmış Deformiteler ve Durumlar: farklı etyolojiye sahip muko-gingival deformitelerin (bozuklukların) sebep olduğu periodontal lezyonlar bu başlık altında incelenerek tedavi tahlilleri incelenir.
Refraktör Gingivitis ve Periodontitisler: tedaviye karşın patojenlerin yaptığı tahribatın devam ettiği klinik tabloya sahip tüm periodontal illetlerin başına tedaviye yanıt vermeyen mealinde "refraktör" ön takısı eklenerek isimlendirilir. Bu tip hastalıklarda mahsusen immün sistem zayıflıkları incelenmelidir.
Tüm periododontitis tiplerinde destekleyici olarak antibiotik, non-steroidal anti-inflamatuar (NSAI) ve antiseptik gargara terapileri yaptırılır. Periodontitis formlarında hastaların çok sabırlı olması ve güzel bir netice için tabiple çok uygun işbirliğine gitmeleri gerekir. Başkaca bu tip komplikasyonları oluşturan etkenler ömür uzunluğu tekrar edebileceğinden periodontal illete yakalananlar tedaviyi hiçbir devir aksatmamalı, bunun bakterilere karşı hayat uzunluğu süren bir uğraş olduğunu idrak etmeleri gereklidir.
Dişeti iltihap şiddeti ve dişler etrafındaki destek kemiğin erime ölçüsüne nazaran yapılması gereken tedavileri yalından komplikeye yanlışsız sıralarsak:
1-detertraj + root planning (diştaşı aklığı ve kök yüzeyi düzleştirmesi; sonik, ultrasonik cıhazlar ve el aletleri kullanılır), Diod, Neodimiyum yahut Erbiyum laser tatbikleri ile desteklenebilir, vakanın durumuna nazaran chlorhexidinli ağız gargaraları, cep derinlikleri ziyade ise Ornidazol ya da Tetrasiklin/Doksisiklin tipi antibiyotikler verilir;
2-subgingival küretaj (anestezi altında küretaj), Diod, Neodimiyum yahut Erbiyum sınıfı laser tatbikleri ile desteklenebilir;
3-flap operasyonu (periodontal cerrahi), Neodimiyum, Erbiyum, Karbondioksit lazer tatbikleri ile desteklenebilir, kesinlikle chlorhexidinli ağız gargaraları ve Penisilin/Streptomisin/Ornidazol tiplerinden bir antibiyotik verilmesi aşamalarını içerir.
Sonuç olarak,
-dişhekimine gitmeyi berbere gitmek üzere ömrünüzün rutin bir kesimi olarak görün,
-Periodontal Tedavinizi mütehassıs bir periodontolog ya da periodontoloji pratiklerini gerçekleştiren bir pratisyen diş doktoru yapabilir,
-tek başına lazer terapisinin ehil olmadığını bilin (lazer yardımcı bir yöntemdir),
-ağız-diş bakımından vazgeçerseniz siz değil mikroorganizmalar kazanır ve dişlerinizi kaybetme noktasına gelirsiniz.
Not: yukarıdaki Periodontal Marazlar sınıflaması Amerikan Periodontoloji Derneği'nin hala kullanmakta olduğu şimdiki sınıflamadır.
Doç.Dr.Tosun Tosun.
Diş fırçalama sırasında kanamalar ile karşılaşıyor, ağızda berbat koku hissediyor, aynada dişlerinizi incelediğinizde dişler üzerinde birikmiş bej-sarı renkli katmanlar görüyorsanız, dişlerinizi parmakla ittiğinizde basitçe hareket ediyorlarsa büyük olasılıkla bir dişeti illetine yakalanmışsınız demektir ve aşağıdaki haberlere gereksiniminiz olabilir!!
Bu makalede dişeti marazları aktüel sınıflamaya nazaran açıklanarak tedavi prosedürlerine kısaca değinilerek hastaların bahis hakkında aydınlatıcı ön haberlere ulaşmaları amaçlanmıştır.
Dişetinde Görülen Komplikasyonlar
Sağlıklı haldeki dişetinde meselelerin ortaya çıkmasına ağzımızda yaşayan mikroorganizmaların sayılarının artışı sebep olur. Mikroorganizmalar gurubuna dahil olan bakteriler, temizleme-bakım eksikliği ve bunun sonucunda diştaşı oluşumuna bağlı olarak dişetinde iltihaplanma ve enfeksiyona yol açarlar. Mikroorganizmaların çoğalması birebir devranda bunların ortama yaydıkları sülfürik gazların da artışına ve ağız kokusuna yol açar. Çoğalan bakteriler dişler üzerinde sinema tabakası oluştururlar. Bakteri plağı denilen bu tabaka şayet diş fırçalama ile temizlenmezse, tükürükte muaf dolaşan minerallerin çökelmesi ile diştaşı oluşur ki bunlar dişler üzerinde leke ve renk değişiklikleri ile görsel olarak fark edilebilirler. Diştaşı oluşumları profesyonel arilik ile giderilmezler ise dişeti iltihabı gingivitis ile başlayan dişeti marazları periodontitis meydana gelir. Dişetinde kızarıklık, kanama, şiş-ödem, diştaşı varlığı, dişetlerinin çekilmesi ve dişlerde sallanma bulguları periodontal marazın belirtileridir. Ağız bakımındaki zayıflıkların yanısıra savunma sisteminde aksaklıklar olan kimselerde, örneğin kanda immünglobülin sayıları az olan bireylerde periodontal marazlara yatkınlık vardır. Ayrıyeten diş serisindeki çapraşıklıklar da temizlenme güçlüğü yarattığı için illete taban hazırlar. Bu tip özellikler soyaçekim ile de ilgili olduklarından periodontal marazlara yakalanma orantısında genetik bir aktarımdan da laf edebiliriz.
Ağız-yemek borusu-mide ve bağırsaklar sindirim sistemini oluşturup birbirleri ile bağlantılı olan her kademede bakteri barındırırlar. Sindirim sistemi bir bütün olduğu için ağızda yapılan periodontal teşebbüslerden sonra sistemli tabip denetimleri ve hane bakımı yapılmadığı takdirde fırsatçı patojen mikroorganizmalar tekrar ağızı kolonize ederek tahribata devam ederler. Gayrı bir anlatımla her bireyin ağzında değişken orantılarda bakteri, bakteri plağı, diştaşı bulunur ve temizlendikten sonra vakitle tekrar oluşur. Bakteriler ömür uzunluğu bizimle bir arada yaşayacaklardır (hatta biz ömrümüzü yitirdikten sonra bile), onları vücudumuzdan çıkarıp atamayız. Bu özellikten ötürü öncelikle bilinmesi gereken "periodontitis" tipi bakteri kökenli marazlarla hayat uzunluğu süren bir savaş vermek gerektiğidir. Sair bir deyişle periodontitis tedavi edilir ve ağız kondisyonları olağan kurallara döndürülebilir lakin illete yol açan mikroorganizmalar kararlılıklarından vazgeçmezler ve sizin ağız bakımını aksattığınız nispette hastalık tekrar geri döner. Tekrarlama özelliğinden ötürü periodontal hastalık ile uğraş nafile bir süreç olarak değerlendirilip tedavi uygulanmaz ise diş kayıpları kaçınılmazdır. Lakin, periodontal marazlara yakalanan bir çok kişi tedavinin uzun sürece yayılmasından sıkılarak ilerleyen devirde doktor denetimlerini aksatıp "manevi olarak sorun yaşıyorum, inancım kalmadı ve dişlerimi fırçalamak dahi istemiyorum," ya da "tedavi olarak bu problemden külliyen kurtulmam mümkün yönetici? " üzere fikirlere kapılabilirler. Meğer yaşanan mesele bir çok kişinin başına gelir ve ancak bilinçli bir savaş ve istikrarlı bir bakım programı ile çok uzun yıllar komplikasyon tekrar etmeden üstesinden gelinebilir.
Dişeti sıhhatimizi korumak için diş fırçalama alışkanlığımızın olması ön plana çıkmaktadır. Ülkü olarak yemeklerden en az bir saat sonra diş fırçalanmalı ve bu flordan güçlü bir diş macunu eşliğinde gerçekleştirilmelidir. Öğün sırasında alınan asitlerin tesiriyle bir kısım minede mineral kaybı olarak yumuşar. Bu nedenle yemekten çabucak sonra diş fırçalamak bölgesine ağzın doğal ortamındaki minerallerin bu mineral kaybına uğramış ortamlara çökelmesi için vakit tanımamız gereklidir. Aksi takdirde acilen fırçalama yaptığımızda yumuşamış minenin erozyonuna ekte bulunuruz. Her öğün sonrası kuru bir diş fırçası ile, su ile ıslatmadan, florlu diş macunu uygulayarak, iki dakika mühlet ile diş ve dişeti birleşiminde oval-dairesel minik titreşim hareketleri ile pratik yaptıktan sonra dişetinden dişe gerçek (kırmızıdan beyaza) fırça ile süpürme hareketi yapılmalı, daha sonra mine yüzeyleri dairesel hareketler ile her taraftan süpürülmelidir. Bu fırçalama süreçleri alt ve üst çenelerde, ön, yan ve art dişler için eşit vadelerde uygulanmalıdır.
Diş fırçalama alışkanlığımız tertipli olsa da her bireyin ağzında devirle bakteri plağı ve dolayısı ile mine ve kök yüzeyine tutunan diştaşları oluşurlar. Diştaşı pürüzlü bir yüzey oluşturduğu için bakterilerin tutunmasını kolaylaştırır ve sayılarının artmasına yol açar. Devirle yeni gelen bakterilerin de eklenmesi ile diştaşlarının hacim ve yayıldıkları alan artar. Diştaşlarına tutunan bakteriler ortama yaydıkları toksinleri ile kollajen yıkımına yol açarlar. Gayrı bir deyişle bakterilerin ortama saçtıkları asitler (ekzotoksinler) dişeti ve kemik dokularının temel yapıtaşı olan kollajen liflerinin çözünmesine yol açarlar. Vücudumuz da bakterilerin bu olumsuz tesirlerine karşı bir savunma olarak iltihap oluşturur. Yangı olarak da adlandırılıan iltihap vücudumuzun savunma yanıtıdır. Yangıda savunma hücrelerimiz olan beyaz kan hücreleri ve çeşitli enzimler kan yolu ile bakterilerin saldırdığı yere taşınırlar. Taşıma sürecini hızlandırmak için vücut o yerde bulunan kılcal damar sayısını süratle arttırır ve damarların çeperinde bulunan pencereleri açık tutarak savunma hücrelerinin damar dışına çıkarak bakterilere saldırmasına müsaade verir. Sonunda yangılı dişeti damar sayısındaki artışa bağlı olarak koyu al renkte, kanamalı, şiş ve ödemli hale gelir.
Periodontal marazlar ile ilgilenen diş hekimliği disiplinine "periodontoloji" ismi verilir. Periodontal marazlar, dişlerin destek dokuları olan alveolar kemik, periodontal ligament ve dişetini etkileyen lokalize enfeksiyonlardır ve tedavi edilmedikleri takdirde diş kaybına neden olurlar. Marazın ana kaynağı olarak fakültatif ve anaerobik bakteriler gösterilmektedir. Periodontal marazlar, lokal enfeksiyonlar olarak tanımlanmasına karşın tedavinin esası bakteriyel eserlerin mekanik olarak ortamdan uzaklaştırılması esasına dayanmaktadır. Sair bir deyiş ile periodontal hastalık tedavisi ağızdaki bakteri sayısını sıradana indirgemeyi ve dokulara penetre olmuş bakterileri elimine etmeyi amaçlayan antimikrobiyal bir tedavidir. Vakanın cep derinlikleri ölçülüp kanama ölçüsü ve diş sallanması (mobilite) üzere klinik bulguları ile birlikte röntgen bulguları da kıymetlendirilerek tedavi planı yapılır. Lazer pratikleri ana tedavi şablonunu destekleyen ögeler olup tek başına işlerlikleri hala tartışmalıdır.
Periodontal marazlar olağan dişeti yangısı olan gingivitisten başlayarak giderek daha kapsamlı hale gelen kronik periodontitis ve agresif periodontitis ve bunların lokalize ve generalize tipleri ile sistemik hastalıklarda manifeste olan periodontitis tiplerine kadar yayılan geniş bir dağılım izler. Periodontal dokuların hastalıklı hali manasındaki "periodontitis" halk arasında eski bir terminoloji olan "piyore" ismi ile anılmaktadır.
Gingivitis, ekseriyetle dişetinde görülen bakteri plağı ve sonrasında diştaşı oluşumuna bağlı iltihabi bir hastalıktır. Bu tipe "Bakteri Plağına Bağlı Gingivitis" ismi verilir. Klasifikasyonda başkaca "Bakteri Plağına Bağlı Olmayan Gingivitis" ve alt kümeleri da bölge almaktadır. Umumi özellikler olarak Gingivitiste cep derinlikleri 1-2mm arasındadır. Bakteri plağı birikimi ve dişetlerinde kanamalar görülür. Kolaylıkla tedavi edilebilen gingivitis yalnızca yumuşak doku seviyesinde görülür. Tedavisi mekanik aklıktır. Bu sürece diştaşı aklığı ya da detertraj ismi da verilmektedir. Detertraj süreci el aletleri (scaler, küret) ve/veya sonik-ultrasonik arilik cıhazları ile yapılır. Umumiyetle 3-4 gün ara ile üç seans yapılır. Bu sürece "başlangıç periodontal tedavi" ismi verilir. Generalize Gingivitis: dişeti iltihabının uzun vade tedavi edilmemesi sonucu tüm ağızda görülen, cep derinliklerinin birtakım nahiyelerde 2mmyi aştığı iltihabi hastalıktır. Gingivitis tedavisine ek olarak kök yüzeyi düzleştirilmesi (root planning) de yapılır. Tedaviyi destekleyici olarak ağız gargaraları da kullandırılır.
Nekrotizan Ülseratif Periodontal Marazlar: bu küme altında Nekrotizan Ülseratif Gingivitis (NUG) ve Nekrotizan Ülseratif Periodontitis (NUP) yan almaktadır. NUG ve NUP immün zayıflık ve/veya ağız hijyeninin zayıflığına bağlı olarak mahsusen anaerob patojenlerin sebep olduğu hastalıklardır. Dişetlerinde ülserli meydanlar, özgür dişeti kenarında grimsi kabuklaşmalar (pseudomembran) ve kesif bir ağız kokusu ile karakterizedir. Tedavisinde ağız hijyenini sağlamaya yönelik başlangıç tedavisi uygulanır ve anaeroblara tesirli ornidazol-metranidazol türevi antibiotikler kullanılır.
Kronik Periodontitis: dişeti iltihabının daha derin dokulara sıçramış ve destek kemikte rezorbsiyonlara bağlı olarak cep derinliklerinin 2-3mmnin üzerinde olduğu hastalıktır. Başlangıç periodontal tedavi sonrası cep derinlikleri ve ataşman seviyeleri üç hafta içersinde izlenir. Güzelleşme nispetine, cep derinliklerine nazaran sungingival küretaj ile flap operasyonu arasında karar verilir. Birtakım ekoller her halükarda evvel subgingival küretaj, bir kaç haftalık aradan sonra flap operasyonunu önerirler. Subgingival küretaj anestezi altında scaler ismi verilen orak üslubu el aletleri ile derin dokularda granulasyon dokularının eliminasyonu ve kök yüzeyi düzleştirmesini içerir. Falp operasyonu hastalıklı dokuların cerrahi olarak eksize edilmesi, cep derinliklerinin azaltılması ve kök yüzeyi düzleştirmesi süreçlerini içerir. Son periyotta bu aşamada lazer pratikleri ile yüzey detoksifikasyonu yapılarak tedavi başarısı pekiştirilmektedir.
Agresif Periodontitis: erişkin periodontitisten daha az görülür. İmmün sistem zayıflığına bağlı olarak periodontal patojenlerin ataklar halinde yaptıkları ve kısa süreçlerde gerçekleşen doku yıkımları ile karakterizedir. Erişkin periodontitisine emsal tedavi uygulanır. Teşhis edildikten sonra rutin denetim koşuldur.
Lokalize Agresif Periodontitis (LAgP): daha fazla genç bireylerde ortaya çıkan, actinomyces actinomycetamcomitans (AA) ve spiroketlerin etken olduğu, 6 yaş dişlerinin mesialinde ve insizivlerde kemikiçi ceplerin oluşumu ile karakterizedir. Kronik periodontitisin tedavisine emsal biçimde ancak yalnızca kemikiçi ceplerin etkilediği nahiyelerde flap operasyonu yapılır.
Generalize Agresif Periodontitis (GAgP): santral ve bir numara molarlar harici öteki dişlerde süratli ilerleyen periodontal yıkım ile larakterizedir. Tedavisi kronik periodontitise benzelik gösterir.
Sistemik Marazların Manifestasyonu olan Periodontitis: Nötropeni, Down sendromu, Papillon-Lefevre sendromu,Histiositosis sendromları üzere bir çok sistemik bozukluk durumunda bunlara bağlı olarak oluşan ve kronik periodontitis tablosuna benzeri periodontal komplikasyonlar bu öbekte toplanmaktadır.
Periodontal Apseler: dişeti dokusu içinde periodontium teması irinleşme halinde tezahür eden lezyonlardır. Gingival apse, Periodontal apse ve Perikoronal apse olarak alt öbeklere ayrılır.
Endodontik Lezyonlar ile Irtibatlı Periodontitis: Endodontik lezyon ile endüklenen periodontal lezyonlar bu öbekte kıymetlendirilir.
Gelişimsel yahut Kazanılmış Deformiteler ve Durumlar: farklı etyolojiye sahip muko-gingival deformitelerin (bozuklukların) sebep olduğu periodontal lezyonlar bu başlık altında incelenerek tedavi tahlilleri incelenir.
Refraktör Gingivitis ve Periodontitisler: tedaviye karşın patojenlerin yaptığı tahribatın devam ettiği klinik tabloya sahip tüm periodontal illetlerin başına tedaviye yanıt vermeyen mealinde "refraktör" ön takısı eklenerek isimlendirilir. Bu tip hastalıklarda mahsusen immün sistem zayıflıkları incelenmelidir.
Tüm periododontitis tiplerinde destekleyici olarak antibiotik, non-steroidal anti-inflamatuar (NSAI) ve antiseptik gargara terapileri yaptırılır. Periodontitis formlarında hastaların çok sabırlı olması ve güzel bir netice için tabiple çok uygun işbirliğine gitmeleri gerekir. Başkaca bu tip komplikasyonları oluşturan etkenler ömür uzunluğu tekrar edebileceğinden periodontal illete yakalananlar tedaviyi hiçbir devir aksatmamalı, bunun bakterilere karşı hayat uzunluğu süren bir uğraş olduğunu idrak etmeleri gereklidir.
Dişeti iltihap şiddeti ve dişler etrafındaki destek kemiğin erime ölçüsüne nazaran yapılması gereken tedavileri yalından komplikeye yanlışsız sıralarsak:
1-detertraj + root planning (diştaşı aklığı ve kök yüzeyi düzleştirmesi; sonik, ultrasonik cıhazlar ve el aletleri kullanılır), Diod, Neodimiyum yahut Erbiyum laser tatbikleri ile desteklenebilir, vakanın durumuna nazaran chlorhexidinli ağız gargaraları, cep derinlikleri ziyade ise Ornidazol ya da Tetrasiklin/Doksisiklin tipi antibiyotikler verilir;
2-subgingival küretaj (anestezi altında küretaj), Diod, Neodimiyum yahut Erbiyum sınıfı laser tatbikleri ile desteklenebilir;
3-flap operasyonu (periodontal cerrahi), Neodimiyum, Erbiyum, Karbondioksit lazer tatbikleri ile desteklenebilir, kesinlikle chlorhexidinli ağız gargaraları ve Penisilin/Streptomisin/Ornidazol tiplerinden bir antibiyotik verilmesi aşamalarını içerir.
Sonuç olarak,
-dişhekimine gitmeyi berbere gitmek üzere ömrünüzün rutin bir kesimi olarak görün,
-Periodontal Tedavinizi mütehassıs bir periodontolog ya da periodontoloji pratiklerini gerçekleştiren bir pratisyen diş doktoru yapabilir,
-tek başına lazer terapisinin ehil olmadığını bilin (lazer yardımcı bir yöntemdir),
-ağız-diş bakımından vazgeçerseniz siz değil mikroorganizmalar kazanır ve dişlerinizi kaybetme noktasına gelirsiniz.
Not: yukarıdaki Periodontal Marazlar sınıflaması Amerikan Periodontoloji Derneği'nin hala kullanmakta olduğu şimdiki sınıflamadır.
Doç.Dr.Tosun Tosun.
