Diyarbakırın Yöresel Kıyafetleri

Diyarbakır ilinin bölgesel kıyafetleri
Diyarbakıra özgü kıyafetler

Diyarbakır yöresinde başat olan sert, karasal iklim ve sözde kurak plato iklimi nedeniyle yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise fazla soğuk geçer Birazda bu iklimin etkisiyle ırk aralarında birlik, birliktelik, dayanışma daha yoğundur Bu aşırılık geleneklere daha sıkı sarılmayı, inançlarına daha pozitif sahip çıkmayı beraberinde getirmiştir

Bütün bu geleneklere bağlılık giyim kuşamın muhafaza edilip günümüze değin dimdik ayakta gelmesini kolaylaştırmıştır

Ahali oyunları denilince en önemli unsurlardan biri de kuşkusuz giyilen kıyafettir Bölgesel özellikleri tamamıyla yansıtan öğedir giysi Diyarbakır bölgesel özelliği sebebiyle giyimin yeri çok önceliklidir Cumhuriyet Dönemi ’nde giyilen şehir kıyafetleri de yöre halkının giyimine her dönem ne denli itina gösterdiğinin belgesidir

Yörede giyilen kıyafeti etkileyen unsurlardan bazıları ;

Yörede çoğu kültürün beraber yaşaması ve kültür alışverişinde bulunulması, özündekini kaybetmeden giyilen kıyafetleri etkilemiş ve bu etkileşim yöre kıyafetlerine zenginlik katmıştır

Yörenin iklimi, coğrafyası ve içinde bulunduğu ekonomik şartlar kıyafetler üstünde etkin olup günlük yaşamda daha güzel görünüp, ırk üzerinde dinç gözükmek ve özel günlerde kendini öne dışında tutmak faktörleri kıyafetler üstünde önemli rol oynamıştır

Bölgede egemenlik kuran medeniyetlerin, kıyafetlerle ilgili koyduğu yasaklar ve önerdiği kıyafetler hiç kuşkusuz ciddi birer faktör olup kutsal kitaplar ve dini yayan insanlar giyilenler hakkında muhakkak hükümler verdiğinden dinsel inançlar bireylerin giyimi üzerinde ciddi anlamda etkiler bırakmıştır

KADIN KOSTÜMÜ


Başa Giyilenler



· Kofi

Kenarları çuhaya benzer kumaşla çevrelenmiş, tepesi ise ipekli veya yarı

ipliklerle elde edilmiş bir başlıktır Parçaları ise ;



· Tar denilen tas biçimindeki tahta yada tenekeden yapılmış araç gereç

· Tarın üzerine geçirilen saçaklı yada saçaksız fes

· Kofiye takma saç eklenir ve yanlardan örgüler sarkıtılır



Açık başa önce beyaz renkte tülbent daha sonra yörede şaar denilen sarık ve bununda üstüne genelde canlı renklerden seçilen puşular sarılır Kofinin üzerine sarılan şaar düğümüne tarafından takan kişinin hangi bölgeye ait olduğunu belirtir



· Fes

Keçeden yapılan, bitmiş bele dek uzanan,iki türlüsü olan bir başlık çeşididir



· Fini Fes ; Saç bağı olmayan ve içinde kasnak bulunan, çoğunlukla yaşlıların seçim ettiği fes çeşididir



· Kofi Fes ; Saç örükleri yer alan ve başlıca çift yada kırk örüklü çeşitleri olan fes çeşididir Çoğunlukla genç kızlar kullanır ve saç örgüleri ise mavi boncuk, gümüş penez, mecidiye, muska yada saç bağları ile süslenmiştir



· Tülbent

Başa boyuna saçlar görülmeyecek şekilde örtünen, ince sık tülden yapılan, çoğunlukla beyaz renk ve kare şeklinde olan ince bir baş örtüsüdür Yörede “Çit adı da verilir Bu örtünün etrafı elde örülmüş oyalar ve pullarla taraflı olanları da mevcuttur Bunlara ise yörede yazma adı verilir



· Şaar

Kare şeklinde, siyah zemin üstüne, değişik renklerden çizgiler yer alan bir baş

örtüsüdür Önce üçgen sonra ince bir şekilde katlanıp kofinin etrafına sarılıp düğümlenir Yörede “Çar ve Heftrenk (7 renk) isimleri de verilir



· Puşu

Özel kumaştan dokunan, renk ve dokunuşlarına göre adlandırılan, adeta her rengi bulunan bir baş bağıdır Başın gerisine alından geçirilip sarılmak suretiyle kofinin üstüne sarılıp düğümlenir Çoğunlukla canlı renklerden seçilir ve isteğe göre sayısı çoğaltılabilir



Bedene Giyilenler



· Fistan

Kolları ve boyu uzun, etek kısmı büzgülü, çoğunlukla kadifeden yapılmış bir üst giysidir Bu kıyafete bazı yerlerde fistan bazı yerlerde ise entari denilmektedir Ağırlıklı olarak çiçek desenli modeller seçilen bir giysidir



· Üçetek

Genelde kadife kumaşlardan yapılmış, önden ve yana yırtmaçları yer alan, üzeri kendinden desenli bir üst giysidir Ağırlıklı olarak canlı renkler ve çiçek desenli modellerden seçilir Yörede mevsim ve meslek şartlarına tarafından kullanılan bir giysidir



· Kotik

Kadife yada benzeri kumaşlardan yapılan, üzeri öbür motiflerle süslenmiş, kolu dirseğe kadar ve önü açık bir üst giysisidir Isim olarak kotik adını alması yörede kısa olana kot adı verildiğindendir Düğmesi yada ön tarafı birbirine bağlayacak bir ilave parçası bulunmaz Üzerindeki işlemeler çoğunlukla sarı simlerden yapılır



· Şalvar

Yörede “Tuman denilen çiçekli yada kendinden desenli kumaşlardan olan, ağı bakımlı ve düz alışılagelmiş paçalı bir daha aşağı giysidir Beli ve bacak paçaları lastikli olup, belden tam bacak bileğine kadar uzanmaktadır Genelde göze güzel gelen desenli modellerden seçilir



· Kuşak

Çoğu yerde “Ağabani denilen çoğunlukla sarı yada açık renklerden oluşan üzeri işlemeli bele sarılan bel sarığıdır Katlanarak ince bir sekile getirilip sıkıca bele sarılır



· Önlük

Bele bağlanan ve fistanın kirlenmesini önleyen değişik kumaşlardan üretilmiş önlüktür Genelde kiri saklasın diye koyu renklerden seçilir Yörede bir diğer adı “Peştamaldır


Ayağa Giyilenler



· Çorap

Koyun yününden, diz altına dek uzanan, elde işlenen ve değişik motiflerle süslenen bir ayak giysisidir Yörede bir diğer adı “Yün Çoraptır



· Yemeni

Deriden yapılan, ağırlıklı olarak beyaz, krem ya da siyah renklerden seçilen, önü kapalı, bağcıksız, arka tarafında tutup çekilsin diye kulakçığı bulunan bir bacak giyeceğidir Yörede “Poçikli Yemeni adı verilmektedir


ERKEK KOSTÜMÜ

Başa Giyilenler



Tiftik Külah

Deve tüyünden yapılan, çoğunlukla koyu renklerden seçilen ve üzerine bölgesel ipekli puşular bağlanan bir başlıktır Kulakların ucunu içine alacak şekilde başa geçirilir ve üstüne puşu bağlanarak düğümlenir Düğüm takım başında sağa diğer oyuncularda sola sarkıtılır Yörede koyun yününden yapılanı da mevcut olup, buna ise “Kum Külah adı verilir



Cemadani

Yörede birçok değişik ad verilen, kare şeklinde, kenarları püsküllü ve tartı olarak siyahbeyaz yada kırmızıbeyaz renkteki baş bağıdır Önce ikiye üçgen şekilde katlanır sonra alından itibaren tüm başı saracak şekilde başa sarılıp bağlanır



Sekiz köşe Şapka

Yörede bir çok erkeğin seçim ettiği, öbür renk ve modelleri bulunan, bir başlık çeşididir


Bedene Giyilenler

Gömlek
Düz yada kaplı kumaşlardan yapılan, cepsiz, egemen yaka, önü ve kolları düğmelidir Yörede ağırlıklı olarak düz zemin üzerine dolgun ya da kendinden astarlı olanları seçim edilir


Yelek
Gabardin kumaştan yapılan,önde cepleri olan, etken yaka, kolsuz bir üstteki giysidir Şalvarla benzer kumaşı içerir, arka kısmında ipleri mevcut olup bu ipler birbirlerine düğümlenir Yörede “Kırk Düğme adı da verilmektedir



Şalvar

Gabardin kumaştan yapılır yana cepleri yer alan, ağı bol, paçaları gizli, önden uçkuru bulunan bir alt giysidir Uçkur bağı yün iplerin öbür renklerde boyanıp dokunmasıyla yapılır Bu bağ şalvara takılır, önden düğümleri şalvarın içinde kalacak şekilde bağlanır Daha önceleri cep ve paça kısımlarına akrep, yılan motifleri işlenilmiştir, şimdileri ise motifli şalvarların sayısı azalmıştır


KUŞAK

Kare şeklinde, kenarları püsküllü, rengarenk olan ve bele dolanan bir bel sarığıdır Püskülleri içeri alınıp, ikiye üçgen şeklinden kıvrımlı bir biçimde inceltilerek bele sıkıca sarılır Eski zamanlarda “Acem Kuşağı ve Ipek Kuşaklar kullanılmıştır



Ayağa Giyilenler



Çorap

Koyun yününden, diz altına dek uzanan, elde işlenen ve öbür motiflerle süslenen bir bacak giysisidir Yörede bir öteki adı Yün Çoraptır


Yemeni

Deriden yapılan, ağırlıklı olarak beyaz, krem ya da siyah renklerden seçilen, önü kapalı, bağcıksız, arka tarafında tutup çekilsin diye kulakçığı yer alan bir ayak giyeceğidir Yörede “Poçikli Yemeni adı verilmektedir *