Doğal Denge Ve Karbondioksit Döngüsü

doğal denge nedir
karbondioksit döngüsü nedir


Dünyada, oluşumundan günümüze dek geçen milyonlarca takvim süre içinde kendiliğinden oluşan olaylar sonunda kurulan ve namına doğal denge diyebileceğimiz bir denge vardır başkaca diğer taraftan insanoğlunun yaptığı şartların değişmesi vardır oysa yaşadığımız son yüzyılda bilim ve teknolojinin gelişmesiyle epeyce artı ve çabuk olan bu değişikliklerden biri ve şayet de en etkilisi karbon çevrimi ile ilgili olanıdır Yeraltı karbon kaynakları yeryüzüne yapay olarak çıkarılmakta, insanlığın hizmetine sunulmakta, ama bunun doğal dengeye etkileri yeterince dikkate alınmamaktadırYeryüzüne çıkarılan eski kalıntı yakıtların yakılmasıyla oluşan kimyasal tepkimelerin döngüyü tamamlayacak karşısında tepkimelerini doğa kendiliğinden benzer şipşak gerçekleştirememesi sonucu doğal denge bozulmaktadır Çünkü, karbon kaynaklarının hızla karbondioksite dönüştürülmesine rağmen bu karbondioksitin benzer çabuk karbon kaynakları haline dönüştürülmemesi halinde var olan dengenin bozularak başka şartlarda yeni dengenin kurulması kaçınılmazdır

Denge, bir sisteme tesir eden etkenlerin birbirini dengelediği durumdur Dengedeki sisteme bir etki yapıldığında denge bozulur ve bir süre sonradan baştan dengeye kazanç Ama yeni dengede sistemin koşulları etkiden önceki koşullarla benzer değildir asgari bir veya birden pozitif nitelik etkinin derecesine tarafından az ya da çok değişir Değişmemesi için yapılan etkiye eşit ve ters yönü olan başka bir etkinin de yapılması gerekir Dengeyi azıcık daha anlayabilmek için sistemin sınırlarını daraltıp kolay bir kimyasal tepkimedeki denge olarak düşünürsek örneğin azot ve hidrojenden amonyağın oluşmasını ele alabiliriz (N2 + 3H2 Û 2NH3) Burada başlangıçtaki azot ve hidrojenden belirlenmiş oranda amonyak oluştuğunda sistem dengeye kazanç Dengedeki bu reaksiyon kabına maddelerden herhangi birini eklemek ya da dışlamak, sıcaklığı, basıncı ya da kabın hacmini değiştirmek dengeyi bozar ve her tarafta denge kurulur Ama madde miktarları ya da sıcaklık, basınç gibi özelliklerden bazıları ilk dengedeki ile aynı olmaz Buna tarafından amonyak verimini artırmak veya en ekonomik şekilde amonyak edinmek gibi amaçlara tabi olarak dengeyi ürünler ya da girenler lehine değiştirmek üzere şartlar ayarlanabilir Bu sistemde, amonyak olmak amacıyla işlem yapılırken verimi artırmak için gerekli koşulların sağlanması daima en ekonomik yol olmayabilir Dönüşümü artmak için daha etkin koşullar gerektirir fakat bu da daha fiyatı yüksek olan bir yöntemi beraberinde getirir

Doğal dengenin oluştuğu sistem yani dünyamız da buradaki reaksiyon kabına benzetilebilir Fakat dünyadaki olaylar fazla artı ve karışık olduğu için dengeyi etkileyen böylece fazla faktör bulunmaktadır Bizler bu etkenlerin birçoğunun farkında olan bile değilizdir O Kadar fazla olay olmakta ve dengeye gelmektedir Karbon çevirimindeki karbon denegesi de bunlardan biridir ve canlı yaşamı doğrudan etkileyen bir dengedir


Karbon çevirimini şematik olarak basitleştirilmiş halde aşağıdaki gibi gösterebiliriz Şemadan da görülebileceği gibi karbon çevirimi, bir yanlamasına canlılar için en esas element olan oksijen dengesini sağlayan; değişik yanlamasına yine canlıların beslenmesini ve enerji gereksinimini sağlayacak ilk kez karbonhidratlar olmak üzere diğer maddelerin oluşumunu karşılayan bir mekanizmadır *