Doğal Kaynakların Kullanımının Farklı Olmasının Cevresel Sonucları

Su, bir doğal kaynaktır Goller ise doğal yollarla oluşmuş yeryuzundeki su depolarıdır Kazakistan ile Ozbekistan arasında yer alan Aral Golu 1960'lı yıllarda dunyanın dorduncu buyuk goluyken 2000'li yıllarda buyuk bir hızla cole donmuşturAral Golu'nu besleyen iki onemli akarsu olan Amuderya ile Siriderya'nın suları uzerinde yapılan barajlar, yanlış sulama teknikleri ve aşırı su cekilmesi sonucunda, Aral Golu'ne ulaşmadan tukenmeye başlamıştır Onemli su kaynakları tarafından yeterince beslenemeyen Aral Golu, aşırı sıcakların da etkisiyle yaşanan yoğun buharlaşma yuzunden hızla kurumaya başlamıştır Ayrıca suların azalmaya başladığı donemde sulu tarımın yapıldığı bolgelerde kimyasal ilaclar aşırı kullanılmıştır Bu yuzden sular kirlenmiş, goldeki su seviyesi duşerek ortaya zehirli bir col cıkmıştır

Yanlış doğal kaynak kullanımıyla Aral Golu'nde meydana gelen olumsuzluklar:

*Son 30 yıl icinde Aral Golu alanının %40'ı, hacminin ise %75'i kayboldu

*Ruzgar erozyonunun etkisiyle gol cevresinde binlerce kilometre kare genişliğinde zehirli bir col meydana geldi

*Tuzlanma sonucu tarım alanları kullanılamaz hale geldi

*Bolgede kış mevsimi eskiye gore daha erken başladı, daha sert gecti

*Liman ve tersanelerin bulunduğu yerler gunumuzde gemi mezarlığı haline geldi

1 Taş Ocaklarının Cevreye Etkileri oğal cevre ile olumsuz etkileşimi olan ve mekansal etkilerinin en aza indirildiği doğal kaynak kullanımları, cevresel sonucları acısından problemsiz uygulamalardırTaş ocağı, taş cıkartmak icin yer kabuğunun yuzeyinde acılan ocaktır

Etkileri : Taş ocaklarının faaliyeti sonucu oluşan tozlar, insanlar ve bitkiler uzerinde olumsuz etki yapar Bu hava kirleticiler, bitki ortusunun ve ekili alanların zarar gormesine neden olur Taş ocaklarından cevreye verilen atık maddeler; cevredeki bitki ortusune, toprak yapısına, havaya, suya, tarım alanlarına ve canlı habitatlarına zarar verir

Bazı ulkelerde taş ocaklarının ceşitli patlayıcılar kullanılarak işletilmesi; doğal cevre uzerinde bozucu, yıkıcı, tahrip edici, insan yaşamı uzerine cok ceşitli olumsuz etkilere hatta yaralanma ve kazalara neden olmaktadır

Bazı ulkelerde ise taş ocaklarında kesme yontemlerinin kullanılarak taş uretimi yapılması halinde patlatma ile doğal cevreye verilen zararlar onlenmekte, daha randımanlı uretim yapılmaktadır Bu işletim yontemiyle olumsuz anlamdaki mekansal etkileri en aza

indirilmektedir Ses, gurultu ve hava kirliliği sorunları azalmakta, yuzey ve yer altı drenaj problemleri kontrol edilebilmektedir

Dunya ormanlarının yaklaşık %55'i gelişmekte olan ulkelerde geri kalanı da gelişmiş ulkelerde yer almaktadır Dunya ormanları icinde onemli bir yere sahip olan tropikal yağmur ormanları 1950'lere kadar yeryuzunun %15'ini kaplıyordu Gunumuzde yağmur ormanları dunyanın %6'sını kaplamaktadır Buna karşın yeryuzundeki hayvan ve bitki ceşitlerinin yarısından fazlası buralarda yaşamaktadır Bu ormanlar dunyadaki oksijenin %40'ını sağlar Ancak yeryuzundeki yağmur ormanları buyuk bir hızla tahrip edilmektedir

Afrika Kıtası'ndaki Zaire Havzası Ormanlarının (Guyana, Surinam, Gabon, Kongo ve Zaire) coğu henuz tehdit altında değildir Buna karşılık Filipinler, Tayland, Malay Yarımadası, Vietnam, Bangladeş, Avustralya, Endonezya, Orta ve Guney Amerika, Madagaskar ile Batı Afrika'daki ormanlar cok buyuk bir hızla tuketilmektedirler

Ekvatoral yağmur ormanları kuşağı, bulunduğu ulkeler icin onemli bir zenginlik kaynağıdır Bu kuşakta yer alan ulkeler ekonomideki acıklarını yağmur ormanlarından elde ettikleri gelirler ile kapatmaya calışmaktadırTropikal orman kaybının nedenlerinden bazıları Latin Amerika'da yeni yerleşme yerleri ve tarla acmak, Afrika ve Asya'da ise kereste ve yakacak odun elde etmekten kaynaklanmaktadır Orta Amerika'nın kucuk adalarında turizm amaclı yapılan inşaatlar nedeniyle orman ortusu azaltılmıştırKosta Rika'nın yağmur ormanları muz tarlaları haline donuşturulmek icin tahrip edilmiştir Dunyanın en buyuk odun hamuru ihracatcısı Endonezya'da odun hamuru temin etmek ve tarımsal amaclı orman acmak yuzunden tropikal ormanların buyuk bir kısmı ortadan kaldırılmıştır Ayrıca Endonezya Adalarının yağmur ormanları Japonya'nın kereste ihtiyacını karşılamak icin gittikce tuketilmektedir

Azalmanın hızını vurgulamak icin dunyada her saniyede bir futbol sahasından daha buyuk bir alanı kaplayan ormanların ortadan kalktığını soylemek yeterli olacaktır

3Yağmur Ormanlarının Tahribatı Uzerinde Etkili Olan Faktorler

*Kara yolu inşaatları amaclı orman tahripleri

*Et uretimi icin buyuk otlakların oluşturulmasıyla meydana gelen orman tahripleri

*Kereste uretmek icin ağac kesimi amaclı orman tahripleri

*Altın, kalay, demir, aluminyum cevheri gibi kaynakların işletilmesi sırasında meydana gelen orman tahripleri

*Hidroelektrik santral inşaatlarının neden olduğu orman tahripleri

*Hızla gelişen turizm endustrisinin neden olduğu orman tahripleri

4Yağmur Ormanlarının Tahrip Olması Sonucu Ortaya Cıkan Problemler

*Kuresel ısınma ve iklim değişiklikleri

*Biyotik turlerin yok olması

*Erozyonun artması

*Kuraklık

*Tarımsal verimsizlik

*Sel ve taşkınların sıklık ve şiddetinin artması

*Yerel halkın sosyal, kulturel ve ekonomik zarar gormesi

5Yer Altı Suyunun Kullanılmasının Cevresel Sonucları

Dunyanın ceşitli yerlerinde insanlar yer altı suları ceşitli amaclar icin kullanmaktadır Bunun uzun vadede iki onemli sonucu ortaya cıkar: Birincisi su tablası seviyesinin azalması, ikincisi ise kıyı kesimlerinde tatlı suyun tuzlu suyla yer değiştirmesidir Yer altı sularının kullanımının cevresel sonucları arasında yerin cokmesi ve toprağın tuzlanması da yer alır

Yurdumuzdaki Konya Havzası'nda da yağışların azalması, sıcaklık ve bilincsizce su tuketimi sonucunda buyuk bir cevre felaketiyle karşılaşılmaktadır Havza icinde yer alan goller ve akarsuların kurumasıyla yer altı suları giderek azalmaktadır Yer altı su seviyesinin duşmesi sonucu Tuz Golu'nden ovaya doğru su girişi olacak ve bunun sonucunda tarım alanlarında coraklaşma yaşanacaktır Ayrıca yer altı sularının aşırı cekilmesi burada obruk oluşumunu hızlandırarak Turkiye'nin en buyuk ovasını delik deşik hale getirecektir

Yer altı suyu kullanımındaki mekansal etkiler, ulkelerin aldığı tedbirlere gore değişiklik gostermektedir

Dunyanın onemli şehirlerinden biri olan Mexico City, kurumuş gol tabanı uzerine kurulmuştur Bu şehir, 19401985 yılları arasında yedi metreden fazla cokmuş ,gunumuzde de yılda 5 ile 40 cm arası cokmeye devam etmektedir Bunun en onemli nedeni kurulduğu yapısal alanın ozelliği ve yer altı sularının yuzlerce kuyudan aşırı derecede cekilmesidir

İsrail'in Telaviv şehrinde yer altı suyu seviyesinin azalmasıyla 60 km2 kadar bir alanda su seviyesinin deniz seviyesi altına inmesi ve deniz suyunun yer altı suyuna karışması ciddi bir sorun oluşturmuştu1960'ların ortalarında havzalar arası su transferi ile 8 km uzunluğunda bir dizi kuyuya tatlı su enjekte edilerek kıyı boyunca tatlı su bariyeri oluşturulması, aşırı cekimle boşalan akiferin dolmasına yardımcı oldu 1969'da durum normale dondu Aynı sorun kıyı boyunca uzanan kuyularda yeniden ortaya cıkınca birkac yıl icinde kıyılardaki kuyuların % 20'sini kapatma kararı alındı Boylece cok onemli bir sorun onlenmiş oldu