Doğanın mucizesi :süt

Göğüslü hayvanların yavrularını besleyebilmesi için salgıladığı süt, mucivezi bir besindir. Elbet her memelinin salgıladığı süt kendi yavrusu için en güzel besindir. Bu yüzden 0-1 yaş arasında ki bebeklerin temel besin kaynağı ana sütüdür. İlerleyen yaşla bir arada ana sütünden ayrılma başlarken, kalsiyum ve fosfor gereksinimi, elzem aminoasitlerin ( proteinlerin yapıtaşları ) sağlanması, yağda eriyen vitaminler içeriği sayesinde de inek yahut koyun sütü insan beslenmesinde temel yapıtaşlarından birini oluşturur.

Kalsiyum denince aklımıza gelen birinci besin öğesi süttür. İnsan vücudunda en çok bulunan minerallerin başında gelir kalsiyum. Vücut yükünün yaklaşık % 1,5-2 sini kalsiyum oluşturur. Yeni doğmuş bir bebeğin vücudunda ortalama 30 gram, yetişkinde ise 1200-1500 gram arasında kalsiyum bulunur. Kalsiyumun bilinen en kıymetli hizmeti kemik ve dişlerin yapısına girerek uzamasını ve güçlenmesini sağlamaktır. Kalp atımının kontrolünde, tansiyonun düşürülmesinde, hudut iletiminde, kanın pıhtılaşması üzerinde değerli hizmetler alır kalsiyum. Bir su bardağı süt, 240 mg kalsiyum içerir. Günde 2 bardak sütün tüketilmesi 1-3 yaş arasındaki bir evladın kalsiyum muhtaçlığını karşılarken, 9-18 yaş arasında 1300 mg a çıkan kalsiyum muhtaçlığının yaklaşık % 40 ını sağlamaktadır.

Süt aslında C vitamini ve demir dışında pek çok besin öğesini içermektedir yapısı itibariyle. Varlıklı bir fosfor kaynağı olan süt, magnezyum, çinko, potasyum üzere mineralleri de içermektedir. Tıpkı kalsiyum üzere kemik ve dişlerin yapısına giren fosfor, kuvvet üretimi ve hücre yenilenmesinde de vazife almaktadır. Büyümenin devamlılığın sağlanması, bağışıklık sisteminde ki değerli vazifelerinden ötürü çinko, sütün içindeki değerli bileşenlerden biridir.2 bardak süt yetişkin bir bireyin günlük fosfor muhtaçlığının yaklaşık % 50 sini, çinko ihtiyacınınsa yaklaşık % 10 nu sağlamaktadır.

Sütün içinde elzem yağ asitleri, fosfolipitler, muaf yağ asitleri, yağda eriyen vitaminler( A,D,E,K VİTAMİNLERİ ) , 400 den ziyade yağ asidi ve Türevlerini içermektedir. Sütün içinde bulunan sfingomyelin ve fosfolipitler hücre yapısına, dimağ ve had sistemimin oluşumuna yardım ederken. Yeniden sütün içinde bulunan linoleikasit, büyüme ve cilt sıhhati için vazgeçilmezdir. Bu yağlar benim için çokça, kolesterolüm yüksek, karaciğer yağlanmam var diyorsanız, o vakit da yarım yağlı yahut yağsız sütleri kullanabilirsiniz.

Sütün içinde bulunan karbonhidrat ( elhasıl süt şekeri )laktozdur. Laktoz diyabet hastalarına zarar vermezken, süt şekerine laktoza hassaslık taşıyan bireyler içinde laktoz içermeyen sütler, raflarda uzun devirdir varlıklarını sürdürüyorlar. Laktoza hassaslığı olan bireylerde sütten vazgeçmeden hayatlarını laktozsuz sütlerle sürdürebilirler.

Süt, kalitesi yüksek, örüntüsü sağlam bir protein kaynağıdır tıpkı vakitte. Elzem aminoasitler denilen, insan vücudu için vazgeçilmez lizin ,löysin, izolöysin,metiyonin, fenilalanin, treonin,triptofan , valin üzere yüksek kalite proteinleri içeren süt. Yerin, sistin, glisin,prolin,serin, tirozin üzere elzem olmayan aminoasitleri de içermektedir.Büyüme ve gelişme açısından bu iki aminoasit öbeğinin diyette muayyen orantılar içinde alınması gerekmektedir.Bu açıdan süt tüm çalışmalarda kendini ispat etmiş ve kaliteli protein kaynağı olarak bedellendirilmektedir.

İnsan için gerekli olan ne kadar çok vitamin vardır. Suda eriyenler (B1,B2,B6,B12,Folik asit ) , Yağda eriyen vitaminler ( A,D,E,K Vitaminleri ).Sütün bir insan için gereken bütün vitaminleri içerdiğini biliyor muydunuz? Sütün sarımsı rengini veren bir çeşit A Vitaminiyken, açık yeşile gerçek renginin çalmasını sağlayansa B2 yani riboflavindir. A vitamini görme, büyüme, enfeksiyonlara karşı direnç gösterebilmesi için vücuda yardımcı olur. E vitamini kalp hastalıklarına karşı korunmayı, bağısıklık sisteminin güçlenmesini sağlar. B vitaminlari, had iletiminde, büyüme ve gelişmede, doku yenilenmesinde, güç metabolizmasında, bağışıklık sisteminde rol alırlar.

Sütün vitamin ve mineral açısından güçlü kalmasını sağlamak, lakin düzgün bir sistemle süreçten geçmesiyle korunabilir. 10 dakikadan çokça kaynatılan sütlerde önemli orantılarda B vitamini kayıpları olmaktadır. Çiğ sütün içerdiği zararlı mikroplardan kurtulmakta gerekmektedir. Bu yüzden UHT yahut pastorize süt tüketilmeli ve süt saklanırken kesinlikle münasip koşullarda saklanmalıdır. Pastorize sütler satın alınma ve saklama da buzdolabı ısısında korunması gerekir ve kutu açıldıktan sonra 2 gün içinde tüketilmelidir. UHT sütler açılmadıkları sürece oda sıcaklığında saklanabilir, açıldıktan sonra buzdolabında tutulmalı 3-4 gün içinde tüketilmelidir.

SÜT VE ENGELLEDİKLERİ:

Süt ve osteoporoz: Bebeklikten yetişkinliğe geçiş vadesinde kemik yapısına giren ve böylelikle gelişimi sağlayan süt ilerleyen yaşlarda kemik yapısında ki kalsiyum yoğunluğunu korumak için tüketilmeli. Yaşla bir arada gelen kemik yoğunluğunda ki azalmanın önüne geçebilmenin yolu ehliyetli kalsiyum ve D vitamini alımıdır. Yaşa, cinsiyete nazaran kalsiyum gereksinimi değişmekle birlikte, günde 2-3porsiyon ( 2 -3 su bardağı) süt tüketimi önerilmektedir. D vitamini içinse en hoş kaynak güneştir.

Süt ve yüksek tansiyon: son yıllarda yapılan çalışmalar, sütle hipertansiyon arasında önemli bir münasebet olduğunu kanıtlamıştır. Sütün içinde bulunan kalsiyum ve potasyumun kan basıncını düşürdüğü, kalsiyumun tuz istikrarının korunmasına yardımcı olduğu bulunmuştur. Az yağlı süt ve eserlerinin tasarrufunun artmasıyla kan basıncında değerli ölçüde düzelme sağladığı görülmüştür.

Süt ve obezite: Öğünlerle bir arada alınan sütün, içindeki kalsiyum sayesinde, hem yağın emilimini azalttığı hem de dışkı yoluyla yağ atımını artırdığını bildiren çalışmalar bulunmaktadır. Ana ve ara öğünlerde alacağınız süt , yanında yediğiniz besinin içindeki yağdan daha kolay ve daha az kuvvetle kurtulmanıza yardımcı olur.