Doğu Anadolu bolgesinin duğunleri

Doğu Anadolu bolgesinin orf ve adetleri, Doğu Anadolu bolgesinin kulturel ozellikleri

DOĞUM
Hamile kadının yiyeceğine dikkat etmek gerekir Zira hamilelikte yenilen yemekler,,, adettendir Doğum sırasında mutlaka bir sağlık kuruluşuna qoturmeğe, ebe cağırmaya gerek yoktur Koylulere gore bunu daha cok şehirliler yapar Doğumların coğunu bilgili ve tecrubeli kadınlar gercekleştirir Doğuran kadına Kuymakyemeği yedirilir

Doğumdan sonra, ozellikle erkek cocuk haberi verene, babası bahşiş verir Yeni doğan cocuğa akraba ve komşular hediye qoturur Kırkı cıkmayan cocuk gelene gidene fazla gosterilmez Yeni doğan cocuk kırk gun boyunca yalnız bırakılmaz Cocuk yalnız kalırsa,, cimdirilirken başına kırk kaşık su dokulerek cıkarılır Nazar değmemesi icin dualar okunur, altında uzerlik yakılır, uzerine muska, kurşun, mavi boncuk vs dikilir Cocuğun dişi cıkınca hedik pişirilir; komşu ve akrabalara dağıtılır

SUNNET
Erkek cocukların oyun cağında kendini bilmeden sunnet ettirilmesi goruşu yaygındır Aile, kirve tutacağı kişinin sayılı ve varlıklı birisi olmasını ister İlde kirvelik onemlidir ve akraba sınıfına girer Cunku kirve kirvenin dostudur, birbirinin hayrına şerrine koşarlar Sunnetten bir hafta once kirve tutulan kişiye koc, teke, tosun gibi hayvan veya bunlara eşdeğer hediye gonderilir Kirve de cocuğa cocuklara hediye alır, masrafların bir kısmını karşılar
Sunnet davul caldırılarak yapıldığı gibi, mevlit okutturularak da yapılır Sunnetten hemen sonra yemek yenir ve davetlilerin getirdikleri hediyeler, ad soylenerek orta yerde tepsi icerisinde toplanır Hediye yerine para da atılır Toren sona ereceği sırada cocuk babası ortaya cıkarak butun malını, servetini Kirve ye hediye ettiğini soyler Kirve de basit bir hediye alarak otekini kirveme bağışlıyorum der Artık bunlar birbirlerine kirve diye hitap ederler ve birbirlerinin eteklerine kan doktukleri icin kız almamaya calışırlar

OLUM
Olum haberi, Anadolu nun her yerinde olduğu gibi, İlde de uzucu olur ve cabuk yayılır Konu komşu, akraba ve yakınlar hemen yardıma koşarlar Herkes durumuna ve yapabileceği işe gore olu evine yahut olu sahibine yardımcı olmaya calışır Ağrı nın her yerinde olunun yıkanması, kefenlenmesi cenaze namazı ve olunun mezara konulması İslam esaslarına gore yapılır Cenaze defnedildikten sonra topluca olu evine gidilerek Fatiha okunur, elhukmullah denip başsağlığı verilir Erkekler odada, kadınlar varsa başka bir odada, oda yoksa aşhane gibi yerde toplanır Başsağlığına gelenler başınız sağ olsun, Allah rahmet eylesin, Allah gittiği yerde utandırmasın, geride kalanlar sağ olsun gibi cumleler soyleyerek taziyede bulunurlar Olu sahibi gelenlere cay ve sigara ikram eder Koyun veya mahallenin imamı devamlı olu evinde bulunur; Fatiha okunmasına yardım ve onculuk eder Olum sebebi, ahiret ve hayatın geciciliği hakkında bilgi verir, ara sıra Kuran okur

Yakın komşular, akrabalar başsağlığına gelenleri evlerine qoturur, cay ve yemek ikram ederler Koylerde bir olum olduğunda, koyun ileri gelenleri dışarıdan, başka koylerden gelecekleri kendi aralarında taksim ederler Herkes gelecekleri bilir ve kim hangi koyluleri misafir edecekse, hazırlığını ona gore yapar ve başsağlığı bittikten sonra misafirlerini qoturur Uzak yerden gelinmişse ve gece kalınacaksa, o adamın evinde konaklanır

EVLENME
Ağrı koylerinde evlenme, nişan ve sunnet duğunleri toplumsal hayata renk katan başlıca unsurlardırGencler cok yaşlarda evlendirilir 1314 yaşlarında evlenen kızlara cok rastlanır Delikanlıların evlenme isteklerini ana ve babalarına acık acık duyurmaları ayıp sayıldığından , bu isteklerini huzursuz davranışlarıyla ortaya koyarlar Kızların bu şansı yoktur Onlar evlenmeye eğilimli olduklarını ancak giyimlerine ozen gostererek yada suslenerek sezdirirler Gıllik geleneğinde kızların bu isteklerini hissettirmelerinin yollarından biridir Ağrı'da nişan evliliğe kesin geciş olarak kabul edilir: Nişandan sonra ki zaman evliliğe hazırlık zamanıdır Bu donemlerde aileler arasında yakınlık kurulurErkek ailesi bayramlarda hediyeler gonderir

Nişandan bir sure sonra damadın yakınlarından bir grup erkek, kızın babasına başlık parasını verir ve ondan duğun icin izin isterler Ev ev dolaşılarak, yakınlara, tanıdıklara duğun gunu ilan edilir ve herkes duğune davet edilir Daveti yapan kişilere okuyucudenir Duğune okunanlar(cağrılanlar), carşamba gunu ceyiz bakmaya , cuma gunu kına gecesine , cumartesi gunude duğune giderler Gelinin ceyizi evinde bir odaya serilerek davetlilere gosterilir Buna Ceyiz acmadenir Kına gecesine yalnız kadınlar katılır Gelin, annesinden başlayarak buyuklerin ellerini oper, daha sonra kadınlar turku soyleyerek gelini oyuna kaldırırlar

Gecenin sonuna doğru turkuler ve maniler okunurken kına yakılır Kınanın kalan kısmı erkek evine yollanır Ertesi sabah, gelinin damat evine gonderilmesi icin giydirilmesine başlanır Kardeşi gelinin kemerine para veya başka bir hediye takar ve beline bağlar Evden cıkarken gelinin onune cıkılarak armağan istenir Bu sırada, gelini almak icin gelen duğun alayındaki damat ailesine bir hediye bohcası verilir Buna mujde yastığıdenir Duğun alayı geriye donerken, alaydakilerden biri bu yastığı kapıp kacar, diğerleri onu kovalar Yastığı oğlan evine getiren kişiye armağanlar verilmesi adettendir Bu kişinin atının boynuna valadenilen renkli ipek kumaşlar sarılır

Gelin oğlan evine geldiğinde, damda bekleyen damat ve arkadaşları, gelinin başına para, şeker ve meyve atarlar Gelin kapıdan iceri girerken yastığın altına konan bir tabağı kırar Daha sonra akşama kadar surecek olan eğlenceler başlar Gerdeğe girmeden evvel damadı, kapıda bekleyen Sağdıctokatlar