Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Doğu Göktürk Hakanlığı
Zorlama koşullar altında İşbara dengeyi büsbütün kaybederek, ordu mensupları aralarında, Talopien e tabi olduklarını zan ettiği yüksek rütbeli kumandanları vazifeden uzaklaştırmağa başladı Neticede bu askerlerle prenslerden bazıları Çin den destek istemek zorunda kaldılar Etrafında dehşet ve nefret edilen şey uyandıran İşbara da kendi kudretinden fazla şey kaybettiğini, esefle gördüğü için bizzat, Sui hükümdarına başvuru ile barışma dileğinde bulundu Teklifi sevinçle kabul eden Wenti nin derhâl yolladığı elçilerin başında yeniden Ç ang Sunşeng bulunuyordu Başkentte hâtun un ve öteki Türk ileri gelenlerinin önünde bu Çinli, İşbara ya hakaret edecek kadar ileri gitti ve Çin İmparatorunun oğlu olduğunu kabul eden hâkanı Ç en (bende) ilân ettikten sonra memleketine döndü Doğu hâkanlığı resmen Çin tâbiyetine girmişti İşbara imparatora yazdığı 585 tarihli mektubunda şöyle diyordu, Size alt kalacak, haraç verecek, kıymetli atlar hediye edeceğim Ama dilimizi değiştiremem, dalgalanan saçlarımızı sizinkine benzetemem, halkıma Çinli elbisesi giydiremem, Çin adetlerini alamam Olanak yoktur, çünkü bu bakımlardan milletim fevkalede hassastır, adeta çarpan tek bir kalp gibidir Sui imparatoru dünyanın gerçek hükümdarıdır Gökte iki güneş olmadığı gibi yerde de iki hükümdar olmamalıdır vb
Bitmeyen Çin Entrikaları
GökTürk hâkanlığının parçalandığı, tâbi kütlelerin ayaklandığı, Türkler in Çin e ilticaya başladıkları, Türk hükümdar âilesi mensuplarının birbirine düştüğü bu karışıklıkta İşbara öldü (587) Yerine geçen kardeyi Yehu ve peşinde Devlet Meclisi nce hâkan ilân edilen Tülan (588600) zamanlarında koşul düzelmedi Ünlü Ç ang Sunşeng, GökTürk hâkanlığını büsbütün çökertme yollarını bildiren raporlar hazırlıyarak imparatora takdim ediyor, elçi olarak geldiği Ötüken de türlü hilelerle Türk hânedan üyelerini aleyhinde karşıya getiriyordu En büyük yardımcısı da, önce Tapo nın sonradan İşbara nın, nihayet Tülan ın öldürülmesinden (600) daha sonra, Çin in muvafakatı ile tahta çıkarılan K imin (600609) in karısı olan Çinli perses Ts ienkien idi K imin, bu defa, Doğu hâkanlığını kendi idaresine almağa çalışan Tardu ya karşı kullanılmakta idi Bu K imin de imparator Yangti ye gönderdiği bir mektupta Haşmetpenâh ın âciz bir bendesi olduğunu, hattâ, eskiden İşbara nın bile reddettiği Türk kavmini Çinliler gibi yapmağa hazırlanmış olduğunu yazabiliyordu
Şipi Han Dönemi:
GökTürk Onurunun Canlandırılması (609619)
Ancak, ölümünden sonradan yerine geçen oğlu Şipi (Shihpi, 609619) GökTürk haysiyetini biraz kurtarabildi Bir Çinli prenses ile evlenmekle beraber bunu, Çin in GökTürk içişlerine müdahalesini önleyen bir paravana olarak kullandı 56 yıl içinde Doğu Hakanlığı topraklarındaki dağınıklığı giderdi, batıda Tibet e dek, doğu da Amur nehri ne kadar tekrar itaat altına aldı (615) Durumdan telâşa düşen imparator, Türk hanedan azası aralarında ihtilâf çıkarmağa dayanan değişmeyen Çin plânını bitmiş tatbike başladı Bu kere akıl veren, hususî aldanma raporları hazırlayan ve batı için yazdığı eserler esas kaynaklardan farzedilen elçi P eichü idi Hâkanın küçük kardeşi Ç iamaşad a hâkanlık teklif edildi Lakin milletinin perişanlığını ve Çin tahakkümünün rezaletlerini görebilen bu genç, teklifi, kendisine vaad edilen Çinli prensesle birlikte reddetti Çinliler diğer bir yol denediler
GökTürk kumandanlarından birini pusuya düşürerek öldürdükten daha sonra, Hâkan a, onun muhalefet maksadı ile kendilerine başvuru ettiğini, fakat aradaki dostluktan nedeniyle ortadan kaldırılmasını yerinde bulduklarını bildirdiler Kasıt Hâkan Şipi ile GökTürk şeflerinin arasını açmaktı Hâkan bu oyuna da gelmedi Son hâdisenin ÇinTürk anlaşmasını bozduğunu ileri sürerek yıllık haracı kesti, savaşa hazırlandı Plânı, kuzey eyaletlerinde geziye çıkmış olan imparatoru başat ile yakalamaktı Lakin egemen haberi Ötüken de bulunan ve yukarıda sıra ile üç hâkana zevcelik ettiğini söylediğimiz Çinli prenses göre, gizli gizli Çin e ulaştırıldığı için, sür atle geri dönmeğe çalışan imparator, takipçi GökTürk süvarileri tarafından Şansi de Yenmen (bugün Taihien) şehrinde kuşatıldı, Ye sinden ağladığı söylenti edilen imparator Yangti nin imdadına yine aynı prenses yetişti: GökTürk ülkesinde büyük bir ayaklanma çıktığı söylentisini yayarak Türk ordusunun geri çekilmesini sağladı(615)
Şipi nin Başarılı Çin Politikası
Emrindekiti nin son durumu Çin de karışıklıklara sebebiyet verdi ve ona karşısında muhalefet gitgide arttı Bu kere da Çin ileri gelenlerinin GökTürkler e sığınmalarına şahit olunuyor ve Şipi Hâkan Çinliler in siyasetini kendilerine karşı tekrarlıyordu Çin sarayını yağmalayarak aldığı değerli eşyayı GökTürk Hâkanı na sunan mülteci Liang Shitu yı, Şipi Çin Kağanı ilan ederek (617) kendisine bir kurt başlı bayrak verdi Liu Wuchou adlı diğer bir kumandanı da Batı Çin Kağanı yaparak, Sui lere karşı sefere çıkardı Bunlar aralarında, tarihî bakımdan en ehemmiyetlisi Çin umumi vâlilerinden Liyüan ı himayesine alıp desteklemesidir oysa, mukavele uyarınca Türk ordularının yardımı ile Sui leri iktidardan uzaklaştırdıktan daha sonra Ch anglahza daki imparatorluk servetini hakana ibraz eden, hem 30 bin top ipek ve yıllık ödenti vermeyi vaat etmiş olan Liyüan, Çin de 300 yıl kadar hüküm süren ünlü T ang sülalesini (618906) kurmuş ve kendisi imparator olarak Kaotsu ünvanını almıştır
Kieli Dönemi:
Çin Hakimiyetine Antre Sürecinin Başlangıcı (621630)
Şipi den daha sonra hakan olan Ç ulo (619621) kardeşinin sert siyasetini peşine düşüp takip ediyor ve Hakanlığa karşı tutumu kısa zamanda değişen T ang imparatoruna karşı Sui sülalesini canlandırmağa kararlı bulunuyordu Fakat karısı Çinli Prenses İç ing tarafından zehirlenerek öldürüldü Hakan olan kardeşi Kieli (621630) kifayetli bir adam değildi Alçak prenses İç ing ile evlenmiş, ağır dille yazdığı mektuplarla imparatoru tahrik etmişti Karısının tesiri aşağı idi Plansız, programsız, yalnızca cesarete dayanan askerî teşebbüslerinde bir iki kere mağlup oldu Tutumu millete emniyetsizlik uyandırdı SirTarduşlar, Bayırkular, Uygurlar ayaklanma ettiler (627) Önceden Türk himayesine sığınmış olan bir fazla Çinli T ang imparatorundan af dileyerek memleketine dönüyor, K itanlar ve diğer kavimler Çin ile temaslar arıyor ve sınır bölgelerinde Çin e bağlanıyorlardı İmparator Taitsung (627649) Türkler e vuracağı darbe için vaziyetin olgunlaşmasını bekliyordu Hakan kuşattığı bir şehir halkı önünde mağlup olarak çekilirken yakalandı, muhafaza aşağıda Çin başkentine gönderildi (630)
Çin Esareti ve Bağısızlık Denemeleri:
Büyük Kahraman Kürşad (630680)
Taitsung un kendini Türkler in GökKaganı bildiri ettiği 630 senesi Doğu GökTürk istiklalinin sonu kabul edilmiştir Hakanlığa yan kabileler ve tanıdık olmayan topluluklar dağılıyor, GökTürk prensleri etraflarına güç toplayabilecek kimseler olmadıklarından, herkes başının çaresine bakıyor, Türkler Çin e sığınıyorlardı Yine De Aşına ailesinden kağan lar birbirini takip etmekte idi, lakin bunlar bundan böyle Çin sarayının emrinde, sadakat ziyaretleri yapan, hediyeler sunan, imparatorlardan türlü ünvanlar alan birer kukla idiler Göktürkler in hazin durumunu, Çin sarayında Türkler e karşı ne yapılabileceği hususunda, İmparator huzurunda eğilim eden münakaşalardan anlamak mümkündür Sonuç Olarak kuzey Çin in Sed boyunda 6 eyalet bölgesinde Türkler in yerleştirilmesi kararlaştırıldı Bu suretle ola ki Türkler in Çinlileşeceği umuluyordu Ama 680 e kadar geçen 50 sene devamınca, Türk milleti kendini unutmadı, ilini, örf ve âdetlerini korudu, tarihin şanlı hatıralarını ruhunda yaşadı
sırası gelmişken küçük çapta başkaldırmalar oluyordu Mesela Aşına ailesinden bir prensin Altaylar da Türk hakanlığını ihya çalışması (646649), yine GökTürk hükümdarları soyundan Tuçi nin onok ların başında kağan ilan edilerek, (676678), Çin e karşı Tibetlilerle ittifak etmesi Çinliler göre şiddetle bastırılan bu hareketler arasından en çok hayret verici olan, 639 yılında Kürşad ın köklü değişiklik teşebbüsüdür
Tutsaklık yılları ve KürŞad İhtilâli
Doğu Türk Hakanlığını yıkan ve kağan soyundan olanları başkentlerine götürüp bunlara kontrol altında tutabilecekleri görevler veren Çinliler, Türklerden en ince ayrıntısına kadar kurtulmak için Türk halkını değil etmeyi, Çinlileştirmeyi düşündüler Onun için Türklerin büyük bir bölümünü Çin Seddi boylu boyunca yerleştiler Fakat bu zorlama Türklerin direncini arttırmaktan başka bir işe yaramadı Dillerine, örf ve âdetlerine sıkıca sarıldılar, öç olmak için bilendiler Elli sene süren tutsaklık hayatında fırsat buludukça baş kaldırlar
Bu baş kaldırmalardan biri Türk tarihinin altın sayfalarını oluşturur ve KürŞad İhtilaliolarak anılır Türk Prensi KürŞad, eski Türk kağanlarından Çuluk'un minik oğlu idi Çin İmparatorunun saray muhafız kıtasında görevli bulunuyordu O sırada Çin İmparatoru Tang sülalesinden TayÇung idi KürŞad, otuz dokuz arkadaşı ile, Türk devletini yaşama döndürmek, esaretten kurtarmak için gizli bir devrim komitesi kurmuştu Son derece vatansever, cesur, güçlü ve belirgin nişancı olan kırk kişi bir darbe planı hazırladılar İmparator TayÇung, bazen hükümdar kıyafetiyle bahçede, bazen de geceleri giysi değiştirerek şehirde kimsesiz dolaşmaya çıkardı Onu yakalayıp Türk illerine kaçıracak, Çin sarayında esir yer alan Türk soyluları ve Çin işgalindeki Türk toprakları ile değiş tokuş edeceklerdi Sonra da tüm Türkleri ayaklandıracaklardı 40 Türk genci için Çin imparatorunu kaçırmak zorlama değildi Sıcacık kurul o gece imparatorun saraydan çıkacağını haber almış, birbirlerine harekete geçeceklerini bildirmişlerdi
KürŞad'ın arkadaşları, görevlerini bırakarak kararlaştırılan yere geldiler Ama, o gece birdenbire büyük bir fırtına patlak verdi ve imparator sarayından çıkmadı Planı tecil etmek tehlikeliydi Çünkü görevden ayrıldıkları anlaşılacak, devir hazırlığı duyulacaktı Bu, bütün tutsak Türklerin kılıçtan geçirilmesine sebep olabilirdi Onun için 40 Türk yiğidi, imparatorun çıkmasını beklemeden sarayı bastılar Yüzlerce saray muhafızını öldürdüler Fakat, kaçıp kurtulanların haber vermesi üzerine Çin ordusu saraya doldu Bu durumda imparatoru kaçıramazlardı KürŞad, sarayı terketmek, planın ikinci kısmını kullanmak, yani saray ahırına saldırıemrini verdi 40 yiğit ahırdaki muhafızları ve seyisleri de öldürerek atlara binip şehir dışına sürdüler Ama tüm bir ordu peşlerindeydi Kent yakınındaki Vey Irmağı'na gelince mecburen durdularDerhal cephe alıp savaş durumuna geçtilerBurada da yüzlerce Çin askerini öldürdüler Ordu fazla kalabalıktı Türk yiğitleri kanlarının son damlasına kadar vuruşarak can verdiler Devrim başarılamadı lakin, tutsak Türklerin gönlündeki hürriyet ateşi büyüdü büyüdü ve dalga dalga bütün Türk illerine dağıldı Bu olay 639 yılında olmuştu İhtilâl ateşi 41 yıl sönmeyecek ve 41 yılda bağımsızlıklarını kazanacaklardı
*
Zorlama koşullar altında İşbara dengeyi büsbütün kaybederek, ordu mensupları aralarında, Talopien e tabi olduklarını zan ettiği yüksek rütbeli kumandanları vazifeden uzaklaştırmağa başladı Neticede bu askerlerle prenslerden bazıları Çin den destek istemek zorunda kaldılar Etrafında dehşet ve nefret edilen şey uyandıran İşbara da kendi kudretinden fazla şey kaybettiğini, esefle gördüğü için bizzat, Sui hükümdarına başvuru ile barışma dileğinde bulundu Teklifi sevinçle kabul eden Wenti nin derhâl yolladığı elçilerin başında yeniden Ç ang Sunşeng bulunuyordu Başkentte hâtun un ve öteki Türk ileri gelenlerinin önünde bu Çinli, İşbara ya hakaret edecek kadar ileri gitti ve Çin İmparatorunun oğlu olduğunu kabul eden hâkanı Ç en (bende) ilân ettikten sonra memleketine döndü Doğu hâkanlığı resmen Çin tâbiyetine girmişti İşbara imparatora yazdığı 585 tarihli mektubunda şöyle diyordu, Size alt kalacak, haraç verecek, kıymetli atlar hediye edeceğim Ama dilimizi değiştiremem, dalgalanan saçlarımızı sizinkine benzetemem, halkıma Çinli elbisesi giydiremem, Çin adetlerini alamam Olanak yoktur, çünkü bu bakımlardan milletim fevkalede hassastır, adeta çarpan tek bir kalp gibidir Sui imparatoru dünyanın gerçek hükümdarıdır Gökte iki güneş olmadığı gibi yerde de iki hükümdar olmamalıdır vb
Bitmeyen Çin Entrikaları
GökTürk hâkanlığının parçalandığı, tâbi kütlelerin ayaklandığı, Türkler in Çin e ilticaya başladıkları, Türk hükümdar âilesi mensuplarının birbirine düştüğü bu karışıklıkta İşbara öldü (587) Yerine geçen kardeyi Yehu ve peşinde Devlet Meclisi nce hâkan ilân edilen Tülan (588600) zamanlarında koşul düzelmedi Ünlü Ç ang Sunşeng, GökTürk hâkanlığını büsbütün çökertme yollarını bildiren raporlar hazırlıyarak imparatora takdim ediyor, elçi olarak geldiği Ötüken de türlü hilelerle Türk hânedan üyelerini aleyhinde karşıya getiriyordu En büyük yardımcısı da, önce Tapo nın sonradan İşbara nın, nihayet Tülan ın öldürülmesinden (600) daha sonra, Çin in muvafakatı ile tahta çıkarılan K imin (600609) in karısı olan Çinli perses Ts ienkien idi K imin, bu defa, Doğu hâkanlığını kendi idaresine almağa çalışan Tardu ya karşı kullanılmakta idi Bu K imin de imparator Yangti ye gönderdiği bir mektupta Haşmetpenâh ın âciz bir bendesi olduğunu, hattâ, eskiden İşbara nın bile reddettiği Türk kavmini Çinliler gibi yapmağa hazırlanmış olduğunu yazabiliyordu
Şipi Han Dönemi:
GökTürk Onurunun Canlandırılması (609619)
Ancak, ölümünden sonradan yerine geçen oğlu Şipi (Shihpi, 609619) GökTürk haysiyetini biraz kurtarabildi Bir Çinli prenses ile evlenmekle beraber bunu, Çin in GökTürk içişlerine müdahalesini önleyen bir paravana olarak kullandı 56 yıl içinde Doğu Hakanlığı topraklarındaki dağınıklığı giderdi, batıda Tibet e dek, doğu da Amur nehri ne kadar tekrar itaat altına aldı (615) Durumdan telâşa düşen imparator, Türk hanedan azası aralarında ihtilâf çıkarmağa dayanan değişmeyen Çin plânını bitmiş tatbike başladı Bu kere akıl veren, hususî aldanma raporları hazırlayan ve batı için yazdığı eserler esas kaynaklardan farzedilen elçi P eichü idi Hâkanın küçük kardeşi Ç iamaşad a hâkanlık teklif edildi Lakin milletinin perişanlığını ve Çin tahakkümünün rezaletlerini görebilen bu genç, teklifi, kendisine vaad edilen Çinli prensesle birlikte reddetti Çinliler diğer bir yol denediler
GökTürk kumandanlarından birini pusuya düşürerek öldürdükten daha sonra, Hâkan a, onun muhalefet maksadı ile kendilerine başvuru ettiğini, fakat aradaki dostluktan nedeniyle ortadan kaldırılmasını yerinde bulduklarını bildirdiler Kasıt Hâkan Şipi ile GökTürk şeflerinin arasını açmaktı Hâkan bu oyuna da gelmedi Son hâdisenin ÇinTürk anlaşmasını bozduğunu ileri sürerek yıllık haracı kesti, savaşa hazırlandı Plânı, kuzey eyaletlerinde geziye çıkmış olan imparatoru başat ile yakalamaktı Lakin egemen haberi Ötüken de bulunan ve yukarıda sıra ile üç hâkana zevcelik ettiğini söylediğimiz Çinli prenses göre, gizli gizli Çin e ulaştırıldığı için, sür atle geri dönmeğe çalışan imparator, takipçi GökTürk süvarileri tarafından Şansi de Yenmen (bugün Taihien) şehrinde kuşatıldı, Ye sinden ağladığı söylenti edilen imparator Yangti nin imdadına yine aynı prenses yetişti: GökTürk ülkesinde büyük bir ayaklanma çıktığı söylentisini yayarak Türk ordusunun geri çekilmesini sağladı(615)
Şipi nin Başarılı Çin Politikası
Emrindekiti nin son durumu Çin de karışıklıklara sebebiyet verdi ve ona karşısında muhalefet gitgide arttı Bu kere da Çin ileri gelenlerinin GökTürkler e sığınmalarına şahit olunuyor ve Şipi Hâkan Çinliler in siyasetini kendilerine karşı tekrarlıyordu Çin sarayını yağmalayarak aldığı değerli eşyayı GökTürk Hâkanı na sunan mülteci Liang Shitu yı, Şipi Çin Kağanı ilan ederek (617) kendisine bir kurt başlı bayrak verdi Liu Wuchou adlı diğer bir kumandanı da Batı Çin Kağanı yaparak, Sui lere karşı sefere çıkardı Bunlar aralarında, tarihî bakımdan en ehemmiyetlisi Çin umumi vâlilerinden Liyüan ı himayesine alıp desteklemesidir oysa, mukavele uyarınca Türk ordularının yardımı ile Sui leri iktidardan uzaklaştırdıktan daha sonra Ch anglahza daki imparatorluk servetini hakana ibraz eden, hem 30 bin top ipek ve yıllık ödenti vermeyi vaat etmiş olan Liyüan, Çin de 300 yıl kadar hüküm süren ünlü T ang sülalesini (618906) kurmuş ve kendisi imparator olarak Kaotsu ünvanını almıştır
Kieli Dönemi:
Çin Hakimiyetine Antre Sürecinin Başlangıcı (621630)
Şipi den daha sonra hakan olan Ç ulo (619621) kardeşinin sert siyasetini peşine düşüp takip ediyor ve Hakanlığa karşı tutumu kısa zamanda değişen T ang imparatoruna karşı Sui sülalesini canlandırmağa kararlı bulunuyordu Fakat karısı Çinli Prenses İç ing tarafından zehirlenerek öldürüldü Hakan olan kardeşi Kieli (621630) kifayetli bir adam değildi Alçak prenses İç ing ile evlenmiş, ağır dille yazdığı mektuplarla imparatoru tahrik etmişti Karısının tesiri aşağı idi Plansız, programsız, yalnızca cesarete dayanan askerî teşebbüslerinde bir iki kere mağlup oldu Tutumu millete emniyetsizlik uyandırdı SirTarduşlar, Bayırkular, Uygurlar ayaklanma ettiler (627) Önceden Türk himayesine sığınmış olan bir fazla Çinli T ang imparatorundan af dileyerek memleketine dönüyor, K itanlar ve diğer kavimler Çin ile temaslar arıyor ve sınır bölgelerinde Çin e bağlanıyorlardı İmparator Taitsung (627649) Türkler e vuracağı darbe için vaziyetin olgunlaşmasını bekliyordu Hakan kuşattığı bir şehir halkı önünde mağlup olarak çekilirken yakalandı, muhafaza aşağıda Çin başkentine gönderildi (630)
Çin Esareti ve Bağısızlık Denemeleri:
Büyük Kahraman Kürşad (630680)
Taitsung un kendini Türkler in GökKaganı bildiri ettiği 630 senesi Doğu GökTürk istiklalinin sonu kabul edilmiştir Hakanlığa yan kabileler ve tanıdık olmayan topluluklar dağılıyor, GökTürk prensleri etraflarına güç toplayabilecek kimseler olmadıklarından, herkes başının çaresine bakıyor, Türkler Çin e sığınıyorlardı Yine De Aşına ailesinden kağan lar birbirini takip etmekte idi, lakin bunlar bundan böyle Çin sarayının emrinde, sadakat ziyaretleri yapan, hediyeler sunan, imparatorlardan türlü ünvanlar alan birer kukla idiler Göktürkler in hazin durumunu, Çin sarayında Türkler e karşı ne yapılabileceği hususunda, İmparator huzurunda eğilim eden münakaşalardan anlamak mümkündür Sonuç Olarak kuzey Çin in Sed boyunda 6 eyalet bölgesinde Türkler in yerleştirilmesi kararlaştırıldı Bu suretle ola ki Türkler in Çinlileşeceği umuluyordu Ama 680 e kadar geçen 50 sene devamınca, Türk milleti kendini unutmadı, ilini, örf ve âdetlerini korudu, tarihin şanlı hatıralarını ruhunda yaşadı
sırası gelmişken küçük çapta başkaldırmalar oluyordu Mesela Aşına ailesinden bir prensin Altaylar da Türk hakanlığını ihya çalışması (646649), yine GökTürk hükümdarları soyundan Tuçi nin onok ların başında kağan ilan edilerek, (676678), Çin e karşı Tibetlilerle ittifak etmesi Çinliler göre şiddetle bastırılan bu hareketler arasından en çok hayret verici olan, 639 yılında Kürşad ın köklü değişiklik teşebbüsüdür
Tutsaklık yılları ve KürŞad İhtilâli
Doğu Türk Hakanlığını yıkan ve kağan soyundan olanları başkentlerine götürüp bunlara kontrol altında tutabilecekleri görevler veren Çinliler, Türklerden en ince ayrıntısına kadar kurtulmak için Türk halkını değil etmeyi, Çinlileştirmeyi düşündüler Onun için Türklerin büyük bir bölümünü Çin Seddi boylu boyunca yerleştiler Fakat bu zorlama Türklerin direncini arttırmaktan başka bir işe yaramadı Dillerine, örf ve âdetlerine sıkıca sarıldılar, öç olmak için bilendiler Elli sene süren tutsaklık hayatında fırsat buludukça baş kaldırlar
Bu baş kaldırmalardan biri Türk tarihinin altın sayfalarını oluşturur ve KürŞad İhtilaliolarak anılır Türk Prensi KürŞad, eski Türk kağanlarından Çuluk'un minik oğlu idi Çin İmparatorunun saray muhafız kıtasında görevli bulunuyordu O sırada Çin İmparatoru Tang sülalesinden TayÇung idi KürŞad, otuz dokuz arkadaşı ile, Türk devletini yaşama döndürmek, esaretten kurtarmak için gizli bir devrim komitesi kurmuştu Son derece vatansever, cesur, güçlü ve belirgin nişancı olan kırk kişi bir darbe planı hazırladılar İmparator TayÇung, bazen hükümdar kıyafetiyle bahçede, bazen de geceleri giysi değiştirerek şehirde kimsesiz dolaşmaya çıkardı Onu yakalayıp Türk illerine kaçıracak, Çin sarayında esir yer alan Türk soyluları ve Çin işgalindeki Türk toprakları ile değiş tokuş edeceklerdi Sonra da tüm Türkleri ayaklandıracaklardı 40 Türk genci için Çin imparatorunu kaçırmak zorlama değildi Sıcacık kurul o gece imparatorun saraydan çıkacağını haber almış, birbirlerine harekete geçeceklerini bildirmişlerdi
KürŞad'ın arkadaşları, görevlerini bırakarak kararlaştırılan yere geldiler Ama, o gece birdenbire büyük bir fırtına patlak verdi ve imparator sarayından çıkmadı Planı tecil etmek tehlikeliydi Çünkü görevden ayrıldıkları anlaşılacak, devir hazırlığı duyulacaktı Bu, bütün tutsak Türklerin kılıçtan geçirilmesine sebep olabilirdi Onun için 40 Türk yiğidi, imparatorun çıkmasını beklemeden sarayı bastılar Yüzlerce saray muhafızını öldürdüler Fakat, kaçıp kurtulanların haber vermesi üzerine Çin ordusu saraya doldu Bu durumda imparatoru kaçıramazlardı KürŞad, sarayı terketmek, planın ikinci kısmını kullanmak, yani saray ahırına saldırıemrini verdi 40 yiğit ahırdaki muhafızları ve seyisleri de öldürerek atlara binip şehir dışına sürdüler Ama tüm bir ordu peşlerindeydi Kent yakınındaki Vey Irmağı'na gelince mecburen durdularDerhal cephe alıp savaş durumuna geçtilerBurada da yüzlerce Çin askerini öldürdüler Ordu fazla kalabalıktı Türk yiğitleri kanlarının son damlasına kadar vuruşarak can verdiler Devrim başarılamadı lakin, tutsak Türklerin gönlündeki hürriyet ateşi büyüdü büyüdü ve dalga dalga bütün Türk illerine dağıldı Bu olay 639 yılında olmuştu İhtilâl ateşi 41 yıl sönmeyecek ve 41 yılda bağımsızlıklarını kazanacaklardı
*
