doğum kontrol hapları

doğum teftiş hapları doğum yoklama hapları isimleri doğum yoklama hapı isimleri hormon ilaçları kadın hapları düşük yaptıran mide ilacı Doğum denetleme hapları ya da bilimsel adıyla oral kontraseptifler (OK) tüm dünyada yaygın şekilde kullanılan ve ucuz kolay ve epeyce yüksek etkili ilaçlardır İçinde hormon olduğunun bilinmesi bayan sağlığı açısından son derece yardımsever olduğu bilinen bu hap grubu hakkında pekçok yanlış data ve inanışın doğmasına niçin olmuştur Sırf bu hatalı inanışlar nedeni ile pekçok bayan doğum kontrol hapı kullanımından endişe duymaktadır Yazının tamamını okuduğunuzda bu doğaüstü ilaçlar ile ilgili bilimsel gerçekleri bilecek ve anlayacaksınız TARİHÇE Kadında yumurtlamanın engellenmesi ile hamilelik arasında ilişki kurulması ilk kez 1900'lü yılların başında gerçekleşmiştir Ludwig Haberlandt adlı bir fizyoloji profesörü yumurtlalıklardan elde edilen ekstrelerin üreme potansiyeli ve yeteneğini engelleyebileceğini göstermiş ve 1931 yılında doğum kontrolü için hormonların kullanılmasını önermiştir Hormonal doğum denetim yöntemlerinin prensipleri bu dönemde ayrım edilmesine rağmen teknoloji bu olayı destelemek için yeterli olmamıştır Kadında yumurtalıktan salgılanan asıl östrojen olan östradiolün 12 gramını üretmek için 80000'den fazla dişi domuzun yumurtalıklarının işlemden geçirilmesi teknolojik yetersizliği anlatmak için yeterlidir Tekrar 1 gram progesteron hormonu üretmek için o dönemde 2500 gebe domuzun yumurtalıklarına gerek duyulmaktaydı 1951 yılına gelindiğinde progesteron hormonu artık sentetik olarak üretilebilir ışık halkası gelmiştir Benzer yıl progesteronu oluşturan karbon moleküllerinden ondokuzuncusunun çıkartılması ile maddenin etkinliğinin daha da arttığı fark edilmiş ve norethindron adı bahşedilen snetetik progesteron bulunmuştur 1956 yılında insanlar üzerindeki birincil deneyler üretilmiş ve kanamanın kotrolü amacıyla doğum kontrol amaçlı kullanılması planlanan ilaçların içinde östrojen olması gerektiği fikri doğmuştur Bu çalışmaların sonucu 1960 yılında ilk doğum teftiş hapı olan ENOVID piyasaya sürülmüştür Bu hap günümüzde kullanılan haplar gibi keza östrojen ayrıca de progesteron hormonu içeren kombine bir doğum kontrol hapıydı fakat içerdiği hormon miktarı fazla yüksekti Kombine oral kontraseptiflerin içerdiği hormon miktarı ile etkileri arasındaki ilişki 1970'lere değin tam anlamı ile anlaşılamadı Fakat bu yıldan sonradan hapların içeridiği hormon miktarlarını azaltmaya yönelik araştırmalar başladı Keza tekrar farklı progesteron hormonları geçen süre içerisinde üretildi Progesteronlar arasındaki en kayda değer çeşitlilik istenmeyen etki ortaya çıkartma potansiyelleridir Geçen zaman içinde doğum denetleme haplarının hem içerdiği östrojen miktarı düşürüldü hem de progesteron içeriği değişerek beğenilmeyen tabi etkilerin görülme sıklığı ve şiddeti azaltıldı Doğum teftiş haplarında gaye minimum hormon kullanarak en etkin doğum kontrolünü sağlamaktır Günümüzde kullanılan hapların hormon içeriği ilk kullanılan atalarının yarısından bile daha düşüktür İÇERİK Östrojen Kadın yumurtalıkları göre salgılanan belli başlı östrojen olan Estradiol en güçlü doğal östrojendir Estradiolün doğum kontrolünde kullanılmasının önündeki asıl engel ağızdan alındığında mide içinde anında özelliini ve etkinliğini kaybetmesidir 1938 yılında östradiolün 17 karbon atomuna bir etinil grubu eklendiği taktirde ağızdan alındığında etksini yitirmediğinin fark edilmesi doğum denetleme haplarının gelişiminde dönüm noktası olmuştur Etinil östradiol adı verilen bu kimyasal alaşım günümüzde de doğum denetim haplarında kullanılan başlıca östrojen hormonudur Etinil östradiol çok zinde bir östrojendir Etinil östradiolün etkisi kişiden kişiye ya da toplumdan topluma değişim gösterir Hatta tesir benzer kişide değişik zamanlarda bile farklılık gösterebilmektedir İşte bu nedenden dolayı aynı doz bir kişide bağlı etkiler ortaya çıkartabilirken diğerinde hiçbir şey olmayabilir Doğum yoklama haplarının önemli olabilecek alt etkileri içerdikleri etinil östradiol miktarına bağlıdır bu nedenle doğum yoklama hapı seçerken östrojen dozu manâlı bir kriterdir Progestin Sözcük anlamı olarak gebeliği destekleyici anlamına gelen progesteron yumurtlama sonrası yumurtalıkta kalan ve korpus luteum adı verilen bölümden salgılanan bir hormondur Görevi kabaca gebeliğin düşükle sonuçlanmadan devamını sağlamaktır Progesteron yarı etki yapan maddeler ise progestin olarak adlandırılırlar Progesteron vücutta asıl olarak kolesterolün testosterona ve testosteronun da progesterona dönüşmesi ile üretilir Erkeklik hormonu olan testosteronun yapısında yer alan karbon atomlarının değiştirilmesi ile progesteron güya tesir bildiren progestinler elde edilir Doğum denetim haplarının birincil zamanlarında kullanılan progestinlerin testosteron sözde etkileri bütünüyle ortadan kaldırılamadığı için tüylenme, kilo artışı gibi bağlı etkiler sıkça görülmekteydi Bu etkilerin uzun dönemde kalp damar hastalıklarına yol açacağı endişesi yeni ve testosteron güya etkileri daha eksik veya olmayan progestinlerin üretilmesi için araştırmacıları tetikledi Bu araştırmaların sonucunda yeni kuşak progestinler olarak adlandırılan maddeler doğum denetleme haplarının içeriğinde yer almaya başladı Desogestrel, gestoden ve norgestimat isimli bu progestinler yeni kuşak olarak adlandırılmaktadır ve günümüzde düşük içerikli pekçok doğum yoklama hapının içinde progestin olarak bunlar bulunmaktadır DOĞUM TEFTIŞ HAPLARININ TÜRLERİ Doğum yoklama hapları her bir hapın içerdiği hormon miktarına kadar multifazik veya monofazik olarak iki gruba ayrılır Monofazik olanlarda bir kutu içindeki her bir hapın içerdiği hormon miktarı birbirinin aynısıdır Bir başka deyişle her ilaç birbiriyle eştir Multifazik ilaçlarda ise ilk 7 hapın içeriği aynı, sonraki 7 hap öbür ve yine peşine düşüp takip eden 7 hap öbür dozlarda hormon içerir Multifazik hapların üretilmesinin aşağıda yatan mantık kullanımın birincil dönemlerinde daha eksik kanama bozukluğuna gerektirmek ve daha düşük metabolik değişikliğe neden olmaktır Ancak yapılan araştırmalar multifazik ve monofazik ilaçlar aralarında bir ayrım olmadığını göstermektedir böylece günümüzde tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de en sık olarak monofazik ilaçlar reçete edilmektedir NASIL TESIR EDER, GEBELİKTEN NASIL KORUR? Sıradan bir adet döngüsünde beyindeki hipofiz bezinden salgılanan FSH isimli hormon yumurtalıkları uyararak içinde yumurta hücresi taşıyan folikül adı verilen yapıların gelişmesini sağlar Her ay belirli sayıda folikül FSH etkisiyle gelişmeye başlar ve bunlardan yalnızca biri dominant hale gelerek gelişimini devam ettirirGelişmekte olan folikül östrojen hormonu salgılar Salgılanan östrojen hipofiz bezi üzerinde negatif etki yaparak FSH salınımını baskılar Yani önce FSH artıkça östrojen artar ve büyüyen östrojen FSH'yı azaltarak yeni folikül gelişmesini engeller Gelişen başat folikül kayıtlı büyüklüğe ulaştığında bu kere hipofizden LH adı verilen hormon salgılanır ve bu yumurtlamayı sağlar daha sonra ise yumurtalıklardan progesteron salgılanmaya başlar Östrojen ve progesteron taşıyan kombine doğum denetim hapları hipofiz üzerinden FSH ve LH salgılanmasını etkileyerek yumurtlamayı engeller Doğum yoklama haplarının ana etkisi progesteron üzerinden olur Progesteron LH salgısını baskılayarak yumurtlama olmasını engeller Östrojen ise FSH salgılanmasını baskılayarak folikül gelişimi olmamasını sağlar Ilk paragrafa baştan göz atacak olursak, olağan bir adet döngüsünde östrojen artınca FSH, progesteron artınca LH azalmaktaydıBiz östrojen ve progesteronu dıştan vererek bu etkiyi sağlamaktayız İlacın içindeki östrojen dozu folikül büyümesini baskılamada beceriksiz kalsa bile progesteron içeriği yumurtamayı engellediğinden etkili bir koruma sağlanır Yumurtlama olmayında döllenecek yumurta ortamda bulunmayacağından gebelik oluşmayacaktır Ilaç içindeki östrojenin bir öteki etkisi de rahim içini döşeyen ve endometrium adı verilen zar tabakasının dengede kalmasını sağlayarak derme çatma kanamaları engellemesidir Progesteronun etkisini arttırmak için de östrojen gereklidir id öte taraftan ilacın içindeki progesteron endometrium tabakasının yapısında değişikliğe niçin olur Değişime uğrayan endometrium embryonun yerleşmesi ve büyümesi için elverişsiz bir ortamdır Progesteron bununla birlikte fallop tüplerinin hareketini bozar ve yumurtanın tüplerden geçiş süresini değiştirir Yine rahim ağzından gerçekleşen salgıda değişikliğe niçin olarak spermlerin bu salgı içinde ilerlemelerini güçleştirir Görüldüğü gibi doğum yoklama hapları birdenbire fazla etkiyle gebeliği engelemektedir Ama asıl ve temel etki yumurtlamanın engellenmesidir YENİ DÜŞÜK DOZ DOĞUM TEFTIŞ HAPLARI Doğum yoklama hapları ilk kez kullanıma girdiğinde içerdikleri östrojen miktarları fazla yüksekti bununla birlikte progestin içeriğinin erkeklik hormonu olan testosterona aynı emrindeki etkileri epeyce fazlaydı Vakit içerisinde yeni tür progestinlerin geliştirilmesi ile bu ast etkiler bertaraf edildi Ama yüksek doz östrojenin bulantı kusma gibi basit alt etkilerinin yanı sıra damarlarda pıhtılaşma ve bu pıhtının dolaşıma geçerek yürek ve beyin damarlarını tıkaması gibi ölümcül olabilecek alt etkilerinin olduğu bilinmekteydi Bu amaçla hapların etkinliğini azaltmadan içeridkleri östrojen miktarını azaltmaya yönelik araştırma ve çalışmalar şipşak yayıldı Bu araştırmaların sonucunda doğum kontrol haplarının östrojen içeriğinde gitgide artarak bir azalma sağlandı Birincil meydana çıkan eski kuşak doğum teftiş hapları 5080 mikrogram östrojen içermekteydi Bu oldukça yüksek bir östrojen miktarıdır sonra sırasıyla 35 ve 30 mikrogram östrojen taşıyan preparatlar piyasaya sürüldü Günümüzde ise piyasada maksimum reçete edilen ilaçlar 20 mikrogram gibi epeyce düşük sayılabilecek miktarlarda östrojen hormonu içermektedirler Bu düşük miktara karşın gebelikten koruma etkisinde en minik bir azalma söz konusu değildir Halen 15 mikrogram östrojen içeren haplar ile ilgili çalışmalar devam etmektedir ve yakın bir gelecekte bu haplar piyasada yerini alacaktırGenel olarak 30 mikrogram ve daha eksik miktrda östrojen taşıyan doğum teftiş hapları düşük doz doğum kontrol hapları olarak adlandırılırlar Düşük doz hapların en önemli avantajı östrojen yan tabi etki görülme olasılığının en üye indirilmesidir Oysa düşük dozun bir dezavantajı vardır Östrojen dozu azaldıkça endometrium üzerindeki dengeleyici tesir de azaldığından hap kullanımı esnasında lekelenme tarzında ara kanamalar görülebilir Bu durum hap kullanmaya devam edildiğinde 34 kutu daha sonra ortadan kalkar Daha uzun zaman devam etmesi durumunda ise bir üst doza geçirmek gerekebilir Günümüzde ülkemiz de dahil edinmek üzere öyle fazla değişik marka doğum denetim hapı eczanelerde satışa sunulmuştur derhal satılan ilaçlar 20 ile 50 mikrogram arasında hormon içermektedir Üstelik bu ilaçlar hekim reçetesine lüzum olmadan satın alınabilmektedir Doğum teftiş hapı almak nedeniyle eczaneye dışarı giden bir kişi eczacının tercihine kadar hap alıp kullanmaya başlamaktadır Bu sakıncalı olabilecek bir durumdur HAP SEÇİMİNDE NELERE DIKKAT EDİLMELİDİR? En basit ağrıkesiciden en komplike kanser ilacına dek kullanılan her ilacın potansiyel tabi etkileri vardır Yeniden her ilacın kullanılamayacağı kontraendikasyon olarak tanımlanan sakıncalı durumlar laf konusudur böylece hangi ilaç olursa olsun hekim önerisi olmadan hiçbir hap kullanılmamalıdır Daha önce de belirtildiği üzere östrojen laf konusu olduğunda aynı miktarda östrojen bambaşka kişilerde, hatta benzer kişide dönemden döneme ayrı etki gösterebilir böylece doktor önerisi olmadan doğum yoklama hapı uygulamak uygun bir davranış şekli değildir Beğenilmeyen gebeliklerden korunmak için doğum kontrol hapı kullanmaya karar verdiğinizde jinekoloğunuz sizi muayene edip icabında bir takım çalışmalar yaparak size en uygun dozdaki hapı önerecektir Doğum denetim hapları sadece gebelikten korunmak için kullanılmaz Pekçok jinekolojik patolojinin tedavisinde de doğum denetim hapı yaygın şekilde kullanılır Değişik patolojilerin tedavisinde ayrı miktarda östrojen taşıyan ilaçlar gerekli olabilir böylece mutlaka jinekoloğunuzun önerdiği doğum yoklama hapını kullanmalısınız DOĞUM DENETIM HAPININ AVANTAJLARI NELERDİR? Ahenkli kullanıldığı taktirde fazla yüksek etkinliğe sahip yan tesir oranı düşük geri dönüşlü bir yöntem olması en manâlı avantajıdır Bunun yanısıra bayan sağlığı açısından öyle fazla olumlu etkisi vardır Ahenkli dilekçe sonrası bazı kanser türlerine karşı vasilik sağlar Adet kanamalarıı düzene sokması bir öteki avantajdır Doğum kontrol hapı kullanırken adet kanaması yerinde olmaya bir güne denk gelecekse ilaç kullanımına ara vermeden devam ederek bu dönem atlatılabilir Adet kanamasının zamanının ayarlanabilmesi kayda değer bir avantajdır DOĞUM KONTROL HAPININ DEZAVANTAJLARI NELERDİR? Ahenkli alınmasının gerekmesi ve yüksek oranda hasta uyumu gerektirmesi en manâlı dezavantajıdır Yöntemin başarısı kişinin kullanımına bağlıdır Bilhassa ağzıdan ilaç almayı sevmeyen ve ilaç almayı unutabilecek dalgın yapıdaki kişiler için yerinde bir usul olmayabilir Cinsel yönden bulaşabilen hastalıklara karşısında etkili bir koruma sağlamaması bilhassa fazla eşli kişiler için bir dezavantaj olarak kabul edilebilir