Dolar, Euro ve altın neden hareketlendi? Bundan sonra ne olur? Mahfi Eğilmez yazdı...

Mahfi Eğilmez*

Son devirde Dolar, TL dışında öbür paralara karşı paha kaybediyor ve bunun sonucu olarak Euro kıymet kazanıyor. Euro, ikincil rezerv para pozisyonunda olduğu, altın da karışık durumların beğenilen aracı olduğu için Doların boşalttığı yerlerin bir kısmını birlikte dolduruyorlar.

Dolar Endeksi (doların, Euro, yen, pound, İsviçre frangı, İsveç Kronu ve Kanada dolarından oluşan sepete karşı değeri) Nisan ayında çıktığı 103,05 seviyesinden Covid – 19 pandemisinin iktisatta yarattığı tahribatla bugünkü 93,00 seviyesine gerilemiş görünüyor. Meğer Dolar, yılbaşında Euro’ya karşı epeyce güçlü bir pozisyondaydı ve Euro/Dolar paritesi daima geriliyordu. Bunun nedeni Avrupa’nın ekonomik olarak ABD’nin performansına nazaran epeyce geride kalması ve Covid-19 pandemisinin Avrupa’daki tesirinin ABD’ye nazaran daha yüksek görünmesiydi. Haziran ayından itibaren işler bilakis döndü, Covid – 19 pandemisi tesirini artırdıkça ABD iktisadı süratle bozulmaya başladı. Bu gelişmeler Dolardan kaçış eğilimi yarattı.    



Dolar, dünyada geçerliliği olan rezerv paraların en kıymetlisi. Beşerler kendi ülke paralarının yanında bir paraya bağlanacaksa bu para ekseriyetle çoğunlukla dolar oluyor. Merkez bankaları döviz rezervi olarak birinci sırada dolar bulunduruyor. Doların hem bireyler hem de kurumlar tarafından birinci derecede rezerv para olarak kabul görmesinin birçok nedeni var lakin petrol ve altın üzere kıymetli malların pahasının dolarla tabir ediliyor olması bu nedenlerin en önünde geliyor. Dolara yönelik talebi ateşleyen bir öbür neden de dünyanın neresinde olursa olsun yatırım yapmış olan kişi ve kurumlar oradan çıkmak istediğinde yerli parayı dolara çevirip çıkıyorlar. Zira yerli parayı çıkarsalar onu dışarıda dolara çevirmeleri mümkün olmuyor.

Euro, kişi ve kurumlar açısından dolardan sonra gelen rezerv para olduğu için bu manada ikinci en uygun para pozisyonunda bulunuyor. Şayet Dolarda bir sorun varsa o vakit şahıslar ve kurumlar Euro’ya yöneliyorlar. Covid – 19 pandemisinin ABD iktisadında yarattığı bozulmalar sonucunda Dolar bedel kaybederken şahıslar ve kurumlar Dolardan çıkıp Euro ve altına dönmeye itti. Bunun sonucu olarak da Nisan ayında 1,06’lara kadar gerilemiş olan Euro/Dolar paritesi şimdilerde 1,19’a yaklaştı.

Altın, hudutlu ölçüsü ve dünya çapında bilinirliği nedeniyle Dolar ve Euro’nun yanında bir rezerv bedel niteliği taşıyor. Merkez bankaları, döviz rezervi bulundurmanın yanı sıra altın rezervi de bulunduruyorlar. Dünyada ne vakit bir karışıklık olsa altına olan talep artıyor ve altın fiyatları üst gidiyor. Covid – 19 pandemisinin dünyada yarattığı karmaşa ve ekonomilerdeki bozulmalar kişi ve kurumları portföylerinde daha fazla altın bulundurmaya yönlendirince altına olan talep ve hasebiyle altın fiyatı da yükselmeye başladı. Pandemi başlangıcında 1.600 Dolar/Ons pahasında olan altın şimdilerde 2.040 Dolar/Ons’a yükselmiş bulunuyor.     



Bu etapta zihinleri en çok meşgul eden sorular ortasında bu üçlünün geleceğinin ne olacağı sorusu birinci sıralarda yer alıyor. Bu kadar karmaşanın ve bu kadar tesirin olduğu bir ortamda bunu kestirmek kolay değil. Lakin bugünkü görünümün, ortada kimi iniş ve çıkışlarla, en azından ABD Başkanlık seçimlerine (hatta şayet seçimi Trump kaybederse gelecek yılın şubat ayına) kadar süreceğini söylemek mümkün.

Türkiye’de bir müddettir 6,85 seviyesinde sabit kalan Dolar kuru şimdilerde çıkışa geçerek 7’nin üzerine geldi. Benzeri formda Euro kuru da 8,40’a yaklaştı. Altın fiyatına bakarsak Türk altın yatırımcısı altın günlerini yaşıyor. Zira hem altının kıymeti artıyor hem de başka paralara karşı paha kaybeden Dolar, Türk Lirasına karşı kıymet kazanıyor. Bu ikili tesir sonucu nisan ayında 375 TL/Gram olan altın fiyatı bu ortalar 460 TL/Gram’a yükselmiş görünüyor.

Her vakit önümüze gelen kritik soru şudur: Dolar, bütün paralara karşı kıymet kaybederken Türk Lirasına karşı niye kıymet kazanıyor? Bunun temel nedenleri ortasında birçok sorun var:

(1) Türkiye, son 5 -6 yıldır riskleri artan bir iktisat. Bunu piyasalar bir halde kanıksamış bulunuyor. Ne var ki son periyotlarda daima yeni riskler ortaya çıktıkça kaygılar artıyor.

(2) Merkez Bankası’nın rezervlerinde gerileme var. Bu da piyasalarca kanıksanmış bir durum. Buna karşılık son devirlerde swap hariç net rezervlerin ekside seyretmesi tereddütler yaratıyor.



(3) Kamu bankalarının kurları düşük tutmak için döviz satarak açık duruma girmiş olmaları birinci iki riske nazaran çok daha yeni bir risk. Ne var ki yeni olması tereddüt yaratmaması manasına gelmiyor. (4) Bir müddettir piyasada TL darlığı yaratılarak dövize talep düşük tutulmaya ve kurlar frenlenmeye çalışılıyordu. Riskler artmaya başladıkça yatırım sahipleri ne değerine olursa olsun TL satıp döviz almak isteyince bu atak kurları üst itti.

BUNDAN SONRA NE OLUR?

Bundan sonra ne olur? Bunu öngörmek ne yazık ki mümkün değil. Zira işler öngörülebilir olmaktan çıkmış bulunuyor. Öngörülebilir olmaktan çıkmış bir iktisatta riskler arttığı için maliyetler de artacak demektir.

Bu yazı Mahfi Eğilmez'in şahsî blogundan alınmıştır.*