Dövize kaçış önlenemedi

Hükümet, yurttaşların TL’den dövize kaçışlarının önüne geçme gerekçesiyle son 1.5 yılda birçok adım attı lakin başarılı olamadı.

Merkez Bankası (TCMB) bilgilerine nazaran, 2018 sonunda 161 milyar dolar olan yurtiçi yerleşiklerin toplam yabancı para (YP) mevduatı 2019 sonunda 193.6 milyar dolara yükseldi. Uzmanlara nazaran, yüksek enflasyon, TL mevduata eksi gerçek faiz ve güvensizlik temel nedenler olarak öne çıkıyor.

Dövize kaçışı önlemek ismine atılan lakin işe yaramayan adımlardan kimileri şöyle:

4 Eylül 2018: İhracatçıya gelirini 180 gün içinde yurda getirip yüzde 80’ini bir bankada TL’ye çevirme zaruriliği getirildi. Ocak 2020’de kalktı.



4 Ekim 2018: Mesken, işyeri, arsa satış ve kira kontratlarıyla danışmanlık ve hizmet alımı mukaveleleri için TL zaruriliği getirildi. Devlet, “yap işlet devret”e dövizle garanti uygulamasına devam etti.

4 Mart 2019: Döviz mevduat faizlerinden kesinti, 1 yıla kadar vadede yüzde 16’dan yüzde 20’ye, 1 yıldan uzun yüzde 13’ten yüzde 18’e çıktı. 

4 Mayıs 2019: Döviz satışlarına binde 1 süreç vergisi (BSMV) getirildi.

4 Temmuz 2019: YP mevduat ve iştirak fonlarına uygulanan zarurî karşılık 100 baz puan artırıldı.

4 Ağustos 2019: TCMB nezdinde dolar cinsinden tutulan mecburî karşılıklara, rezerv opsiyonlarına ve hür hesaplara uygulanan faiz oranı 100 baz puan indirilerek yüzde 1 olarak belirlendi.

4 Eylül 2019: Dolar cinsinden tutulan zarurî karşılıklara, rezerv opsiyonlarına ve özgür hesaplara uygulanan faiz oranı sıfıra çekildi.

4 Eylül 2019: TCMB, YP mevduat/katılım fonlarına uygulanan mecburî karşılık oranlarını tüm vade dilimleri için 100 baz puan artırdı.

4 Aralık 2019: Döviz satışlarında BSMV oranı binde 1’den binde 2’ye yükseltildi. 

4 Aralık 2019: TCMB, YP mevduat/katılım fonlarına uygulanan mecburî karşılık oranlarının tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırdı. 

4 Ocak 2020: TCMB, döviz cinsinden mecburî karşılıklardan kurul almaya karar verdi. Böylelikle hem TCMB’ye yeni gelir kaynağı hem döviz mevduat faizlerini düşürmesi yoluyla TL’ye geçişin teşvik edilmesi hedefleniyor.

‘TCMB DEVAYI YANLIŞ YERDE ARIYOR’



Ekonomist Dr. M. Murat Kubilay, “Bu tedbirler TCMB’nin tasarruf mevduatlarındaki dolarizasyonu yatırımcıların getiri artırma emelli olduğunu düşündüğüne işaret ediyor. Halbuki yerli yatırımcılarının bu kararının altında, 2013 sonrasında TL’nin bedelini koruyamayan hükumet ve TCMB’ye olan güvensizlik yatıyor” değerlendirmesinde bulundu. Kubilay, “Bir nevi halk, devlet kendisini koruyamayınca, birey olarak kendi tasarruflarının satın alma gücünü koruma etmeye çalışıyor” dedi.

TCMB’nin devayı yanlış yerlerde aradığını belirten Kubilay, hesaplardaki paranın Avro ve altına dönüştürülerek yeni düzenlemenin bypass edilebileceğini, daha büyük tehlikenin ise dövizden caydırma siyasetinin TL mevduata dönüş yerine, insanları bankalardan kaçışa yönlendirmesi olduğuna dikkat çekti.

Emre Deveci/Cumhuriyet