Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Kadınların global istihdamda daha fazla yer alması için yürütülen çalışmaların sürat kazandığı bir periyotta dünyayı sarsan pandeminin ekonomik ve toplumsal hayat üzerinde yıkıcı tesirleri oldu.
Bu tesirler en çok bayanlara ziyan verirken, eğitim ve istihdam açısından uzun bir müddette elde edilen kazanımların değerli kısmı kaybedildi. ILO bilgilerine nazaran global olarak bayanların işgücüne iştiraki, pandemiden evvelki yıllarda da düşüşteydi. Türkiye'de de bayanların işgücüne iştiraki uzun yıllardır erkeklerin oldukça gerisindeydi. Pandemi ise durumu daha da kötüleştirdi.
Dünya Bankası toplumsal cinsiyet eşitliği konusundaki çalışmalarıyla ön saflarda yer alan global kuruluşlardan biri. Bu doğrultuda 2022'de ajandanızda neler olacak?
Kadının iş hayatında yeri ve toplumsal eşitliliği Dünya Bankası Avrupa ve Orta Asya Başekonomisti Aslı Demirgüç-Kunt Dünya'dan Elif Karaca'ya anlattı:
Cinsiyet eşitliği, Dünya Bankası'nın yoksulluğu sona erdirme ve refahı artırma maksatlarının merkezinde yer alıyor. Bayanların ekonomik olarak güçlendirilmesi verimliliği artırarak beklentiler de dahil olmak üzere kalkınmaya dair sonuçlarda düzgünleşme sağlıyor. Kız çocukları ve bayanların erkeklerle birebir haklara ve fırsatlara sahip olmadığı hiçbir toplum, ülke yahut iktisadın tam potansiyeline ulaşması kelam konusu olamaz. ILO datalarına nazaran global olarak bayanların işgücüne iştiraki, pandemiden evvelki yıllarda da düşüşteydi. Türkiye'de de bayanların işgücüne iştiraki uzun yıllardır erkeklerin oldukça gerisinde yer alıyordu. Pandemi ise durumu daha da kötüleştirdi. Erkeklerin %66'sına kıyasla bayanların yalnızca %29'u işgücüne katılıyor. Bayanlar küresel iktisatta eşit bir role sahip olsaydı, global servet kıymetli ölçüde artabilirdi. Bu nedenle, dünya çapında cinsiyet eşitliğini ve bayanların ekonomik olarak güçlendirilmesini teşvik etmek her vakit işimizin merkezinde yer aldı. Dünya Bankası’nın bu doğrultudaki çalışmaları eğitim ve sıhhatte cinsiyetler ortası farklılıkların kapatılması, daha fazla ve âlâ şartlarda istihdam; bayanların arazi, konut ve banka hesapları sahipliği önündeki pürüzlerin kaldırılması üzere ögelere odaklanan bir stratejiye dayanıyor.
Pandemi bilhassa bayanları daha çok etkiledi ve uzun bir müddette elde edilen kazanımların kıymetli kısmı kaybedildi. Geniş bir bölgenin ekonomilerini izleyen bir ekonomist olarak, mevcut durumu nasıl tanım edersiniz?
Kovid-19 bayanlar ve kız çocukları için onlarca yıllık kazanımları bilakis çevirerek işleri daha da kötüleştirdi. Okulların kapanması ve sıhhat hizmetlerinin kesintiye uğraması öğrenme kayıplarına yol açmış, ergen gebeliklerini ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddet riskini artırmış olabilir. Bayanlar kriz sırasında erkeklerden daha yüksek oranda işlerini kaybederken; bayanların sahip olduğu ve yönettiği işletmeler de daha fazla ziyan gördü. Yaptığımız araştırmalar bayan liderliğindeki işletmelerin satışlarında daha büyük bir düşüş yaşadığını, daha fazla finansal riskle karşı karşıya kaldığını gösterirken, bunlara rağmen krize dayanıklılık ve yenilikle cevap verdiler. Bayanların idaresindeki küçük işletmeler, erkekler tarafından yönetilenlere kıyasla dijital platformların kullanımını daha fazla artırdı. Bilgilere nazaran, Türkiye'de bayan çalışanların konaklama, yemek, turizm ve başka hizmetler üzere 'ön saf' bölümlerde istihdam edildikleri için işsiz kalma olasılıkları erkeklere nazaran üç kat daha fazla. Pandemide aile ve çocuk bakımına yönelik ekstra talep de bayanlara yüklenince iş gücünden ayrılmalarına neden oldu. Onları istihdam piyasasına geri getirmek sıkıntı olabilir. Yapılan araştırmalar pandeminin bayanların gelirlerine ve mesleklerindeki ilerlemeye de erkeklerden daha fazla ziyan verdiğini ve potansiyel olarak fiyat eşitsizliğini daha da artırdığını gösteriyor. Yalnızca son kayıpları telafi etmekle kalmayıp daha uzun vadeli bir düzgünleşme sağlamak için çok daha fazla çalışmamız gerekiyor.
Kadınlar pek çok alanda gereğince temsil edilmiyor. Gelişmekte olan ekonomilerde durum gelişmiş ülkelere nazaran çok daha makus. Sizce bunun nedenleri neler ve bu durum nasıl değiştirilebilir?
Cinsiyet eşitliğine ulaşmak kısa vadeli bir süreç değil. Ferdî seviyede bayan erkek hepimizi içine alan toplumsal bir uğraş gerektirir ve oğullarımızı ve kızlarımızı eşit olarak yetiştirerek ve bayanların yapabilecekleri ve yapamayacakları konusundaki yerleşik zihniyetleri değiştirmek şartıyla konutta başlar. Toplumsal değişim, hayatın her alanında cinsiyet eşitliğini sağlamak için en sağlam araçtır.
Türkiye'de bayan istihdamında daha güçlü bir işgücü piyasası için kısa ve orta vadeli görünümde nasıl bir tablo kelam konusu?
Türkiye'de pandemi öncesinde bayanların işgücüne iştirak oranı, OECD ortalaması olan %44'e kıyasla esasen epey düşüktü. Yüksek eğitimli bayanlar ortasında finansal hizmetlere nispeten yüksek erişime karşın, Türk bayanlarının kıymetli bir kısmı hala finansmana ve istihdam fırsatlarına erişimde açık ve örtülü önyargılarla karşı karşıya. Küresel Findex data tabanımıza nazaran, tüm dünyada erkeklerin yüzde 72'sine kıyasla bayanların yüzde 65'inin bir banka hesabı var. Türkiye'de banka hesabı sahipliğinde bayan ve erkek ortasındaki fark, Bangladeş ve Pakistan ile birlikte dünyanın en yüksekleri ortasında. Bu, bayanların işgücüne iştirakini artırmanın önündeki kıymetli bir manisi ortaya koyuyor. Bayanlar tarafından yönetilen işletmeler, bilhassa KOBİ'ler daha küçük bir varlık tabanına sahip ve kayıt dışı iktisatta faaliyet gösterme olasılıkları daha yüksek. Bu faktörler bayanların kredi alma ihtiyaçlarını karşılamasını zorlaştırabiliyor. İşletme anketlerimize nazaran, Türkiye'de işletme bir bayan tarafından yönetildiğinde kredilerin %58'i, işletme bir erkek tarafından yönetildiğinde ise %37'si teminat gerektiriyor. Türkiye’de e-ticaret pandemide çok süratli büyüdü. Bayanlara ilişkin işletmelerin hissesi yüzde 10'dan az olmasına karşın, e-ticaret platformlarında faaliyet gösteren işletmelerin yüzde 25'e yakını bayanlara ilişkin. Bu, bayanlara ilişkin işletmeler ile öbürleri ortasındaki uçurumu kapatmada dijital teknolojilerin güçlü potansiyeline işaret ediyor.
Başarılarla dolu bir mesleğiniz var. Bir bayan olarak alanınızda başarılı olmak için ne üzere pürüzlerle karşılaştınız ve nasıl başa çıktınız?
Teşekkür ederim. Temelinde çok şanslıydım. Birinci olarak, çok sevgi dolu ve destekleyici bir ailede doğdum. Tek çocuk olarak ve başaramayacağım hiçbir şey olmadığını hissederek büyüdüm. Ailemin sevgisi ve rehberliği hayatım boyunca değerli bir güç kaynağı oldu. İkincisi, eşim hırsımı teşvik eden ve mesleğini asla benimkinin üzerine koymayan bir partner oldu. Son olarak, ilgi alanlarım beni Dünya Bankası üzere cinsiyet eşitliğini ön planda tutan bir kurumda çalışmaya yönlendirdiği için bir defa daha şanslıydım. Bu yüzden meslektaşlarım da dayanak oldular ve cinsiyetimden ötürü pürüzlerle karşılaştığımı söyleyemem. Bununla birlikte, aile ve meslek ortasındaki dengeyi sağlamanın en sıkıntı olduğu vakit ekseriyetle çocuklarınızın küçük olduğu periyotlar ve bu benim için de geçerliydi. Anlayışlı bir yöneticiye sahip olmak ise her şeyi değiştiriyor.
Kendi tecrübenize dayanarak sizin alanınızda meslek yapmayı düşünen bayanlara ne üzere tavsiyelerde bulunursunuz?
İktisat okuyan bir kızım var ve şu anda finans alanında doktora yapıyor, bu yüzden bu soruyu kendime soruyorum ve kolay bir karşılığı olduğunu düşünmüyorum. Sevdiğiniz şeyi yapmanın, sıkı çalışmanın ve sebat etmenin kıymetli olduğuna inanıyorum. Kaçınılmaz olarak aksilikler olacaktır, fakat tecrübelerime nazaran, başarılı olanlar devam etme tutkusuna ve kararlılığına sahip olanlar.
