Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Dunyada ucak motoru ureten firmalar?
TURKİYE'DE UCAK URETİM FAALİYETLERİNİN TARİHCESİ
KAYSERİ TAYYARE FABRİKASI (KTF): 1928 yılında kapatılan Tomtaş tesisleri, 1932 yılında “Kayseri Tayyare Fabrikası adıyla yeniden faaliyete gecti Organizasyon olarak Hava Musteşarlığı ’na bağlı idi Ancak resmi acılışı 1933 yılında yapılmıştır
Ocak 1932 de Milli Mudafaa Vekaleti ile Curtiss Aeroplane&Engine Co Inc arasında yapılan antlaşmaya bağlı olarak, 33 tane Curtiss Hawk34 (bazı kaynaklara gore 35 ucak OGB) ve 8 tane Curtiss Fledgling N2C1 tipi ucağın 1933 ’ten itibaren, Kayseri Tayyare Fabrikaları'nda yarı uretim, yarı montajı yapılacaktı İlk ucak Temmuz 1934 tarihinde test ucuşuna cıktı
1935 yılında, 3 değişik tip olmak uzere 50 adet planor, Turkkuşu icin uretilmiştir Ekim 1939 tarihinde TurkiyeFransaİngiltere arasında imzalanan antlaşma sonucu sağlanan ucaklarla, Turk Hava Kuvvetleri ucak envanteri zenginleşmişti Ancak, II Dunya Savaşı boyunca yoğun ucuşlara bağlı olarak, ordunun bakımrevizyon ihtiyacı da artmıştı KTF'nda bu donemde ucak uretimi yerine, mevcut ucakların bakımrevizyonu ile kaza geciren ucakların onarım faaliyetlerine ağırlık verildi Fabrikada calışan sayısı bin civarında idi Ayrıca fabrikanın ek tesislerinde paraşut, ucak lastiği, plastik, cinkograf gibi atolyeleri mevcuttu…
1936 yılında Alman Gothaer Waggon Fabrik şirketiyle yapılan bir tur lisans antlaşması cercevesinde, 45 adet Gotha Go145A tipi eğitim ucağının yarı uretim yarı montaj faaliyetlerine 1937 tarihinde başlanmıştı
Ayrıca 1936 yılında Polonya'nın Pontstwowe Zaklady Lotnicze firmasıyla bir lisans antlaşması yapılmıştı Bu antlaşmaya bağlı olarak KTF'nda yine 1937 yılından itibaren, PZL24A, PZL24C tipi ucaklardan toplam 24 adet uretilmişti
1939 yılı sonuna gelindiğinde KTF'nda değişik tiplerde 112 adet ucak uretilmiştir
II Dunya Savaşı'nın başlarında bazı yabancı ulkelerinden ortak ucak uretimi teklifleri yapılmıştı Orneğin; İngilizler Hawker Hurricane Mk IIC tipi av ucaklarını doğrudan Turkiye'ye satmak yerine, lisansını vererek KTF'nda uretim teklifinde bulundu Ancak, Turk yetkililer bu teklifi reddettiler! 19391944 yılları arasında yine de 162 adet Hurricane tipi av ucağı, İngilizlerin askeri yardım cercevesinde Hava Kuvvetleri envanterine dahil oldu Bu arada İngilizler de bu ucakların uretimini başka ulkelere kaydırdılar
Ucak uretiminde lisans antlaşmalarının sonuncusu 1940 yılında İngiliz Phillips&Powis Aircraft Ltd şirketiyle yapılmıştı Antlaşma cercevesine bağlı olarak 24 tane Miles M14 Magister tipi eğitim ucağı, KTF kapanıncaya kadar son kez uretilmiştir
Bu arada KTF kapanıncaya kadar, 14 ceşit ucak motorunun revizyonu da gercekleştirilmiştir
Savaş icinde yine ucakların kuyruk tekerlek lastiklerinin ikmal sorunu, gunluk ucak faaliyetinde onemli bir azalmaya neden olmuştu Bu yuzden KTF deki lastik atolyesinde, Mudafaa Vekaleti ’nin girişimiyle uretime gecildi İstenilen sonuclara ulaşılamasa da, o zamanların gunluk ihtiyacın karşılanmasında etkili olmuştu Bu girişim Turkiye'de ilk ucak lastiği uretimi olmuştu Ancak II Dunya Savaşı sonunda meşhur (!) “Amerikan Askeri Marshall Yardımı cercevesinde, siyasi yetkililerde lastik uretimine gerek olmadığı kanısı gelişti 1947 yılında lastik atolyesinde cıkan yangın, ucak lastiği uretimine son noktayı koydu
Ucak uretim faaliyetleri 1950 yılından sonra durdurularak tum tesisler, Turk Hava Kuvvetleri'ne devredilmiştir Tesislere daha sonra Kayseri Hava İkmal Merkezi kurularak, yerleşmiştir Bu devirden sonra burada Hava Kuvvetleri'nin pervaneli ucaklarının fabrika seviyesi bakımrevizyonları (overhaull) yapılmıştır
1950 yılında devirden hemen once TOMTAŞ + KTF tesislerinin kapasite ve faaliyetleri; 20 bin metrekare kapalı, 30 bin metrekare acık alan ve 4 hangarda 26 muhendis ve 160 teknisyenle, kısıtlı bir şekilde yurutulmekteydi
4 TURK HAVA KURUMU UCAK FABRİKASI:
1935 yılına kadar bağış toplayarak orduya ucak almak gibi gorevler ustlenen Turk Tayyare Cemiyeti'nin, 24 Mayıs 1935 tarihindeki 6 kongresinde, mevcut tuzuk ve ismi değiştirilerek Turk Hava Kurumu adını aldı Bu tarihten sonra daha cok Turkiye'de sportif havacılık faaliyetlerini organize ve yurutme gorevini ustlendi…
Ancak, 1936 yılında THK ucak imalatı icin Ankara'nın Akkopru beldesinde marangoz atolyeleri kurarak cam, dişbudak, karaağac, kayın gibi yerli ağaclardan ucak malzemeleri (govde, kanat, kuyruk vs) uretimine başlandı 19381939 yılları arasında 150 planor uretildi 1940 yılından sonra Akkopru'deki atolyeler geliştirilip fabrika haline getirildi Tamamen ahşaptan govde ve kanatları olan Miles M14 Magister eğitim ucaklarının uretimine Eylul 1940 tarihinde başlandı 24 ucaklık projenin son ucağı, 1947'de uretilip Turk Hava Kuvvetleri'ne teslim edildi (Bazı kaynaklara gore proje, 30 ucaktır OGB)
II Dunya Savaşı'nın başlamasıyla bazı Alman ve Polonyalı ucak muhendis ve teknisyenleri, 1941 yılında Turkiye'ye sığınmışlardı Bu kişiler havacılık alanında Turkiye'de faydalı olabileceklerini yetkililere ilettiler Bunun uzerine hukumet THK'yı bir ucak fabrikası kurarak, hafif eğitim ucaklarının uretimi icin gorevlendirdi 1940 yılında hazırlanan Etimesgut Ucak Fabrikası projesi, 1941'de hayata gecirilerek inşaata başlandı
Fabrika, kapalı alanda ucak imalat ve montajı icin bir hangar ile diğer muhendislik birimlerinden kurulmuştu Uretilen ucak ve planorlerin govde, kuyruk ve kanatları tahtadan, kaplamaları ise kontrplak ve bezden yapılmaktaydı Başlangıcta uretim icin malzemelerin cok buyuk bolumu dış ulkelerden sağlanırken, yurtici kaynaklarını bularak kullanma cabaları zamanla giderek artmıştı
1944 yılında Akkopru'deki ucak fabrikası yine THK ’ya bağlı olarak, Etimesgut ucak fabrikasına nakledilir Bundan sonra Akkopru tesisi, mobilya fabrikası olarak faaliyetini surdurur Ote yandan, Etimesgut tesisleri 13 bin 790 metrekare kapalı alan, yaklaşık 1200 kişinin calıştığı, 8 milyon sermayeli bir işletme olarak faaliyete gecmişti… Polonyalı 35 muhendis ve teknisyen, 19411947 yılları arasında calışmıştır
1946 yılında Turk muhendisler fabrikada gorev alırlar Ardından, Polonyalıların ulkenin gereksinimleri doğrultusunda calışmadıklarını, savurganlık yaptıklarını iddia ederler Bu arada Vatan Gazetesi baş yazarı Ahmet Emin Yalman tarafından, Polonyalıların aleyhine kampanya başlar… Sonucta savaşın bitmesiyle de Polonyalılar 1946 ’dan dan itibaren peyderpey ulkelerine donerler (Ancak Ahmet Emin Yalman'ın bir Amerikan ucak ureticisinin Turkiye temsilcisi olduğu gerceği yıllar, cok sonra oğrenilecektir! OGB)
Fabrika 1952 yılında Makine Kimya Endustrisi Kurumu'na (MKEK) devredilinceye kadar, Miles M14 Magister ucaklarında bir takım değişiklikler yapılarak, cok farklı alanlarda kullanılabilir hale getirilmiştir Bu değişikliklerle ucak planor cekme, zirai ilaclama ve ileri eğitim ucuşlarında ucurulmuştu
Fabrikada Uretilen Ucak Tipleri:
THK2: Tek motorlu, tek kişilik eğitim ve akrobasi ucağı olup 6 adet uretilmiştir ABD ’nin Marshall yardımı programı yuzunden uretimi askıya alınmıştır
THK5: 2 motorlu olan bu ucak, ambulans hizmetleri icin, 6 adet uretilmiştir 1 pilot, 1 doktor, 1 hemşire ve 3 tane sedyeli hasta taşıma kapasitesine sahipti Ucaklardan bir tanesi 9 Aralık 1951'de Danimarka'nın Falch şirketine satılıp, sağlık hizmetinde uzun yıllar kullanıldı Aynı şirketin, THK5 modelinden ikinci bir ucak alma talebi, hukumetin satışa olumsuz bakması yuzunden hic gercekleşemedi
THK11: 3 kişilik hafif turistik gezi ucağı olarak tasarlanıp, bir tane prototipi uretildi Tahta yapısı, govde ve kanatları kontrplak kaplamalı, ayrıca arkadan itmeli (motorpervane) guc kaynaklı olarak dizayn edildi İlk test ucuşunda motorun soğutma problemi yuzunden prototip hurdaya ayrıldı ve proje iptal edildi
UĞUR (Magister14): Magister ucaklarının, fabrika THK yonetiminde iken başlayan 60 ucaklık uretim projesi; fabrika MKEK'na devredildikten sonra da devam ederek tamamlanmıştır (59 tane ucağın uretimine ait kayıt vardır 60 ucağın uretilip uretilmediği hakkında her hangi bir bilgiye rastlanamamıştır OGB) Fabrika MKEK'na devredildikten sonra, ucak tipi MKEK4 Magister olarak anılmıştır Bunlardan uc tanesi Urdun'e hediye edilmiştir (Bazı kaynaklara gore takas karşılığı satılmıştır OGB)
Fabrikada Ucak Tasarımları: Haziran 1952 tarihine fabrika MKEK'na devredilinceye kadar, proje bazında epeyce calışma yapılmıştı Bunların başında THK15 iki kişilik ileri eğitim ucağı gelmektedir Ucak tamamen aluminyum govdeli olarak tasarlanmıştı THK12, THK13, THK14 ve THK16 ucaklarının tasarımları ile bu modellerden bazı prototip uretim calışmaları yapılmıştır
Bazı kaynaklara gore THK Etimesgut tesislerinde 158 adet ucak, 108 adet planor uretilmiştir Bu calışmalara ek olarak Hava Kuvvetleri'nin elindeki Oxford Counsul, Miles Magister ve Miles Master ucaklarının fabrika seviyesi bakımları da yapılmıştır
1950 yılında, ozellikle ABD askeri Marshall yardım projesi nedeniyle, yeterli siparişi ordudan alamayınca, fabrika mali zorluklara duşmuştur Haziran 1952 tarihinde faaliyetlerine son verip Makine Kimya Endustrisi Kurumu'na devredilmiştir 1956 yılına kadar mevcut ucak uretim projesine devam eden fabrikada, 1962 yılında tum havacılık faaliyetleri durdurulmuştur
THK ucak fabrikasının faaliyetinin sona erdirilmesindeki temel amac; donemin başbakanı Şemsettin Gunaltay'ın bir konuşmasındaki şu sozleriyle cok net anlaşılır: “Turk Hava Kurumu'nun asli gorevi pilot yetiştirmektir İhtiyac olan askeri ve sivil eğitim ucakları ile diğer savaş ucakları, Amerikan yardımı olarak gelmektedir!
Taysu Projesi: 1992 yılında THK'nda ucak uretimi yeniden gundeme geldi II Hava İkmal Bakım Merkezi projeye danışman olarak katıldı İngiliz EPA firmasının Norman NAC6 Fieldmaster tipi ucağının knowhow, patent ve lisans hakları satın alındı Ucak, eğitim, tarımsal ilaclama ve yangın sondurme amaclı kullanılabilecekti Ucak uretimi yeri icin Turkkuşu tesisleri secildi TCZBD tescilli ilk ucağın montajı Ağustos 1997'de başlayıp, test ucuşu Ekim 1998'de yapıldı TCZBC tescilli ikinci ucağın montajı ise Ağustos 1998'de tamamlandı 1999 yılında proje hukumet tarafından iptal edildiğinde, iki ucak daha imal edilmişti Ancak motor ve pervane temin edilemediği icin bunlar hic ucmadılar!
4a) ANKARA RUZGAR TUNELİ (ART)
Polonyalı teknik elemanların yardımıyla Ankara Beşevler semtinde ses altı (subsonik) olcumler icin, Ankara Ruzgar Tuneli inşaatına 1947 yılında başlandı 1949 yılında donanım ve diğer techizatın montajına başlanarak, tesis 1950 yılında kullanıma hazır hale getirildi; tamamlandığı zamanlarda Avrupa'nın en buyuk ruzgar tuneli idi Burada ucak modeli, kanat, profil ve pervane uzerine aerodinamik araştırmalar yapılacaktı…
Buyuk bir talihsizlik olarak 1950 yılında Turkiye'de ucak uretim faaliyetlerine son verildiği icin, ART de calışmalarını durdurmak zorunda kaldı Tesis 1956 yılında Savunma Bakanlığı'na devredildi Uzun yıllar calışmadan atıl kalan ART bir ara depo olarak da kullanıldı 1998 yılında geniş caplı bakım, onarım, hatta yenileme calışmalarından sonra faaliyete gecti TUBİTAK'a bağlı SAGE (Savunma Sanayi Araştırma ve Geliştirme Enstitusu) tarafından yerli roket uretim calışmaları icin kullanılmaktadır
4b) THK UCAK MOTORU FABRİKASI:
Tesis, 1945 yılında Ankara Gazi Orman Ciftliği yakınında kuruldu 29 Ekim 1948 tarihinde motor uretimine başladı Yıllık motor uretim kapasitesi 200 idi Polonyalı muhendis ve teknisyenlerinin de gorev aldığı fabrikada, İngilizlerin 145Hplik De Havilland Gipsy Mayor 10 tipi ucak motorları uretildi Bu motorlar, Uğur tipi eğitim ucaklarında başarıyla kullanıldı 25 adet uretilen bu motorların devamı icin Milli Mudafaa Vekaleti ’nden yeterli sipariş alınamayınca, mali zorluklara duşuldu Akabinde fabrikada motor uretim faaliyetlerine son verildi Devam etmekte olan 60 adetlik MKEK4 Uğur ucakları projesini tamamlamak icin, İngiltere'den 35 adet motor satın alındı!
Fabrika 1951 yılında MKEK'na devredildi 1955 yılından itibaren tesislerde, traktor uretimi başladı
TURKİYE'DE UCAK URETİM FAALİYETLERİNİN TARİHCESİ
KAYSERİ TAYYARE FABRİKASI (KTF): 1928 yılında kapatılan Tomtaş tesisleri, 1932 yılında “Kayseri Tayyare Fabrikası adıyla yeniden faaliyete gecti Organizasyon olarak Hava Musteşarlığı ’na bağlı idi Ancak resmi acılışı 1933 yılında yapılmıştır
Ocak 1932 de Milli Mudafaa Vekaleti ile Curtiss Aeroplane&Engine Co Inc arasında yapılan antlaşmaya bağlı olarak, 33 tane Curtiss Hawk34 (bazı kaynaklara gore 35 ucak OGB) ve 8 tane Curtiss Fledgling N2C1 tipi ucağın 1933 ’ten itibaren, Kayseri Tayyare Fabrikaları'nda yarı uretim, yarı montajı yapılacaktı İlk ucak Temmuz 1934 tarihinde test ucuşuna cıktı
1935 yılında, 3 değişik tip olmak uzere 50 adet planor, Turkkuşu icin uretilmiştir Ekim 1939 tarihinde TurkiyeFransaİngiltere arasında imzalanan antlaşma sonucu sağlanan ucaklarla, Turk Hava Kuvvetleri ucak envanteri zenginleşmişti Ancak, II Dunya Savaşı boyunca yoğun ucuşlara bağlı olarak, ordunun bakımrevizyon ihtiyacı da artmıştı KTF'nda bu donemde ucak uretimi yerine, mevcut ucakların bakımrevizyonu ile kaza geciren ucakların onarım faaliyetlerine ağırlık verildi Fabrikada calışan sayısı bin civarında idi Ayrıca fabrikanın ek tesislerinde paraşut, ucak lastiği, plastik, cinkograf gibi atolyeleri mevcuttu…
1936 yılında Alman Gothaer Waggon Fabrik şirketiyle yapılan bir tur lisans antlaşması cercevesinde, 45 adet Gotha Go145A tipi eğitim ucağının yarı uretim yarı montaj faaliyetlerine 1937 tarihinde başlanmıştı
Ayrıca 1936 yılında Polonya'nın Pontstwowe Zaklady Lotnicze firmasıyla bir lisans antlaşması yapılmıştı Bu antlaşmaya bağlı olarak KTF'nda yine 1937 yılından itibaren, PZL24A, PZL24C tipi ucaklardan toplam 24 adet uretilmişti
1939 yılı sonuna gelindiğinde KTF'nda değişik tiplerde 112 adet ucak uretilmiştir
II Dunya Savaşı'nın başlarında bazı yabancı ulkelerinden ortak ucak uretimi teklifleri yapılmıştı Orneğin; İngilizler Hawker Hurricane Mk IIC tipi av ucaklarını doğrudan Turkiye'ye satmak yerine, lisansını vererek KTF'nda uretim teklifinde bulundu Ancak, Turk yetkililer bu teklifi reddettiler! 19391944 yılları arasında yine de 162 adet Hurricane tipi av ucağı, İngilizlerin askeri yardım cercevesinde Hava Kuvvetleri envanterine dahil oldu Bu arada İngilizler de bu ucakların uretimini başka ulkelere kaydırdılar
Ucak uretiminde lisans antlaşmalarının sonuncusu 1940 yılında İngiliz Phillips&Powis Aircraft Ltd şirketiyle yapılmıştı Antlaşma cercevesine bağlı olarak 24 tane Miles M14 Magister tipi eğitim ucağı, KTF kapanıncaya kadar son kez uretilmiştir
Bu arada KTF kapanıncaya kadar, 14 ceşit ucak motorunun revizyonu da gercekleştirilmiştir
Savaş icinde yine ucakların kuyruk tekerlek lastiklerinin ikmal sorunu, gunluk ucak faaliyetinde onemli bir azalmaya neden olmuştu Bu yuzden KTF deki lastik atolyesinde, Mudafaa Vekaleti ’nin girişimiyle uretime gecildi İstenilen sonuclara ulaşılamasa da, o zamanların gunluk ihtiyacın karşılanmasında etkili olmuştu Bu girişim Turkiye'de ilk ucak lastiği uretimi olmuştu Ancak II Dunya Savaşı sonunda meşhur (!) “Amerikan Askeri Marshall Yardımı cercevesinde, siyasi yetkililerde lastik uretimine gerek olmadığı kanısı gelişti 1947 yılında lastik atolyesinde cıkan yangın, ucak lastiği uretimine son noktayı koydu
Ucak uretim faaliyetleri 1950 yılından sonra durdurularak tum tesisler, Turk Hava Kuvvetleri'ne devredilmiştir Tesislere daha sonra Kayseri Hava İkmal Merkezi kurularak, yerleşmiştir Bu devirden sonra burada Hava Kuvvetleri'nin pervaneli ucaklarının fabrika seviyesi bakımrevizyonları (overhaull) yapılmıştır
1950 yılında devirden hemen once TOMTAŞ + KTF tesislerinin kapasite ve faaliyetleri; 20 bin metrekare kapalı, 30 bin metrekare acık alan ve 4 hangarda 26 muhendis ve 160 teknisyenle, kısıtlı bir şekilde yurutulmekteydi
4 TURK HAVA KURUMU UCAK FABRİKASI:
1935 yılına kadar bağış toplayarak orduya ucak almak gibi gorevler ustlenen Turk Tayyare Cemiyeti'nin, 24 Mayıs 1935 tarihindeki 6 kongresinde, mevcut tuzuk ve ismi değiştirilerek Turk Hava Kurumu adını aldı Bu tarihten sonra daha cok Turkiye'de sportif havacılık faaliyetlerini organize ve yurutme gorevini ustlendi…
Ancak, 1936 yılında THK ucak imalatı icin Ankara'nın Akkopru beldesinde marangoz atolyeleri kurarak cam, dişbudak, karaağac, kayın gibi yerli ağaclardan ucak malzemeleri (govde, kanat, kuyruk vs) uretimine başlandı 19381939 yılları arasında 150 planor uretildi 1940 yılından sonra Akkopru'deki atolyeler geliştirilip fabrika haline getirildi Tamamen ahşaptan govde ve kanatları olan Miles M14 Magister eğitim ucaklarının uretimine Eylul 1940 tarihinde başlandı 24 ucaklık projenin son ucağı, 1947'de uretilip Turk Hava Kuvvetleri'ne teslim edildi (Bazı kaynaklara gore proje, 30 ucaktır OGB)
II Dunya Savaşı'nın başlamasıyla bazı Alman ve Polonyalı ucak muhendis ve teknisyenleri, 1941 yılında Turkiye'ye sığınmışlardı Bu kişiler havacılık alanında Turkiye'de faydalı olabileceklerini yetkililere ilettiler Bunun uzerine hukumet THK'yı bir ucak fabrikası kurarak, hafif eğitim ucaklarının uretimi icin gorevlendirdi 1940 yılında hazırlanan Etimesgut Ucak Fabrikası projesi, 1941'de hayata gecirilerek inşaata başlandı
Fabrika, kapalı alanda ucak imalat ve montajı icin bir hangar ile diğer muhendislik birimlerinden kurulmuştu Uretilen ucak ve planorlerin govde, kuyruk ve kanatları tahtadan, kaplamaları ise kontrplak ve bezden yapılmaktaydı Başlangıcta uretim icin malzemelerin cok buyuk bolumu dış ulkelerden sağlanırken, yurtici kaynaklarını bularak kullanma cabaları zamanla giderek artmıştı
1944 yılında Akkopru'deki ucak fabrikası yine THK ’ya bağlı olarak, Etimesgut ucak fabrikasına nakledilir Bundan sonra Akkopru tesisi, mobilya fabrikası olarak faaliyetini surdurur Ote yandan, Etimesgut tesisleri 13 bin 790 metrekare kapalı alan, yaklaşık 1200 kişinin calıştığı, 8 milyon sermayeli bir işletme olarak faaliyete gecmişti… Polonyalı 35 muhendis ve teknisyen, 19411947 yılları arasında calışmıştır
1946 yılında Turk muhendisler fabrikada gorev alırlar Ardından, Polonyalıların ulkenin gereksinimleri doğrultusunda calışmadıklarını, savurganlık yaptıklarını iddia ederler Bu arada Vatan Gazetesi baş yazarı Ahmet Emin Yalman tarafından, Polonyalıların aleyhine kampanya başlar… Sonucta savaşın bitmesiyle de Polonyalılar 1946 ’dan dan itibaren peyderpey ulkelerine donerler (Ancak Ahmet Emin Yalman'ın bir Amerikan ucak ureticisinin Turkiye temsilcisi olduğu gerceği yıllar, cok sonra oğrenilecektir! OGB)
Fabrika 1952 yılında Makine Kimya Endustrisi Kurumu'na (MKEK) devredilinceye kadar, Miles M14 Magister ucaklarında bir takım değişiklikler yapılarak, cok farklı alanlarda kullanılabilir hale getirilmiştir Bu değişikliklerle ucak planor cekme, zirai ilaclama ve ileri eğitim ucuşlarında ucurulmuştu
Fabrikada Uretilen Ucak Tipleri:
THK2: Tek motorlu, tek kişilik eğitim ve akrobasi ucağı olup 6 adet uretilmiştir ABD ’nin Marshall yardımı programı yuzunden uretimi askıya alınmıştır
THK5: 2 motorlu olan bu ucak, ambulans hizmetleri icin, 6 adet uretilmiştir 1 pilot, 1 doktor, 1 hemşire ve 3 tane sedyeli hasta taşıma kapasitesine sahipti Ucaklardan bir tanesi 9 Aralık 1951'de Danimarka'nın Falch şirketine satılıp, sağlık hizmetinde uzun yıllar kullanıldı Aynı şirketin, THK5 modelinden ikinci bir ucak alma talebi, hukumetin satışa olumsuz bakması yuzunden hic gercekleşemedi
THK11: 3 kişilik hafif turistik gezi ucağı olarak tasarlanıp, bir tane prototipi uretildi Tahta yapısı, govde ve kanatları kontrplak kaplamalı, ayrıca arkadan itmeli (motorpervane) guc kaynaklı olarak dizayn edildi İlk test ucuşunda motorun soğutma problemi yuzunden prototip hurdaya ayrıldı ve proje iptal edildi
UĞUR (Magister14): Magister ucaklarının, fabrika THK yonetiminde iken başlayan 60 ucaklık uretim projesi; fabrika MKEK'na devredildikten sonra da devam ederek tamamlanmıştır (59 tane ucağın uretimine ait kayıt vardır 60 ucağın uretilip uretilmediği hakkında her hangi bir bilgiye rastlanamamıştır OGB) Fabrika MKEK'na devredildikten sonra, ucak tipi MKEK4 Magister olarak anılmıştır Bunlardan uc tanesi Urdun'e hediye edilmiştir (Bazı kaynaklara gore takas karşılığı satılmıştır OGB)
Fabrikada Ucak Tasarımları: Haziran 1952 tarihine fabrika MKEK'na devredilinceye kadar, proje bazında epeyce calışma yapılmıştı Bunların başında THK15 iki kişilik ileri eğitim ucağı gelmektedir Ucak tamamen aluminyum govdeli olarak tasarlanmıştı THK12, THK13, THK14 ve THK16 ucaklarının tasarımları ile bu modellerden bazı prototip uretim calışmaları yapılmıştır
Bazı kaynaklara gore THK Etimesgut tesislerinde 158 adet ucak, 108 adet planor uretilmiştir Bu calışmalara ek olarak Hava Kuvvetleri'nin elindeki Oxford Counsul, Miles Magister ve Miles Master ucaklarının fabrika seviyesi bakımları da yapılmıştır
1950 yılında, ozellikle ABD askeri Marshall yardım projesi nedeniyle, yeterli siparişi ordudan alamayınca, fabrika mali zorluklara duşmuştur Haziran 1952 tarihinde faaliyetlerine son verip Makine Kimya Endustrisi Kurumu'na devredilmiştir 1956 yılına kadar mevcut ucak uretim projesine devam eden fabrikada, 1962 yılında tum havacılık faaliyetleri durdurulmuştur
THK ucak fabrikasının faaliyetinin sona erdirilmesindeki temel amac; donemin başbakanı Şemsettin Gunaltay'ın bir konuşmasındaki şu sozleriyle cok net anlaşılır: “Turk Hava Kurumu'nun asli gorevi pilot yetiştirmektir İhtiyac olan askeri ve sivil eğitim ucakları ile diğer savaş ucakları, Amerikan yardımı olarak gelmektedir!
Taysu Projesi: 1992 yılında THK'nda ucak uretimi yeniden gundeme geldi II Hava İkmal Bakım Merkezi projeye danışman olarak katıldı İngiliz EPA firmasının Norman NAC6 Fieldmaster tipi ucağının knowhow, patent ve lisans hakları satın alındı Ucak, eğitim, tarımsal ilaclama ve yangın sondurme amaclı kullanılabilecekti Ucak uretimi yeri icin Turkkuşu tesisleri secildi TCZBD tescilli ilk ucağın montajı Ağustos 1997'de başlayıp, test ucuşu Ekim 1998'de yapıldı TCZBC tescilli ikinci ucağın montajı ise Ağustos 1998'de tamamlandı 1999 yılında proje hukumet tarafından iptal edildiğinde, iki ucak daha imal edilmişti Ancak motor ve pervane temin edilemediği icin bunlar hic ucmadılar!
4a) ANKARA RUZGAR TUNELİ (ART)
Polonyalı teknik elemanların yardımıyla Ankara Beşevler semtinde ses altı (subsonik) olcumler icin, Ankara Ruzgar Tuneli inşaatına 1947 yılında başlandı 1949 yılında donanım ve diğer techizatın montajına başlanarak, tesis 1950 yılında kullanıma hazır hale getirildi; tamamlandığı zamanlarda Avrupa'nın en buyuk ruzgar tuneli idi Burada ucak modeli, kanat, profil ve pervane uzerine aerodinamik araştırmalar yapılacaktı…
Buyuk bir talihsizlik olarak 1950 yılında Turkiye'de ucak uretim faaliyetlerine son verildiği icin, ART de calışmalarını durdurmak zorunda kaldı Tesis 1956 yılında Savunma Bakanlığı'na devredildi Uzun yıllar calışmadan atıl kalan ART bir ara depo olarak da kullanıldı 1998 yılında geniş caplı bakım, onarım, hatta yenileme calışmalarından sonra faaliyete gecti TUBİTAK'a bağlı SAGE (Savunma Sanayi Araştırma ve Geliştirme Enstitusu) tarafından yerli roket uretim calışmaları icin kullanılmaktadır
4b) THK UCAK MOTORU FABRİKASI:
Tesis, 1945 yılında Ankara Gazi Orman Ciftliği yakınında kuruldu 29 Ekim 1948 tarihinde motor uretimine başladı Yıllık motor uretim kapasitesi 200 idi Polonyalı muhendis ve teknisyenlerinin de gorev aldığı fabrikada, İngilizlerin 145Hplik De Havilland Gipsy Mayor 10 tipi ucak motorları uretildi Bu motorlar, Uğur tipi eğitim ucaklarında başarıyla kullanıldı 25 adet uretilen bu motorların devamı icin Milli Mudafaa Vekaleti ’nden yeterli sipariş alınamayınca, mali zorluklara duşuldu Akabinde fabrikada motor uretim faaliyetlerine son verildi Devam etmekte olan 60 adetlik MKEK4 Uğur ucakları projesini tamamlamak icin, İngiltere'den 35 adet motor satın alındı!
Fabrika 1951 yılında MKEK'na devredildi 1955 yılından itibaren tesislerde, traktor uretimi başladı
