En eski yorumlamalardan kimilerine nazaran göz birinci başta; ışık reseptörleriyle kaplı bir tıp doku çukuru yahut bilim insanlarının göz beneği dediği ışığı algılayan kolay bir bölgeden oluşmuştur. Elbette, vakitle gözün bu ilkel yapısı değişti. Işığı büken ve odaklayan lensler, kornealar gelişti. Bilhassa karada yaşayan organizmalar için göz özel bir ehemmiyet kazandı.
Canlıların yaşamsal gereksinimlerine nazaran gözün yapısı da değişti. Örneğin, İngiliz biyolog Michael Land, 2005 yılında yaptığı bir çalışmada, ‘’Balığın içinde yalnızca göz için şeffaf bir hami örtü olan kornea, kendi başına bir imaj oluşturan yapı haline geldi.’’ halinde balığın hem hava hem de su koşullarına uygun bir göz yapısı geliştirmesinden bahsetmiştir. Buna karşın hala temel yapılarını koruyarak kolay göz çukurlarıyla yetinen, yassı solucan ve yumuşakçalar üzere canlılar da vardır.
İşte hayvanlar aleminden, sahip olmayı isteyebileceğimiz sıra dışılıkta ve hoşlukta kimi gözler!
(Sürüngen ve örümcek üzere canlılara bakamayanlar için rahatsız edici manzaralar içerir!)
Yosunlu Yeni Kaledonya Gekko
Şimdiye kadar kaydedilen en büyük kertenkele tipi olan Yosunlu Yeni Kaledonya Gekkonun sahip olduğu gözler, gereksinim halindeki durumlarda 14 inç yani yaklaşık 36 santimetre üzere bir uzunluğa kadar büyüyebilir. Ayrıyeten gözlerini lisanıyla vurarak temizlemek üzere sıra dışı bir özelliği vardır.
Büyük Yüzgeçli Kalamar
Keşke benim de gözlerim bu türlü olsaydı denilecek hoşlukta ve gümüş renginde gözleri olan büyük yüzgeçli kalamarın gözünü çevreleyen muhtemelen iki yapı var. Biri ışığı yansıtan minik plakalarla dolu hücreler, başkası ise baştan bacaklıların seçici olarak kasılıp gevşetebildiği minik ve pigmentli organlar.
Atlantik Hemşire Köpek Balığı
Atlantik hemşire olarak bilinen köpek balığının gözleri, öteki duyuları kadar gelişmemiştir ve beklenen kadar düzgün bir görüşe sahip değildir. Uyurken gözlerini kapatması ve hareketsiz durabilmesi ise öbür köpek balığı cinslerinden ayıran bir özelliğidir.
Mercan Sıkıcı Deniz Tarağı
Mercan sıkıcı deniz tarağı olarak isimlendirilen yumuşakça cinsindeki bu canlının 11 tane gözü vardır. Birçok hayvanın yaptığı üzere göz mercekleri ışığı odaklayamaz. Bunun yerine ışınları toplamak ve yönlendirmek için sazan balığı pullarında ve bukalemun derisinde de bulunan yansıtıcı kristaller kullanır.
Gri Balina
Gri balina olarak isimlendirilen bu canlılar da dahil deniz memelilerinin birçoklarında, dalıştan sonra yüzeye döndükleri sırada değişen ışık yoğunluğuyla başa çıkmaya çalıştıkları için gözbebekleri, gözün alt kısmında fasulye biçimindeki bir hilal ve akabinde iki küçük deliği birleştiren soluk bir hilal biçiminde daralır.
Papağan
Mor ve ötesi de denilen ultraviyole aralığındaki ışınları, insan gözlerinin algıladığı hudutlar dışında kalsa da papağanlar, çiftleşme ve yiyecek bulma alışkanlıklarında tesirli rol oynayan UV ışınlarını görebilirler.
Dört Gözlü Balık
Dört gözlü balığın, ismi üstünde dört tane gözü olması beklenirken görünüşte yalnızca iki gözü vardır. Lakin her bir göz, iki farklı loba sahiptir. Biri su sınırının üstünde oburu ise altında bulunan bu loblar, hem üstteki hem alttaki besinlere ulaşmak için dört gözlü balığın fizikî bir avantajıdır.
Tahta Biti Örümceği
Tahta biti örümceği denilen bu tıp, örümceklerde nispeten az olarak görülen, sekiz yerine altı göze sahiptir. Birçoklarında renkli görme ve uzağı daha kesin görme üzere kabiliyetleri olan ana göz bulunmaz.
Hint Fili
Hint fili gözleri, kimi insanlarda da olan olumsuz bir özelliğe sahiptir: Renk körlüğü. Kırmızı ve yeşil renk körlüğüne sahip olan Hint filleri yapısı ve görünüşü itibariyle de insan gözüne epey emsal.
Sığır Sineği
Sığır sineği olarak isimlendirilen bu canlıların gözleri, polarize ışığa ve birebir istikamette titreşen ışık ışınlarına gerçek çekilerek ‘görme’ olayını gerçekleştirir. Dişiler ise saçlarından çıkan polarize ışınlara kilitlenerek avını bulma yetisine sahiptir.
Timsah Balığı
Timsah balıkları kumlu okyanus tabanlarında pusuya yatarak avlanırlar. Bundan ötürü gözlerinde, göz bebeklerini gizleyerek kamuflajlarını destekleyen ve kapak vazifesi gören dantele emsal yapıları vardır.