Dünyanın En Uzun Depreminin 32 Yıl Sürdüğü Keşfedildi

Sarsıntı bölgesinde yaşayan beşerler olarak aslında bu doğal afetin nelere sebep olabileceğine tekraren sefer şahit olduk. Aslında bu durum dünyanın pek çok farklı bölgesindeki sarsıntı bölgelerinde yaşayan beşerler için de geçerli. Lakin hem ülkemizde hem de dünyada, zelzeleleri daha çok anlamak isteyen ve yer kabuğunun gizemlerini çözmeye çalışan beşerler var.

1861 yılında Endonezya’nın Sumatra Adası'nda yaşanan 8,5 büyüklüğündeki zelzele, kayıtlara nazaran çabucak akabinde bir tsunamiye de sebep olmuştu. Hem sarsıntı hem de dev dalgalar nedeniyle binlerce insan hayatını yitirmiş, bölge coğrafyası değişmişti. Lakin son araştırmalar, bu dev sarsıntının 32 yıl evvel başlamış olabileceğini ortaya koydu.

1861’deki bu sarsıntının aslında 32 yıl evvel başladığı keşfedildi:


Sumatra Adası’nın altındaki teknotonik plakaları inceleyen bilim insanları, hareketliliğin 1861’deki zelzeleden 32 yıl evvel başladığını, iki plakanın birbirleri ile bir nevi “soğuk savaşa” başladığını keşfettiler. Jeolojide “yavaş kayma olayı (slop-sweep event)” olarak bilinen bu olaya nazaran adanın altındaki iki tektonik plaka birbirlerine yıllar boyunca yaklaştı. Hissedilmeyecek ölçüdeki küçük sarsıntılara neden olan bu yakınlaşma, vakitle 1861’deki 8.5’lik yıkıcı zelzeleye taban hazırladı.

Kelam konusu 32 yıl boyunca devam eden bu yavaş yakınlaşma olayı sırasında açığa çıkan sarsıntılar, bölgede yaşayan insanların hissedemeyecekleri boyutlardaydı. Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’nden yerbilimci Kevin Furlong, sonuçları Scientific American mecmuası için kıymetlendirdi. Bugüne kadar tespit edilen yavaş kayma olaylarının saatler, günler, haftalar ve hatta nadiren de olsa yıllar sürdüğünü biliniyor. Furlong’a nazaran 32 yıl boyunca süren bir yavaş kayma olayı, okyanus kabuğu ile kıtasal kabukların çarpıştığı alanlar hakkında daha çok bilgi veriyor.

160 yıl evvelki zelzelenin izleri mercanlar sayesinde tespit edildi:


GPS teknolojisinin olmadığı 1990 yılından evvel yavaş kayma olaylarını takip etmenin bir yolu da bulunmuyordu. Dünya denizlerindeki hayatın kaynağı olarak görülen ve günümüzde müdafaa altına alınan mercanlar, teknolojiden mahrum periyotlardaki tektonik hareketler hakkında bilgi veriyorlar. 1861’deki zelzelede kırılan fay sınırı boyunca uzanan mercanların büyüme halleri, aslında o devirden bu yana gerçekleşen sarsıntıların boyutunu ve müddetini gün yüzüne çıkarmaya yetiyor. Pekala bu nasıl mümkün olabiliyor?

Mercanlar hava ile temas ettiklerinde büyüyemiyorlar. Şayet bir bölgede sarsıntı gerçekleşir ve mercanlar deniz yüzeyinin üzerine çıkarlarsa ölüyorlar. Fakat kalıntıları günümüzde “Bir vakitler burası sular altındaydı” iletisi bırakıyor. Araştırmanın baş müellifi olan ve Singapur'daki Nanyang Teknoloji Üniversitesi'nde doktora eğitimine devam eden Rishav Mallick, mercanlar sayesinde bölgedeki 1738 - 1861 yılları ortasındaki hareketleri yıl yıl tahlil edebildiklerini söylüyor.

Şayet yavaş kayma hareketleri başlangıçta tespit edilebilirse, yaşanacak sarsıntıların büyüklüğü yüksek doğrulukla iddia edilebilir:


Rishav Mallick, 2004 yılında Hint Okyanusu’nda gerçekleşen ve tsunami ile birlikte 220.000 insanın vefatına neden zelzelenin öncesinde, birkaç yıllık yavaş kayma hareketinin yaşandığını belirtiyor. Lakin bu hareketlilik evvelden tespit edilemediği için gerçekleşecek sarsıntının yıkıcılığı da belirlenemedi.

GPS teknolojisi, okyanus tabanındaki hareketleri algılamakta yetersiz olduğu için daha gelişmiş sismik teknolojilerin tabana indirilmesi ve daima ölçüm yapılması gerekiyor. Uzmanlara nazaran bu ölçümler, tahminen de yıllar sonra gerçekleşecek bir zelzelenin birinci sinyallerini sunabilir. Lakin yavaş kayma hareketinin başlangıcı kaçırılırsa, devamını tespit etmek de zorlaşabiliyor. Bunun için de daha gelişmiş teknolojilere, bu teknolojilerin hayata geçirilmesine muhtaçlık var.