Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Bu muhteşem Türk Destanının tamamı 400000 mısradır Bir Kırgız destanıdır Müslüman Kırgızlarla Putperest Kalmuklar arasındaki mücadeleri anlatır bununla birlikte Manas Destanının dokuzuncu yüzyılda, Kırgızların yenisey Kıyılarında devlet kurmağa başladıkları sırada teşekkül ettiğini ileri süren ilim adamları da mevcuttur
Manas' ın, tarihi bir karakter olduğuna dair izlere rastlantı edilmemiş ise de, KırgızKalmuk mücadelerinde temayüz etmiş bir Kırgız yiğidinin, muhtemelen bir Kırgız Beğinin adı ve yiğitliği ile bu destana mevzu olduğu bir olasılık sayılamaz
Manas Destanı, Kırgızların bir bkıma ansiklopedisi gibidir Manas Destanında Kırgızların tüm örf ve adetlerini, inanışlarını, dünya görüşlerini, diğer milletlerle olan ilişkilerinin, masallarını ve etik anlayışlarını bulmak mümkündür
Manas Destanına ilk defa, KazakKırgız idarecisi olan Rus aslından franel tesadüf etmiştir sonradan Çokan Velihanof 1856 yılında destanı dinlemiş fakat destanın en uzun parçasını rodloff tesbit ederek 1885' te neşretmiştir
Manas Destanının bütününü söyleyenlere Manasçı, bir kısmını söyleyenlere ırcı denilir Manasçılar, destanı anlatırken kendi zamanlarının, tesiri aşağıda kaldıkları hadiselerini ya da duygu ve düşüncelerini de ustaca katmışlardır
Destanın en önemli bölümlerini Manas, Manas' ın oğlu Semetey, Manas' ın torunu Seytek, Colay ve Töştök' ün hikayeleri teşkil etmektedir Colay Er Töştük hikayeleri ile ilgili bölümlerin Colay adında bir Manas' çıdan derlendiği zannedilmektedir
Destanın, bölümler halinde kısaltılmış hali:
1) Yeditör adını içeren yerde Böyün Han oturmaktadır Böyün Hanın oğlu Kara Han ve onun oğlu da Cakıp Han (Yakup Han) adıyla abılır Cakıp Han, Alma Ata Irmağının gözesinde, Sungur Yuvası denilen yerde yerleşmiştir; Cakıp Han' ın hiç evladı yoktur Bir gün Tanrı' dan bir erkek çocuk çocuk ister, onun da kahraman olmasını ister Tanrının izni ile bir oğlu olur Oğlu olduğu için de Tanrıya hoş bir kısrak kurban eder dört Peygamber gelip çocuğa ad kor ve namına Manas der Manas dile kazanç ve babasına: ben İslam yolunu açacağım, gavurların malını yağmalayacağımdeyince Cakıp Han, çok eski arkadaşı olan Baka' ya haber gönderir ve yanına gelmesi için çağırır Baka gelince de, Manas' ın söylediklerini ona nakleder Bu söz üstüne Baka: O Kadar güzel lafder: Hemencecik anlatalım, Çin' e akın edelim ve pekin yolunu bozalım!
Dediği gibi yaptılar
Cakıp Han' ın oğlu genç Manas ise on yaşına gelince ok attı, on dört yaşına basınca da han evini basıp yıktı, ahn oldu Kaşgar' dan tüm Çinlileri sürüp Turfana tıktı, Tufandaki Çinlileri sürdü, Aksuya attı
2) Kalmuk Han' ın oğlu Almambet' in Müslüman oluşu, Er Kökçe' ye sığınışı, Er Kökçe' den de ayrılıp Manas' a gelişini anlatır:
Yerin yer suyun su olduğu çağda altı atanın oğlu gavur, üç atanın oğlu müslüman idi O vakit Kara Han' ın oğlu Almambet doğdu, derhal büyüdü ve Müslüman oldu Babasını müslüman olmadığı için öldürdü, kaçıp geldi müslüaman beylerinden Er Kökçe' ye sığındı Er Kökçe' nin kırk yiğidi vardı Bu kırk yiğit, Beylerinin bu Kalmuklu' ya, Almambet' e fazla iltifatlar edip onu yanından ayırmadığını görür görmez kıskandılar, kıskanınca da Almambet hakkında dedikodular çıkarıp yaydılar Bu yüzden Almambet şle Er Kökçe Bey' in arası bozuldu Almambet de kalkıp Manas' ın Bey evine geldi
Manas da Almambet' i büyük iltifatlarla karşıladı Manas Almambet' i çok sevdi
3) Manas ile Er Kökçe' nin savaşmasını anlatır: Manas' ın çerileri Er Kökçe' nin ilini yağma ederler Savaşta Er Kökçe yenilir Peşinde da Cakıp Han, oğlu Manas' ı evlendirmek ister Kız aramağa başlar Temir Hanın kızı olan Kanıkey' in, Manas' a değerinde bir evdeş olduğunu sağlık durumu verir Temir Han da kızını Manas' a belirlemek istmektedir Lakin Temir Hanın baş danışmanı bu evlenmeye engel olmağa çalışır Bu yüzden nikah esnasında kavgalar olur, ucu savaşa ve yağmaya varır Sonunda baş danışman Mendibay Manas' ı zehirler Manas ölür Manas' ın ölümü ailesini yoksulluğa, sıkıntıya ve felakete düşürür Atı, doğanı ve köpeği mezarının başında ağlarlar Manas' ın canını bağışlaması için Tanrıya yalvarıp yakanırlar Manas' ın kırk tane de yiğidi vardır ama hepside beğlerini unuturlar Tanrı, Manas' ın hayvanlarının sadakatı aleyhinde onların duasını kabul edip Manas dirilir Eskisi gibi, eskisinden daha dinç bir şekilde iline ve töresine hizmet eder
4) Kökütey Han' ın ağıt törenini anlatır:
Kökütey Han hastalanır Son nefesini vermeden önce vasiyetini yapar Gerisinde da ölür Kökütey Han ın ölümü üzerine komşu milletlerden de inleme töreni için çağrılanlar olur: Cümbür Cemaat gelir Büyük bir yuğ töreni yapılır Törenin biteceğine yakın istirak edenler aralarında bir tartışma başlar ve sonu savaşa varır Manas ve müslüman olmayan Calay Han arasında aralıksız savaş uzayıp gider *
Manas' ın, tarihi bir karakter olduğuna dair izlere rastlantı edilmemiş ise de, KırgızKalmuk mücadelerinde temayüz etmiş bir Kırgız yiğidinin, muhtemelen bir Kırgız Beğinin adı ve yiğitliği ile bu destana mevzu olduğu bir olasılık sayılamaz
Manas Destanı, Kırgızların bir bkıma ansiklopedisi gibidir Manas Destanında Kırgızların tüm örf ve adetlerini, inanışlarını, dünya görüşlerini, diğer milletlerle olan ilişkilerinin, masallarını ve etik anlayışlarını bulmak mümkündür
Manas Destanına ilk defa, KazakKırgız idarecisi olan Rus aslından franel tesadüf etmiştir sonradan Çokan Velihanof 1856 yılında destanı dinlemiş fakat destanın en uzun parçasını rodloff tesbit ederek 1885' te neşretmiştir
Manas Destanının bütününü söyleyenlere Manasçı, bir kısmını söyleyenlere ırcı denilir Manasçılar, destanı anlatırken kendi zamanlarının, tesiri aşağıda kaldıkları hadiselerini ya da duygu ve düşüncelerini de ustaca katmışlardır
Destanın en önemli bölümlerini Manas, Manas' ın oğlu Semetey, Manas' ın torunu Seytek, Colay ve Töştök' ün hikayeleri teşkil etmektedir Colay Er Töştük hikayeleri ile ilgili bölümlerin Colay adında bir Manas' çıdan derlendiği zannedilmektedir
Destanın, bölümler halinde kısaltılmış hali:
1) Yeditör adını içeren yerde Böyün Han oturmaktadır Böyün Hanın oğlu Kara Han ve onun oğlu da Cakıp Han (Yakup Han) adıyla abılır Cakıp Han, Alma Ata Irmağının gözesinde, Sungur Yuvası denilen yerde yerleşmiştir; Cakıp Han' ın hiç evladı yoktur Bir gün Tanrı' dan bir erkek çocuk çocuk ister, onun da kahraman olmasını ister Tanrının izni ile bir oğlu olur Oğlu olduğu için de Tanrıya hoş bir kısrak kurban eder dört Peygamber gelip çocuğa ad kor ve namına Manas der Manas dile kazanç ve babasına: ben İslam yolunu açacağım, gavurların malını yağmalayacağımdeyince Cakıp Han, çok eski arkadaşı olan Baka' ya haber gönderir ve yanına gelmesi için çağırır Baka gelince de, Manas' ın söylediklerini ona nakleder Bu söz üstüne Baka: O Kadar güzel lafder: Hemencecik anlatalım, Çin' e akın edelim ve pekin yolunu bozalım!
Dediği gibi yaptılar
Cakıp Han' ın oğlu genç Manas ise on yaşına gelince ok attı, on dört yaşına basınca da han evini basıp yıktı, ahn oldu Kaşgar' dan tüm Çinlileri sürüp Turfana tıktı, Tufandaki Çinlileri sürdü, Aksuya attı
2) Kalmuk Han' ın oğlu Almambet' in Müslüman oluşu, Er Kökçe' ye sığınışı, Er Kökçe' den de ayrılıp Manas' a gelişini anlatır:
Yerin yer suyun su olduğu çağda altı atanın oğlu gavur, üç atanın oğlu müslüman idi O vakit Kara Han' ın oğlu Almambet doğdu, derhal büyüdü ve Müslüman oldu Babasını müslüman olmadığı için öldürdü, kaçıp geldi müslüaman beylerinden Er Kökçe' ye sığındı Er Kökçe' nin kırk yiğidi vardı Bu kırk yiğit, Beylerinin bu Kalmuklu' ya, Almambet' e fazla iltifatlar edip onu yanından ayırmadığını görür görmez kıskandılar, kıskanınca da Almambet hakkında dedikodular çıkarıp yaydılar Bu yüzden Almambet şle Er Kökçe Bey' in arası bozuldu Almambet de kalkıp Manas' ın Bey evine geldi
Manas da Almambet' i büyük iltifatlarla karşıladı Manas Almambet' i çok sevdi
3) Manas ile Er Kökçe' nin savaşmasını anlatır: Manas' ın çerileri Er Kökçe' nin ilini yağma ederler Savaşta Er Kökçe yenilir Peşinde da Cakıp Han, oğlu Manas' ı evlendirmek ister Kız aramağa başlar Temir Hanın kızı olan Kanıkey' in, Manas' a değerinde bir evdeş olduğunu sağlık durumu verir Temir Han da kızını Manas' a belirlemek istmektedir Lakin Temir Hanın baş danışmanı bu evlenmeye engel olmağa çalışır Bu yüzden nikah esnasında kavgalar olur, ucu savaşa ve yağmaya varır Sonunda baş danışman Mendibay Manas' ı zehirler Manas ölür Manas' ın ölümü ailesini yoksulluğa, sıkıntıya ve felakete düşürür Atı, doğanı ve köpeği mezarının başında ağlarlar Manas' ın canını bağışlaması için Tanrıya yalvarıp yakanırlar Manas' ın kırk tane de yiğidi vardır ama hepside beğlerini unuturlar Tanrı, Manas' ın hayvanlarının sadakatı aleyhinde onların duasını kabul edip Manas dirilir Eskisi gibi, eskisinden daha dinç bir şekilde iline ve töresine hizmet eder
4) Kökütey Han' ın ağıt törenini anlatır:
Kökütey Han hastalanır Son nefesini vermeden önce vasiyetini yapar Gerisinde da ölür Kökütey Han ın ölümü üzerine komşu milletlerden de inleme töreni için çağrılanlar olur: Cümbür Cemaat gelir Büyük bir yuğ töreni yapılır Törenin biteceğine yakın istirak edenler aralarında bir tartışma başlar ve sonu savaşa varır Manas ve müslüman olmayan Calay Han arasında aralıksız savaş uzayıp gider *
