Dünya'nın günleri uzuyor, kimse bu gizemi çözmeyi başaramıyor

Dünya’nın dönüş suratının eksiksiz bir sabit olmadığından daha evvel bahsetmiştik. Çünkü bu sürat, Ay’ın ve gezegenin kütle dağılımından etkilenir. Bu, günlerin 24 saatten birkaç mikrosaniye daha uzun yahut kısa olabileceği manasına geliyor. Kısa bir mühlet evvel de, gelmiş geçmiş en kısa günün yaşanması bunun bir kanıtıydı. Ancak artık günler, farklı bir biçimde uzamaya başlıyor ve kimse bunun nedenin bilmiyor.

Günlerimizin uzaması haberi, bu atomik saatler ve pulsarlar sayesinde gün uzunluğunu kesin olarak ölçebilme yeteneğini kazandığımızdan beri en kısa gün olan 29 Haziran ile zıtlık yaratıyor. Lakin istisna olan 29 Haziran hariç olmak üzere, ortalamada, 2020 yılına kadar günlerimiz kısalıyordu ve sonra uzamaya başladı.

Bu durum, günleri tam olarak ölçebilme yeteneğine sahip olduğumuz 50 yıl içerisindeki en süratli değişim olmasından ötürü gezegen bilim insanları için şaşırtan oldu.

Günlerin uzunluğunu etkileyen kimi güçler güzel bir halde anlaşılabiliyor. Dünya ve Ay ortasındaki etkileşim, gelgitlerin ardındaki itici güç olarak sistemin gücünü yavaş bir halde azaltarak Dünya’nın yavaşlamasına sebep oluyor. Dinozorlar Dünya’ya hakim olduğu vakitlerde, Dünya günleri yarım saat daha kısaydı ve uzun periyotta bakıldığında bu yönelimin devam edeceğini söyleyebiliriz. Çok uzun yıllar sonra Dünya’nın günleri, Mars’ın 24 saat 37 dakika ve 22 saniyelik günlerinden daha uzun olacak.

Ancak daha kısa periyotlu etkenler de bulunuyor. Tazmanya Üniversitesi’nden Profesör Matt King ve Dr. Christopher Watson’ın The Conversation’da açıkladığı üzere, Dünya, kollarını kendine yanlışsız çektiğinde daha süratli bir halde dönmeye başlayan bir buz patencisi üzere çalışıyor. Benzeri bir hissi, dönen bir sandalye ve birkaç ek tartı ile yakalamanız da mümkün.

En son Buz Devri’nin bitiminden bu yana, buz kütlelerinin erimesi kutuplardaki basıncı azalttı. Basıncın azaltılması, yalnızca izostatik reaksiyon yaratmakla kalmadı, birebir vakitte Dünya’nın kabuğunun ekvatordan kutuplara gerçek yayılmasına sebep oldu. Bu durum, Ay’ın yarattığı yavaşlama tesirini dengeleyen bir güç yaratarak gezegenin dönüşünün hızlanmasını sağlıyor. 1972 ve 2020 yılları ortasında ortalama gün kaybı yaklaşık 3 milisaniyeydi.

Gezegensel kütlenin dağılımı, sarsıntılar üzere olaylarla çok daha süratli ve farklı hallerde de gerçekleşerek ekvatora yahut kutuplara yakınlığına nazaran yavaşlatıcı yahut hızlandırıcı bir tesir yaratabiliyor. Hatta hava durumunun bile hızlanma ve yavaşlama üzerinde bir tesiri olabiliyor. Örneğin King ve Watson’ın yazdığına nazaran, ekvatora yakın bölgelerde yaşanan büyük fırtınalar tarafından bırakılan yağmur dönüş suratını yavaşlatırken, kutuplara yakın bölgelerde yağan kar da hızlandırıcı bir tesir yaratıyor. Alışılmış bu tesirler su denize geri dönene kadar geçerli oluyor.

Ancak tesiri bulunan bildiğimiz tüm olaylar bir ortada incelendiğinde, en son yapılan müşahedeleri açıklamak için kâfi olmuyor. Yani, şimdi ne olduğunu bilmediğimiz öbür bir olay daha yaşanıyor ve bilim insanları bunu bulmaya çalışıyor...