Dunyanın Oluşumu

Dunyanın Oluşumu
Dunyanın Oluşumu ve İc Yapısı

Guneş Sistemi’nin Oluşumu Guneş Sistemi’nin oluşumu ile ilgili farklı teoriler ortaya atılmıştır En gecerli teori sayılan KantLaplace teorisine Nebula teorisi de denir Bu teoriye gore, Nebula adı verilen kızgın gaz kutlesi ekseni cevresinde sarmal bir hareketle donerken, zamanla soğuyarak kuculmuştur Bu donuş etkisiyle oluşan cekim merkezinde Guneş oluşmuştur

Gazlardan hafif olanları Guneş tarafından cekilmiş, cekim etkisi dışındakiler uzay boşluğuna dağılmış ağır olanlar da Guneş’ten farklı uzaklıklarda soğuyarak gezegenleri oluşturmuşlardır

Dunya’nın Oluşumu
Dunya, Guneş Sistemi oluştuğunda kızgın bir gaz kutlesi halindeydi Zamanla ekseni cevresindeki donuşunun etkisiyle, dıştan ice doğru soğumuş, boylece ic ice gecmiş farklı sıcaklıktaki katmanlar oluşmuştur Gunumuzde ic kısımlarda yuksek sıcaklık korunmaktadır Dunya’nın oluşumundan bugune kadar gecen zaman ve Dunya’nın yapısı jeolojik zamanlar yardımıyla belirlenir

Jeolojik Zamanlar
Yaklaşık 4,5 milyar yaşında olan Dunya, gunumuze kadar ceşitli evrelerden gecmiştir Jeolojik zamanlar adı verilen bu evrelerin her birinde , değişik canlı turleri ve iklim koşulları gorulmuştur
Dunya’nın yapısını inceleyen jeoloji bilimi, jeolojik zamanlar belirlenirken fosillerden ve tortul tabakaların ozelliklerinden yararlanılır
Jeolojik zamanlar gunumuze en yakın zaman en ustte olacak şekilde sıralanır

Dorduncu Zaman
Ucuncu Zaman
İkinci Zaman
Birinci Zaman
İlkel Zaman

İlkel Zaman
Gunumuzden yaklaşık 600 milyon yıl once sona erdiği varsayılan jeolojik zamandır
İlkel zamanın yaklaşık 4 milyar yıl surduğu tahmin edilmektedir

Zamanın onemli olayları :
Sularda tek hucreli canlıların ortaya cıkışı
En eski kıta cekirdeklerinin oluşumu

İlkel zamanı karakterize eden canlılar alg ve radiolariadır

Birinci Zaman (Paleozoik)

Gunumuzden yaklaşık 225 milyon yıl once sona erdiği varsayılan jeolojik zamandır Birinci zamanın yaklaşık 375 milyon yıl surduğu tahmin edilmektedir

Zamanın onemli olayları :
Kaledonya ve Hersinya kıvrımlarının oluşumu
Ozellikle karbon devrinde komur yataklarının oluşumu
İlk kara bitkilerinin ortaya cıkışı
Balığa benzer ilk organizmaların ortaya cıkışı
Birinci zamanı karakterize eden canlılar graptolith ve trilobittir

İkinci Zaman (Mezozoik)
Gunumuzden yaklaşık 65 milyon yıl once sona erdiği varsayılan jeolojik zamandır İkinci zamanın yaklaşık 160 milyon yıl surduğu tahmin edilmektedir İkinci zamanı karakterize eden dinazor ve ammonitler bu zamanın sonunda yok olmuşlardır

Zamanın onemli olayları :
Ekvatoral ve soğuk iklimlerin belirmesi
Kimmeridge ve Avustrien kıvrımlarının oluşumu
İkinci zamanı karakterize eden canlılar ammonit ve dinazordur

Ucuncu Zaman (Neozoik)
Gunumuzden yaklaşık 2 milyon yıl once sona erdiği varsayılan jeolojik zamandır Ucuncu zamanın yaklaşık 63 milyon yıl surduğu tahmin edilmektedir

Zamanın onemli olayları :
§ Kıtaların bugunku gorunumunu kazanmaya başlaması
§ Linyit havzalarının oluşumu
§ Bugunku iklim bolgelerinin ve bitki topluluklarının belirmeye başlaması
§ Alp kıvrım sisteminin gelişmesi
§ Nummilitler ve memelilerin ortaya cıkışı
Ucuncu zamanı karakterize eden canlılar nummilit, hipparion, elephas ve mastadondur

Dorduncu Zaman (Kuaterner)
Gunumuzden 2 milyon yıl once başladığı ve hala surduğu varsayılan jeolojik zamandır
Zamanın onemli olayları :
İklimde buyuk değişikliklerin ve dort buzul doneminin (Gunz, Mindel, Riss, Wurm) yaşanması
İnsanın ortaya cıkışı
Dorduncu zamanı karakterize eden canlılar mamut ve insandır


Dunya’nın İc Yapısı
Dunya, kalınlık, yoğunluk ve sıcaklıkları farklı, ic ice gecmiş ceşitli katmanlardan oluşmuştur Bu katmanların ozellikleri hakkında bilgi edinilirken deprem dalgalarından yararlanılır

Cekirdek
Manto
Taşkure (Litosfer)

Deprem Dalgaları
Deprem dalgaları farklı dalga boylarını gostermektedir Deprem dalgaları yoğun tabakalardan gecerken dalga boyları kuculur, titreşim sayısı artar Yoğunluğu az olan tabakalarda ise dalga boyu uzar, titreşim sayısı azalır

Cekirdek
Yoğunluk ve ağırlık bakımından en ağır elementlerin bulunduğu bolumdur Dunya’nın en ic bolumunu oluşturan cekirdeğin, 51202890 km’ler arasındaki kısmına dış cekirdek, 63715150 km’ler arasındaki kısmına ic cekirdek denir İc cekirdekte bulunan demirnikel karışımı cok yuksek basınc ve sıcaklık etkisiyle kristal haldedir Dış cekirdekte ise bu karışım ergimiş haldedir

Manto
Litosfer ile cekirdek arasındaki katmandır 1002890 km’ler arasında bulunan mantonun yoğunluğu 3,35,5 gcm3 sıcaklığı 19003700 °C arasında değişir Manto, yer hacminin en buyuk bolumunu oluşturur Yapısında silisyum, magnezyum , nikel ve demir bulunmaktadır Mantonun ust kesimi yuksek sıcaklık ve basınctan dolayı plastiki ozellik gosterir Alt kesimleri ise sıvı halde bulunur Bu nedenle mantoda surekli olarak alcalıcıyukselici hareketler gorulur

Mantodaki AlcalıcıYukselici Hareketler
Mantonun alt ve ust kısımlarındaki yoğunluk farkı nedeniyle magma adı verilen kızgın akıcı madde yerkabuğuna doğru yukselir Yoğunluğun arttığı bolumlerde ise magma yerin icine doğru sokulur

Taşkure (Litosfer)
Mantonun ustunde yer alan ve yeryuzune kadar uzanan katmandır
Kalınlığı ortalama 100 km’dir
Taşkure’nin ortalama 35 km’lik ust bolumune yerkabuğu denir
Daha cok silisyum ve aluminyum bileşimindeki taşlardan oluşması nedeniyle sial de denir
Yerkabuğunun altındaki bolume ise silisyum ve magnezyumdan oluştuğu icin sima denir
Sial, okyanus tabanlarında incelir yer yer kaybolur
Orneğin Buyuk Okyanus tabanının bazı bolumlerinde sial gorulmez
Yeryuzunden yerin derinliklerine inildikce 33 m’de bir sıcaklık 1 °C artar Buna jeoterm basamağı denir

Kıtalar ve Okyanuslar
Yeryuzunun ust bolumu kara parcalarından ve su kutlelerinden oluşmuştur Denizlerin ortasında cok buyuk birer ada gibi duran kara kutlelerine kıta denir Kuzey Yarım Kure’de karalar, Guney Yarım Kure’den daha geniş yer kaplar Asya, Avrupa, Kuzey Amerika’nın tamamı ve Afrika’nın buyuk bir bolumu Kuzey Yarım Kure’de yer alır Guney Amerika’nın ve Afrika’nın buyuk bir bolumu, Avustralya ve cevresindeki adalarla Antartika kıtası Guney Yarım Kure’de bulunur Yeryuzunun yaklaşık ¾’u sularla kaplıdır Kıtaların birbirinden ayıran buyuk su kutlelerine okyanus denir

Kara ve Denizlerin Farklı Dağılışının Sonucları
Karaların Kuzey Yarım Kure’de daha fazla yer kaplaması nedeniyle, Kuzey Yarım Kure’de;
Yıllık sıcaklık ortalaması daha yuksektir
Sıcaklık farkları daha belirgindir
Eş sıcaklık eğrileri enlemlerden daha fazla sapma gosterir
Kıtalar arası ulaşım daha kolaydır
Nufus daha kalabalıktır
Kulturlerin gelişmesi ve yayılması daha kolaydır
Ekonomi daha hızlı ve daha cok gelişmiştir

Hipsografik Eğri
Yeryuzunun yukseklik ve derinlik basamaklarını gosteren eğridir
Kıta Platformu: Derin deniz platformundan sonra yuksek dağlar ile kıyı ovaları arasındaki en geniş bolumdur
Karaların Ortalama Yuksekliği: Karaların ortalama yuksekliği 1000 m dir Dunya’nın en yuksek yeri deniz seviyesinden 8840 m yukseklikteki Everest Tepesi’dir
Kıta Sahanlığı: Deniz seviyesinin altında, kıyı cizgisinden 200 m derine kadar inen bolume kıta sahanlığı (şelf) denir Şelf kıtaların su altında kalmış bolumleri sayılır
Kıta Yamacı: Şelf ile derin deniz platformunu birbirine bağlayan bolumdur
Denizlerin Ortalama Derinliği: Denizlerin ortalama derinliği 4000 m dir Dunya’nın en derin yeri olan Mariana Cukuru denzi seviyesinden 11035 m derinliktedir
Derin Deniz Platformu: Kıta yamacları ile cevrelenmiş, ortalama derinliği 6000 m olan yeryuzunun en geniş bolumudur
Derin Deniz Cukurları: Sima uzerinde hareket eden kıtaların, birbirine carptıkları yerlerde bulunur Yeryuzunun en dar bolumudur