Dünyanın ve atmosferin katmanları

Dünyanın katmanları nelerdir
Atmosferin katmanları nelerdir
dünyanın katmanlarının özellikleri
atmosferin katmanları ve özellikleri

Dünya üzerinde yaşadığımız katman gibi adamakıllı katı maddelerden oluşmamıştırDünya;gaz katmanı,su katmanı ,yer kabuğu ve çekirdek almak üzere 5 katmandan oluşur

Dünyanın Katmanları;
1: Gaz katmanı(Atmosfer)
2: Su katmanı(Hidrosfer)
3: Yer kabuğu(Litosfer)
4: Magma katmanı(Pirosfer)
5: Çekirdek katmanı(Barisfer)


ATMOSFER (HAVA KÜRE)


Dünyayı saran gaz tabakasıdır,hava küre adına verilir Atmosferdeki değişik gazlar yer çekiminin etkisiyle değişik yükseltilerde tutulurYer çekiminin bittiği yerde atmosfer de biterUzay boşluğu başlarAtmosferi oluşturan gazlar yer çekimi etkisiyle ağırlıklarına kadar iç içe küreler şeklinde bulunurlarAğır gazlar (iki oksijen azotiki kobalt) gibi yere yakın alt tabakalarda hafif gazlar ise üst tabakalarda yer alır( Yerden 9km yükseltiden daha sonra yaşamaya yetecek oksijen bulunmaz1718km daha sonra ise oksijen oranı en ince ayrıntısına kadar azalır ve bu katlarda ateş yakacak değin bir oksijen kalmaz)
Atmosferin kalınlığı, Dünyanın ekseni civarda dönmesine ast olarak,kutuplarda az ekvatorda daha fazladırOrtalama kalınlığı 10000km kadardır


ATMOSFERİN ROLÜ

1) İçerdiği oksijen aracılığı ile yaşama olanak tanır
2) Özellikleri doğru, Dünyanın fazla ısınmasını ve fazla soğumasını önler
3) Güneşten gelen kısa dalgalı zararlı ışınları süzerek dünyayı yaşanır hale getirir
4) Hava akımları yolu ile güneş bölge yerlerin fazla sıcak,olmayan yerlerin çok soğuk olmasını önlerEğer atmosfer olmasaydı güneş alanı yerlerin tamamen aydınlık ve çok sıcak,gölge yerlerin ise bütün karanlık ve soğuk olması gerekirdi
5) Güneşten gelen enerjinin uzaya dönmesini önleyen bir örtü görevi görürAtmosfer bununla beraber güneşten gelen ışığın yansıyıp dağılarak gölge yerlerinde aydınlık olmasını sağlar



1) TROPOSFER:
Atmosferin en daha aşağı tabakasıdırortalama13km kalınlığındaki troposfer yerden ekvatorda 16km kutuplarda 6km yüksekliktedirtroposferin kalınlığındaki değiştirme sıcaklıkla ilgilidir(Ekvatorda ısınan hava genleşerek yüksektirKutuplarda ise soğuyan hava ağırlaşarak alçalır)
* Atmosferdeki gazların %75'i bu tabaka dadır
*Tüm meteorolojik olaylar burada görülür
*Su buharının tamamı buradadır
*Atmosfer aşağıdan yukarıya dürüst ısındığından,yükseldikçe sıcaklık 100m de 0,5 santigrat derece düşer
*Su buharı troposferin dışına çıkmadığından tüm iklim olayları burada görülür
*Yükseldikçe ısı düştüğünden su buharı troposferin dışına çıkmaz

2)STRATOSFER:
*Sıcaklık yeniden 50 santigrat derecede sabittir
*Yatay hava hareketleri görülür
*Su buharı olmadığından bulut oluşmaz

3)ORTA KÜRE:
a)Ozonosferksijen güneş ışıklarının etkisiyle (2oksijen) bünyesine bir molekül oksijen daha alarak (3oksijen) ozonu oluşturur
Güneşten gelen canlılar için zararlı olan kısa dalgalı (mor ötesi,ultravole) ışınları ozon tarafından tutulur
b)Kemosfer:
* Yer yüzünden yükselen gazların bir kısmı lutra vole ışınlarının etkisiyle iyonlarına ayrılırİyonlaşma sonucu ısı arttığından sıcaklık 100santigratderece çıkar
*Güneşten gelen zararlı ışınların bir kısmı da burada tutulur

4) İYONOSFER:
* Gaz moleküllerinin lutra vole ışınlarının etkisiyle parçalanarak iyonlarına ayrışması sonucunda açığa çıkan enerji sıcaklığın 200 santigrat derece aşamasında yol açar
* Atmosferdeki gazlar bu katmanda iyonlarına ayrılır
* İyonosfer in üstteki katına Egzosferdenir
* Egzosfer den sonra uzay boşluğu başlar



ATMOSFERİ OLUŞTURAN GAZLAR:

1)ATMOSFERDE TEKRAR TEKRAR BULUNAN,MİKTARI DEĞIŞMEYEN GAZLAR:
Azot % 78
Oksijen % 21
* Asal gazlar % 1 (neon,argon,helyum,kripton,hid rojen)
* Oksijen suda erime özelliği göstermesi,sularda canlı yaşama yol açar
* Soğuk sularda oksijen oranı daha fazladır
* Hava ısındıkça erimiş olan oksijen sudan haricen verilirOnun için yaz mevsiminde deniz kıyılarında oksijen oranı azda olsa artar
* Havadaki oksijen oranı yazın kışa oranla azıcık daha fazladır


2) ATMOSFERDE TEKRAR TEKRAR BULUNAN,MİKTARI DEĞIŞMEZ GAZLAR:
Ozon
Tozlar
* Ozon güneşten gelen zararlı ışınların yere ulaşmasını önler,fazla azda olsa vücutta D vitamini oluşumuna olasılık tanıyan ışınların geçmesine izin verir
* Tozlar,havada fazla oldukları zaman görüşü ve solunumu güçleştirir
* Tozlar,havada yoğunlaştırma çekirdekleri oluşturarak,yağışın oluşumunu sağlar
* Tozlar havada fazla miktarda bulundukları süre renkli yağmurların oluşmasına niçin olurlar

3) ATMOSFERDE HER ZAMAN YER ALAN MİKTARI DEĞİŞEN GAZLAR:
Co2 su buharıdır
* Atmosferde miktarı yer ve zamana tarafından en fazla değişen gaz su buharıdır
* Su buharı oranı kıyılardan içerilere ve alçaklardan yükseklere çıkıldıkça azalır
* Sıcaklık arttıkça su buharı oranı artar
Su buharının etkileri:
1)Yağışların oluşmasını sağlar
2)Atmosferin sıcaklık emmesi ve alt kısımlarının ısınmasını kolaylaştırır
3)Koruyucu bir örtü oluşturarak sıcaklığın uzaya kaçmasını azaltır
4)Su buharı boğazımızın ve derimizin pozitif kurumasını önler
5)Hava içindeki bakterilerin yaşamasına olasılık sağlar

SU KÜRE (SUKÜRE)

Okyanuslar ve denizler:Okyanuslar kıtaları birbirinden ayıran koskocoman su kütleleridirDenizler ise okyanusların kıta içlerine içten uzanan kollarıdırOkyanus ve denizleri birbirinden ayıran en kayda değer etmenler şunlardır:
* Derinlik
* Kapladıkları bölge
* Tuzluluk
* Akış sistemleri
* Sıcaklık
* Karaların somut özelliklerinde etkilenme
Her adanın muhakkak bir kıtanın malı ve parçası sayılması gibi,her denizde belirli bir okyanusun parçasıdırBu nedenle denizleri,okyanusla meydana getirdiği bağlantıya dayanarak üç kısma ayırırız
a) Kenar denizler:Okyanusların derhal yanında,kıtalara sokulmuş körfezler durumundadırÖrneğin;,umman denizi vb
b) Karalar ve kıtalar arasında kalmış denizler:Bu alıcı denizlere en güzel misal Akdeniz'dirOkyanusla bağlantısı,bir eşik meydana getiren dar bir boğaz iledirAfrika,Avrupa ve Asya kıtaları aralarında kalan Akdeniz geniş anlamda Marmara ,Karadeniz ve zad denizi de içine alır
c)Kapalı denizler:Bunlar fiilen suları tuz olan göllerdirÇünkü okyanusla hiçbir bağlantısı yokturHazar denizi gibi
Deniz sularının maddesel ve kimyasal özelikleri:
Tuzluluk:Bir litre deniz suyunda erimiş halde yer alan madensel tuzların gr olarak ağırlığıdırÖrneğinkyanusların ortalama tuzluğu 35 ’tir,denildiğinde,1litre okyanus suyunda 35gr farklı alanlara yönlendirilmiş erimiş madde bulunduğu kavranabilir
Deniz suyundaki esas kimyasal maddeler şunlardır:

Sodyum klorür: %78,32
Potasyum klorür: %1,69
Magnezyum klorür: %9,44
Magnezyum sülfat: %6,40
Kalsiyum sülfat: %3,94,
Toplam : 99,79

Deniz suyunun tuzluluk oranı sıcaklığa bağlı olarak değişmektedirSıcaklık buharlaşmaya bu da tuzluluk oranın artmasına yol açarDeniz suyu tuzluluk oranı ortalama %35tirDeniz suyu tuzluluğunu fazla azda olsa denize dökülen akarsular ve yağışlarda etkilerDeniz suyu tuzluluğu maksimum olan deniz %65 ile Kızıldeniz,en düşük olan denizde %01 ile Baltık denizidir
Yurdumuz da Akdeniz ’den,Karadeniz ’e doğru gidildikçe enleme emrindeki olarak tuzluluk oranının azaldığı görülürAynı şart gidildikçe de gözlenir

YER KABUĞU KATMANI

Yer kabuğu,değişik taş ve kayaların bulunduğu katmandırEn üst kısım toprakla örtülüdürBazı bölümleri ise sularla kaplıdırCanlılar yer kabuğu üzerinde yaşarlar

MAĞMA KATMANI

Magma katmanı,yer kabuğunun altındaki tabakadırSıcaklığı 2000 santigrat derecedirBu katman,yer kabuğunun ergimiş maddelerle fazla sıkışmış gaz ve buharların bir karışımıdır

ÇEKİRDEK KATMANI

Çekirdek katmanı yerkürenin en iç katmanıdırSıcaklık 5000 santigrat derecedirÇok sıcak olduğu halde basıncın etkisiyle buradaki maddeler erimemiştir *