Edebi türler/masal,destanlar,hikayeler,şiir ,roman,tiyatro Nedir Çeşitleri

Yazınsal türler nelerdir,
Yazınsal türler ve özellikleri,
Edebi türler masal destanlar hikayeler şiir romanve tiyatro çeşitleri

Edebiyatla İlgili Herşey

A Edebî Türlerin Tanım ve Tasnifi
Her edebî eserde, anlatılmak istenen bir mesaj vardır Bu mesaj yerine kadar tarihî, dinî, ahlâkî, sosyal, ekonomik ve kültürel olabilir Edebî eserler, ele aldıkları konu ve içeriklere göre, farklı biçim ve tekniklere sahip olabilirler Bu teknikleri bilmeyenlerin edebiyat eseri yazamayacağı âşikardır Edebiyat eseri olaylara, insanlara ve eşyaya fazla değişik anlamlar verebilir Ara Sıra insanların ast olduğu süre ve mekân kavramını da aşabilir Bu onun psikoloji, sosyoloji, felsefe ve tarih gibi bilim dallarının aracısız olarak ve açıklayıcı anlatımından farkını ortaya koyar Bütün bunlar, edebiyatta türler başlığı aşağı değerlendirilmesi gereken ana unsurlardır
Edebî tür, edebiyat eserlerinin biçimlerine, konularına ve teknik özelliklerine göre bölünmüş çeşitleridir Bir diğer söyleyişle, biçim ve öz bakımından ortak kurallara göre yazılmış ve söylenmiş eser kümelerine verilen addır
Edebî türler, değişmez yazı kalıpları değildir Toplumda zamanla meydana gelen değişmeler edebiyata da yansır Edebî türler de değişen zamanın ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte ve çeşitlilikte değişime uğrar Sözgelimi Eski Yunan edebiyatında yalnızca şiir, tiyatro, konuşma, tarih gibi dört türden söz edilirken, XIX yüzyıldan itibaren bu türlere roman, tenkit, mektup gibi yeni türler eklenmiştir XX yüzyıldan itibaren, özellikle basın ye yayınlama hayatındaki gelişmeler yeni türlerin oluşumunu sağlamış, makale, test, fıkra, skeç, senaryo gibi yeni türlerden bahsedilmeye başlanmıştır
Bir yanlamasına yeni edebî türler oluşurken, diğer yandan da eski türlerden bazıları zamanla kaybolmuş ya da anlamı değişmiş, yeni anlamlar kazanmıştır Buna en güzel misal olarak destanı verebiliriz Romantizm akımı ile birlikte, birincil çağın en manâlı türü olan trajedi, yerini drama bırakmıştır
Avrupa ülkelerinden İtalya, Fransa, İspanya ’da Latince haricen halkın kullandığı dile roman, bu dille anlatılan hikâyelere de romans adı veriliyordu Zamanla, çoğalan ve gerçeklik boyutu şampiyon bu anlatımlar günümüz çağdaş türlerinden biri olan romanı meydana getirmiştir
Bir taraftan yeni edebî türler gelişirken, diğer yana da bir takım türler birbirine karışmıştır Görüşme, test, hikâye, şiir, masal aralarında bir girişim görülürken, bir takım türler de kendi içlerinde bölümlere ayrılmıştır Roman, anti roman gibi

Edebî türler, anlatım yolu bakımından (nesirnazım; sözlüyazılmış oluşları), konu seçimi ve konuya uygun iletim tekniği bakımından ve boyutları bakımından (eserin uzunkısa veya yoğun oluşu) edinmek üzere üç başlıca başlık altında tasnif edilmektedir Tanım, öyküleme, söyleşme, hitap gibi anlatım şekilleri ise türlerin belirleyicisi olmaktan fazla, onların kullandıkları aktarım usulleridir
Edebiyatta türler, sınıflara ayrılırken toplumların geçirdiği sayısız değişim sürecine tarafından yok, başlangıçtan günümüze kadar, değerini yitirmeyen, temel ortaklıklar alınmalıdır Bu esaslar çerçevesinde edebî türleri esas başlıkları ile şöyle de tasnif edebiliriz:
1 Şiir: İçeriklerine göre, lirik şiir, didaktik şiir, pastoral şiir, dramatik şiir ve epik şiir olarak da adlandırılmaktadır
2 Tiyatro: Anlatım türleri içerisinde yer alan tiyatro, tragedya, komedya ve dram edinmek üzere üç farklı anlatım özelliğine sahiptir Tiyatro, imlâ teknikleri ve yazılış amacı bakımından diğer edebî türlerden ayrılır
3 Anlatı Türleri:İster sözlü olsun, ister yazılı olsun, tüm anlatıma dayalı, nazım olmayan türlerdir Roman, hikâye, masal ve efsaneyi bu türe misal olarak sayabiliriz
4 Fikir Türleri: Belirlenmiş bir düşünceyi paylaşmak veya o düşünceyi kabul ettirmek amacıyla kaleme alınan eserler bu gruba girmektedir Makale, fıkra, söyleşi, test, mektup, özdeyiş, gezi yazıları, hatıra ve röportajı bu cins içerisinde değerlendirebiliriz
Bir başka tasnif de:
1 Asıl Türler:
a Nazım
b Nesir (Destan, Masal, Ahali Hikâyeleri, Fabl, Hikâye, Roman)
2 Temsil Türü (Tiyatro eserleri)
3 Hafıza Türleri (Makale, Sohbet, Fıkra, Deme)
4 Yardımcı Türler: Bunlar ana türler içerisinde değerlendirilebilmekle birlikte, tek başlarına bir nesil özelliğine sahiptirler (Yaşam Öyküsü, Hatıra, Seyahat Yazıları, Mektup, Söylev, Özdeyiş vb)
Edebiyat tarihlerinde edebî türlerin tasnifi ise, şöyle yapılmaktadır:
1 Sözlü türler
a Söyleyeni belli olan
b Söyleyeni belirlenmiş olmayan (anonim)
2 Yazılı türler
a Nazım
b Nesir
Bu tasniflerden yola çıkarak, edebî türlerin asıl hatlarıyla iki başlıca başlıkta toplandığı (nazımnesir), öteki türlerin de bu belli başlı başlıklara tabi olarak, içerik ve şekil açısından tasniflerinin yapıldığı görülmektedir
Edebî nesil öğretimi, dil becerilerinin geliştirilmesi açısından son derece önemlidir Okuma, yazma, hitabe ve dinleme becerilerinin kazındırılmasında bu becerilerin birbirleriyle olan bağları da göz önünde bulundurulmalıdır Öğrenmede belirlenen ana gaye dek, bu belli başlı amacın gerçekleşmesini sağlayan ara unsurlar da dikkate alınmalıdır Eğitim ve öğretimin her seviyesinde dil becerilerini geliştirmede metinlerin vasıta olduğu bilinmektedir Bu araçların kullanılmasında ise, özellik ve içerik özellikleri büyük bir önem arz etmektedir
Edebî türlerin öğretilmesinde öbür yöntemlerden yararlanılabilir Bunlar:
Mukayese yöntemi: Bu yöntemle, daha önce okunmuş veya incelenmiş olan bir eserle, üstünde konuşulan eserde var olan unsurların özellikleri bakımından birbiriyle karşılaştırılır
Tür tanımlatma yöntemi: Türü meydana getiren genel özellikler verilerek, öğrenenlerin türü kendilerinin tanımlaması ya da adlandırması istenebilir Bu kısımda da, yine türe götürücü sorulardan muamele etmek mümkündür
Dil ve üslûp karşılaştırması: Edebî eserleri ayrı kılan bir öteki nitelik de, dil ve üslûplarıdır Bu yüzden cins öğretiminde diğer özelliklerinin yanında dil ve üslûp özellikleri daha fazla belirleyici olmaktadır

B Edebî Türlerden Kullanma
1 Şiir
Şiir, en önemli edebî türlerden biridir Yalnızca inşa bakımından değil, içerik açısından da diğer edebî türlerden ayrılır Ümitler, hayaller, aşklar hep şiirle ifade edilir Şiirin gücünü ayrım eden bir öğrenci, hayallerini zenginleştirebilmeyi ve karşısındakini etkileyebilmeyi öğrenmiş olur
Tür öğretiminde en fazla zorlandığımız konu, şiirin tanımıdır Bir şeyi ifade etmek, onun muhakkak o olduğu anlamına gelmez Kimi zaman tarif, tanımlanan şeye yaklaşıma asistan öğe olarak işe yarar Yahut, betimleme kimsesiz problemi ortadan kaldırmaz Olsa olsa, problemin çözümünde ara öğe olabilir Şiir genellikle, daha aşağı alta yazılan mısralardan meydana gelen ölçülü ve kafiyeli anlatım olarak tanımlanmaktadır Ancak, her ölçülü ve kafiyeli sözün de şiir olması olası değildir Şiir için en esas unsurların başında âhenk gelmektedir Âhenk ise, ritim ve düzen ile tamamlanır Ritim, ölçü ve uyak; harmoni ise, aliterasyon ve assonanslardır
Şiir şekil ve içerik açsından incelenirken, onu meydana getiren unsurlar bir bir ele alınmalıdır Şiirde şekil unsurlarının tamamiyle anlaşılabilmesi için, tüm örneklerin bir arada verilmesi gerekmektedir Yahut tek bir nazım şeklinden yol çıkılarak şiiri şekil olarak açıklamak ve değerlendirmek olası değildir Şiir incelemelerinde şekil unsurlarından sonara, ritim unsurlarının ele alınması; ölçü ve kafiyesinin bulunması gerekmektedir
Çoğunlukla ders kitaplarında bütün nazım şekilleri bir arada yer almamaktadır Bu yüzden, çoğu kere kitapta yer almayan diğer nazım şekilleri ile ilgili teorik bilgilere yer verildiği görülmektedir
İçerik açısından şiir incelemelerinde, kesin bir tutarlılıktan bahsetmek mümkün değildir Kimi öğretmenler, şiirde anlatılanları kısaca değerlendirirken, kimileri de tahlil boyutuna varacak çalışmalar yapabilmektedirler Şiiri içerik açısından değerlendirirken, ilk olarak ele aldığı konu ve temanın belirlenmesi gerekmektedir Konusuna ve temasına yerinde tür adlandırması yapıldıktan sonra analiz daha yardımsever olacaktır
Hangi edebî cins olursa olsun, başta amacı gerçekleştirmedeki yeterlilik düzeyi dikkate alınmalı, türün genel ve özel amaçları gerçekleştirme düzeyi göz önünde bulundurulmalıdır Aynı koşul şiir için de laf konusudur Eğer türü kavratmak hedeflenmişse, şiir türünü şekil ve içerik açısından en iyi yansıtan örnekler ele alınmalı, onlar üzerinden analiz yapılmalıdır Çelişkili ve ağız dalaşı yaratacak örnekler, nesil özellikleri belli kavrandıktan daha sonra ele alınmalıdır
Şiirde içeriğe göre yapılan adlandırmalarda da yanlışlıklar yapılmaktadır Lirik, destansı, dramatik, didaktik, pastoral ve satirik şiirler bir cins olmayıp, konu ve tema adlandırmasıdır Kimi kaynaklarda bu ve benzeri adlandırmalar yanlıştır
a) Lirik şiir; etkileyicilik bakımından üzüntü, sevgi, mutluluk, acı, üzüntü vb duygulara dayalı durumları yansıtır His ve hayal unsurları bakımından zengindir Öteki şiirler içinde de lirizm mutlaka vardır Lakin lirik şiiri diğerlerinden ayıran esas özellik, onun bir amaca alt kalınarak yazılmamış olmasıdır Lirik şiirin temel amacı, duygulara hitap etmesi ve duyguları dile getirmesidir
b) Pastoral şiir; doğayı başlıca kavram olarak ele bölge ve amacı yalnızca doğayla ilgili gözlemleri açıklamak olan şiirlerdir Bir şiirin pastoral olabilmesi için mutlaka gözleme dayalı olması gerekir Gözlenen durum anlatılmalıdır Şiirde doğa temel kasıt olmalıdır Doğa unsurları vasıta olarak kullanılmayacak, doğanın gerçeği anlatılacaktır
c) Didaktik şiir; tamamen bir ders vermeyi ve bir sonuç çıkarmayı amaçlayan şiirlerdir Nükte şiirler olarak da bilinmektedir Bu bakımdan insanlara dolambaçlı yoldan ders verir Fablların, fıkraların nazım söyleyişleri didaktik şiire örnektir Bir başlıca akıl civarda oluşturulmuştur Çocuklara karşın yazılan şiirlerin büyük bir kısmı didaktik tarzdadır
d) Epik şiir; genel olarak doğaüstü bir üslûp ve epik bir tarzla kaleme gücenmiş eserlerdir His ve düş unsuruna daha az yer verilir Teması yiğitlik oluğu gibi, başka konular da olabilir Üslubundan hareketle destansı şiiri tespit etmek gerekir Destansı şiire bir anlatım şekli de diyebiliriz Heyecanlı ve coşkulu bir anlatımı vardır
e) Dramatik şiir; eğer bir durum anlatılıyorsa ve bir olaya tabi olarak duygular alınmışsa o şiirlere dramatiktir çağırmak mümkündür Genellikle, dokunaklı ve korkunç olayları anlatan şiirler için verilen bir ad olmakla birlikte, dram aslında bir canlandırma olduğu için, dramatik şiirleri bir durumu canlandırmaya aracı olan şiirler olarak adlandırmak gerekmektedir
Şiiri anlamaya yönelik oluşturulan soruların da dikkatle seçilmesi gerekmektedir Ilk Kez şiirin geneline, sonra da her bir bölüm ayrı ayrı değerlendirilecek şekilde ele alınmalıdır
Şiirde şekil adlandırmalarında da dağıtılmış yanlışlıklar yapılabilmektedir Şekil, şiirin cins belirleyicisi olmayıp, yalnızca onun adlandırılmasında muavin olacak esas bir unsurdur Bilindiği gibi, şiirin en minik birimi mısradır Mısraların bir araya gelişlerine göre, beyit, dörtlük, beşlik gibi şekil özellikleri olabilmektedir Şiir yazıldığı görev, sanatçısı ve mensup olduğu edebî şubeye tarafından şekil özellikleri göstermektedir Bu şekil özelliklerinden hareketle, şiirin hangi dönemde, kimin göre yazıldığı saptama edilebilir Fakat, bu saptama defalarca belirlenmiş olmayabilir

Bir şiirin nazım şekli, defalarca onun içerik özelliğini tam olarak belirlemez Sözgelimi gazel nazım şekliyle yazılmış bir şiir, gazelin içerik özelliklerini yansıtmayabilir Bu da şeklin, içerik özelliklerini belirlemede tek başına yeterli olmadığı gerçeğini ortaya çıkarmaktadır
Şiirler içerik özellikleri ve işledikleri konulara kadar türlere ayrılırlar Divan edebiyatında mersiye, methiye, hicviye, münacaat, tevhit gibi Halk edebiyatında ise, güzelleme, koçaklama, hiciv, inleme gibi nazım türlerine yüz yüze gelmek mümkündür Kimi şiirleri ise, belirlenmiş bir nazım türü aşağıda ölçmek muhtemel değildir Onlar daha fazla şekil özellikleri bakımından belirleyici olmuştur Gazel, kaside, koşma, mani gibi Çağdaş şiir örneklerini ise, bir cins aşağıda tasnife ast yakalamak şimdilik mümkün görülmemektedir Bunları içerikleri bakımından, lirik, didaktik, dramatik, pastoral ve epik şiir olarak tasnif edebilmekteyiz
2 Anlatı türleri:Anlatım türüne ait bir edebî metnin tür özelliklerinin öğretilmesinde şu esaslara dikkat edilmelidir:
1 Öğretim esasına, programın genel ve özel amaçlarına emrindeki olarak seviyeye uygun bir metnin tespit edilerek sınıfa getirilmelidir
2 Metnin önce öğretmen kadar, yerinde bir ses tonu ile okunmalı, bu okuma ile daha önce okunmuş olan öteki türlerden farklı nitelikler taşıdığı sezdirilmelidir
3 Metinde geçen meçhul kelime ve kelime gruplarının, anlamı kavranamayan cümleler saptama edilerek açıklanmalıdır
4 Metnin anlatım özelliğine uyarı edilerek, durum örgüsü çıkarılmalıdır
5 Şahıslar, olayın geçtiği yer, zaman ve olayın gelişim özelliği iyice ortaya konulmalıdır
6 Eserde ele alınan karakterlerin fizikî ve ruhî özellikleri açıklanmalıdır
7 Asıl ve asistan düşünceler belirtilmelidir
8 Daha önce edinilmiş bilgilerden yola çıkılarak, yeni edinilen bilgiler karşılaştırılmalı ve emin bir sonuca ulaşılmalıdır
Anlatıma dayalı eserlerden yararlanırken değişik kazanımlar elde edilebilir Sözgelimi destanın edebî cins olarak öğretilmesinde şu amaçlar gerçekleştirilebilir:
1 Irk olma bilinci,
2 Zorluklara karşısında direnme ve başarma azmi,
3 Kişi olmanın sorumlulukları,
4 Herzamanki ve olağanüstülüklerin bir arada kullanılmasının gerekçesi,
5 Kültürel zenginliklerimiz, maddî ve manevî kültür unsurlarının kaynakları *