Edebiyat Dünyasının En Zor Okunan Kitapları

Büyük bir hevesle elinize alıp tahminen birinci birkaç satırda tahminen daha birinci sayfalarda “Bu ne bu türlü?” deyip bir kenara bıraktığınız kitaplar oldu mu? İngiltere’den bir küme araştırmacı, 3 bin 205 kitapseverle yaptığı görüşmeler sonucunda tüm vakitlerin en baş karıştırıcı 10 kitabını listeledi.

Listede yer alan kitaplardan Türkçe basımı da olanları sizin için derledik. Şayet bir şeyler okurken düşünmeyi, okuduklarınızı irdelemeyi, notlar almayı seviyorsanız bu liste tam size nazaran.

İşte okuyanların (ya da okumaya çalışanların) başını en çok karıştıran 10 kitap:

• Husus 22 - Joseph Heller
• Hayvan Çiftliği - George Orwell
• Sineklerin İlahı - William Golding
• Uğultulu Zirveler - Emily Brontë
• Jane Eyre - Charlotte Brontë
• Sefiller - Victor Hugo
• Don Kişot - Miguel de Cervantes
• Ulysses - James Joyce
• Moby Dick - Herman Melville
• Pi’nin Ömrü - Yann Martel

Unsur 22 (Catch 22)

• Müellifi: Joseph Heller
• Çeşidi: Kara güldürü, absürd kurgu, tarihî roman
• Yayınlandığı yıl: 1961

Lisanımıza Niran Elçi tarafından kazandırılan Unsur 22, Amerikan edebiyatının mihenk taşlarından biri olarak bedellendiriliyor. Muharrir Joseph Heller’ın II. Dünya Savaşı sırasında bombardıman uçağı pilotu olarak çalışırken edindiği deneyimlerden yola çıkarak kaleme aldığı Husus 22, hicivli bir savaş romanı. Kitabı okumayı güç kılan şey; olay örgüsünün çizgisel ilerlememesi ve farklı anlatıcıların birbirine karışması.

Hayvan Çiftliği (Animal Farm)

• Müellifi: George Orwell
• Çeşidi: Siyasi hiciv
• Yayınlandığı yıl: 1945

Türkçe’ye birinci sefer Halide Edip Adıvar tarafından çevrilen Hayvan Çiftliği, alegorik bir eser. Birinci bakışta bir çiftlik ve içinde yaşayan hayvanları mevzu ediniyor üzere görünen bu roman aslında önemli bir Stalinizm eleştirisi. Hayvan Çiftliği’nin baş karıştırıcı bulunmasının sebebi, satır ortalarında ne denmek istendiğini anlamaya çalışmak için baş yormak gerekmesi olabilir.

Sineklerin İlahı (Lord of the Flies)

• Müellifi: William Golding
• Çeşidi: Alegorik roman
• Yayınlandığı yıl: 1954

Genelde İngiliz edebiyatı duayeni Mina Urgan çevirisiyle okuduğumuz Sineklerin İlahı, elinize birinci aldığınızda “Aa ıssız adaya düşmüş bir küme çocuk, eğlenceli bir şeye benziyor” hissi verebilir. Lakin durum pek o denli değil. Nobel edebiyat ödüllü William Golding, insanların liderlik uğruna ne kadar vahşileşebildiğini çarpıcı halde gözler önüne seriyor. Sineklerin İlahı’nı okumayı zorlaştıran şeyler ortasında kitabın metaforlarla dolu olması ve müellifin çokça sembol kullanması üzere sebepler var.

Uğultulu Zirveler (Wuthering Heights)

• Müellifi: Emily Brontë
• Çeşidi: Trajedi, gotik
• Yayınlandığı yıl: 1847

Bayan muharrirler o periyotta pek ciddiye alınmadığı için Emily Brontë Uğultulu Zirveler’i Ellis Bell takma ismiyle yazmış. Günümüzde İngiliz edebiyatının klasikleri ortasında bedellendirilen kitap, müellifin birinci ve son kitabı. Uğultulu Doruklar birinci bakışta aşk romanı üzere görünse de Victoria Dönemi’nin baskıcılığını ve bastırılmışlığın olumsuz yansımalarını hissettiren epey başarılı bir roman. Kitabı okumayı zorlaştıran şeyler; lisanının biraz eski olması, olay örgüsünün yavaş ilerlemesi ve karakterlerle duygusal olarak bağ kurmanın güç olması.

Jane Eyre

• Muharriri: Charlotte Brontë
• Tipi: Bildungsroman (Oluşum romanı)
• Yayınlandığı yıl: 1847

Kız kardeşi Emily Brontë üzere takma isim kullanmak zorunda kalan Charlotte Brontë’nin Currer Bell ismiyle yazdığı Jane Eyre, bir bildungsroman. Yani bir karakterin geçmişten günümüze yaşadığı gelişimi anlatıyor. Kitapta küçük yaşta öksüz kalan ve yatılı okuldan çıkıp öğretmen olarak bir malikanede çalışmaya başlayan Jane Eyre’ın ömrüne tanıklık ediyoruz.

Jane Eyre’ın malikanenin gizemli efendisine aşık olmasıyla işler sarpa sarıyor. Kitap, temelinde güçlü bir Hıristiyan ahlakıyla toplumsal tenkit barındırması sebebiyle değer taşıyor. Jane Eyre’ı okumayı zorlaştıran şey ise karakterler ortasındaki değişen bağlantıları anlamanın sıkıntı olması.

Sefiller (Les Misérables)

• Muharriri: Victor Hugo
• Çeşidi: Epik, kurgusal tarih
• Yayınlandığı yıl: 1862

19. yüzyılın en kıymetli yapıtlarından biri olarak görülen Sefiller, Fransız İhtilali'ne kadar uzanan öyküsü ile aslında birkaç karakterin hayatını ve birbirleriyle alakalarını ele alıyor. En uzun romanlardan biri olan Sefiller’i okumayı zorlaştıran şeylerden biri de tam olarak bu. Çok uzun olması…

Don Kişot (Don Quijote)

• Muharriri: Miguel de Cervantes Saavedra
• Tipi: mizah, psikoloji, satirik
• Yayınlandığı yıl: 1605, 1615

Tarihteki birinci roman olarak bedellendirilen Don Kişot, kitapla birebir isme sahip bir karakteri bahis alıyor. Don Kişot, La Mancha'da yaşayan 50'li yaşlardaki eski bir toprak ağasıdır. Şövalyeleri anlatan kitaplara bayılan ve hepsinin gerçek olduğunu sanan Don Kişot, her şeyi gerisinde bırakarak yollara düşer. Don Kişot’u baş karıştırıcı yapan şeylerin başında: Don Kişot’un şövalyelikle ilgili yaptığı uzuuuuuuun konuşmalar ve kitabın çok uzun olması geliyor.

Ulysses

• Müellifi: James Joyce
• Tipi: çağdaş roman
• Yayınlandığı yıl: 1922

Müellifin 1918-1920 yılları ortasında bir mecmuada yayımladığı yazılardan oluşan 656 sayfalık Ulysses, dalga geçermişçesine 24 saatlik bir vakit dilimini anlatıyor. Ulysses’i okunması en güç, en baş karıştırıcı kitaplardan biri yapan şeylerden biri, kitapta şuur akışı tekniği kullanmış olması. Yani muharrir o an konuşuyor üzere yazıyor. Bir de müellifin noktalama işareti konusundaki cimriliği var tabii… Mesela kitabın son derece uzun olan son kısmında yalnızca iki tane nokta kullanmış! Kitaptaki kinayeler ve söz oyunları da baş karışıklığını artıran ögeler ortasında.

Moby Dick

• Müellifi: Herman Melville
• Tipi: Epik, macera, deniz hikayesi
• Yayınlandığı yıl: 1851

Moby Dick isimli balinanın peşinde yaşanan maceraları mevzu alan bu kitap, yayınlandığı birinci devirlerde pek ilgi görmemişti. Daha sonra yirminci yüzyılda yine ünlendi. Moby Dick’i okumanın sıkıntı olma sebepleri şöyle sıralanabilir: Kitap çok uzun (822 sayfa), formatı biraz garip (geleneksel öyküden balinalar hakkında yazılmış makalelere ve ideolojiye kadar geniş bir yelpazeden bahsediyoruz), okuyan kişinin Batı medeniyetini güzel bilmesi lazım, 21. yüzyıl gözüyle bakarken o devrin kaidelerini anlamanın sıkıntı olması...

Pi’nin Hayatı (Life of Pi)

• Müellifi: Yann Martel
• Tipi: Felsefi kurgu
• Yayınlandığı yıl: 2001

Pi’nin Hayatı sinemasını seyretmiş olabilirsiniz. Genelde sinema versiyonu kitabından daha âlâ biliniyor. Dünya genelinde on milyondan fazla satılan kitap, bir sandalda Bengal kaplanıyla başbaşa kalan bir çocuğun 227 günlük ömür uğraşını husus alıyor. Baş karakterin ayrıntılı anlatımlarının kitabı okumayı zorlaştırdığını söyleyenler var.

Okurların başını karıştıran şeylerden biri de büyülü gerçekçilik ögeleri. Yani gerçekçi bir dünyada fantastik ögeler görüyoruz. Yoksa aç bir kaplanla 227 gün birebir ortamda hayatta kalmak mümkün olur muydu? Kapanışı yapmadan Pi’nin Ömrü sinemasıyla alakalı küçük bir ayrıntı verelim. Sineması daha gerçekçi kılmak için çekimlerde Atlantik Okyanusu’nda 76 gün hayat uğraşı vermiş denizci Steven Callahan’dan fikir alınmış.

Yapılan araştırmada yok fakat Türk edebiyatı özelinde konuşmak gerekirse, Oğuz Atay’ın 1972 yılında yayımladığı Tutunamayanlar kitabı edebiyatımızın en sıkıntı okunan yapıtlarından biri olarak bedellendiriliyor. Bol ölçüde hiciv, ruhsal çözümleme, çağrışım, izlenim içeren Tutunamayanlar, edebiyatımızın birinci postmodern romanı olma özelliği taşıyor.