Edebiyatta Soz Sanatları

Soz Sanatları Nelerdir



Soz sanatları nelerdir ?

soz sotleme sanatlarını 18 başlık altında toplaya biliriz bunlar ;


1 Teşbih (Benzetme)
Ozellikleri yonuyle zayıf olan varlığın kuvvetli varlığa benzetilmesi sanatıdır

2 İstiare ( Eğretileme )
Yalnızca benzeyen ya da benzetilenle kurulan benzetmedir

3 Mecaz – ı Mursel
Bir sozun benzetme ozelliği olmaksızın başka bir soz yerine kullanılmasıdır
Ornek : Sobayı yak ( sobanın icindekileri ) Tencere yandı ( Tencerenin ici yandı )
Ayağını cıkarda iceri gir ( ayakkabını cıkar ) Burnu akıyor ( Burnunun icindeki salgı )

4 Kinaye
Bir sozu hem gercek hem mecaz anlamı ile kullanma sanatıdır
Ornek : Şu karşıma goğus geren è Taştan bağır ( gercek )
Taş bağırlı dağlar mısın è Taş bağırlı olmak ( mecaz )

5 Teşhis ( Kişileştirme )
Fabl larda gorulur Her teşhiste kapalı istiare vardır
Ornek : Yuce dağlar bir birine goz eder
Ruzgar ile mektuplaşır naz eder İki sevgili anlamında

6 Mubalağa ( Abartma )
Edebiyatta bu bir abartma sanatıdır
Ornek : Ağzı kulaklarına vardı Gomelim seni tarihe desem sığmazsın

7 Tezat ( Karşıtlık )
Bir varlığın ya da bir olayın birbirine zıt karşıt durumlarının bir arada verilmesi sanatıdır
Ornek : Ne efsunkar imişsin ah, ey didar – ı hurriyet
Esir – i aşkın olduk gerci kurtulduk esaretten

8 Cinas
Sesleri aynı anlamları farklı sozcuklerle yaratılan soz sanatıdır
Ornek : Kader boyle calınmış yazıma Her nefeste eyledik yuz bin gunah
Yazım kışa uymaz kışım yazıma Bir gune etmedik bir gun ah

9 Tenasub
Anlamca birbirine yakın sozcuklerin bir arada kullanılması sanatıdır
Ornek : Bulbul aşıkmış gul, gul naz eyler bulbule

10 Tekrir ( Yineleme )
Bir şiirde ahenk yaratmak amacıyla anlamın uzerine yuklendiği sozcuğu tekrar etme
Ornek : Hayata sıfırdan başladı
Daha sıfır, daha sıfır
Şimdi cok sıfırlı bir hesabın sahibi
Ama hali sıfır

11 Telmih ( Hatırlatma )
Herkesce bilinen bir olayı hatırlatma sanatıdır
Ornek : Gokyuzunde İsa ile,
Tur dağında Musa ile,
Elindeki asa ile,
Cağırayım Mevlam seni

12 Tevrive
Birden fazla sozcuk anlamı olan bir sozcuğun bir dizede en az iki sozluk anlamını ifade edebilecek şekilde kullanılması sanatıdır
Ornek : Sert oldu hava cıkma koyundan kuzucuğum è Ziya Paşa
Ulusun korkma nasıl boyle bir imanı boğar
Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar
Ornek : Gul renkli yuzun benli de benli
Goğsun niye bensiz

13 Tecaul – i Arif ( Bilmezden Gelmek )
Ornek : Zinhar eline ayine vermen ol kafirin
Zira suretin gorup but – perest olur Orhan Veli
Ornek : Sular mı yandı neden tunca benziyor mermer è Ahmet Haşim è Meren

14Husnu Talil ( Guzel Sebep )
Bu olayı gercek oluş sebebinin dışındaki bir sebebe bağlama sanatıdır
Ornek : İşim gucum budur benim
Gokyuzunu ben boyarım her sabah Orhan Veli
Uyanır bakarsınız ki mavi
Ornek : Guzel şeyler duşunelim diye
Yemyeşil oluvermiş ağaclar
Saksımda ruhumun butun yası var
Derdimden soluyor acan gonca

15 Alli Terasyon

Aynı sesi taşıyan sozcukler kullanılarak yapılan bir ahenk sanatıdır
Ornek : Derdimi derin dereye doksem,
Dere duz olur gider
Sev seni seveni
Yar ile yatan ise
Sevme seni sevmeyeni
Mısır a sultan ise

16 Seci ( İc Uyak )
Ornek : Ey gozlerin nuru, ey gonullerin sururu, başımızın tacı ehli dilin miracı; gonul hanesinin ziyası, dil hastasının şifası Sinan Paşa

17 Tariz ( İğneleme )
Soylenilen sozun tam tersini kast etme sanatıdır
Ornek : Bir nasihatim var zaman uygun
Tut sozunu, yattıkca yat uyanma

18 Terdit
Sozu beklenmedik bir sona bağlama sanatıdır
Ornek : Bu gonul gonul otların yanı başında,
Ağacın golgesine değdi değecek
Tam şeftalinin kokusu başlarken,
Opuşmeye kıl kadar bitişik,
Bu zulum, bu haksızlık, bu işkence Melih Cevdet ANDAY