Edimsel Koşullanma Nedir?

Kişinin daha önce yaşadığı ve deneyimlediği bir takım durumlarda, ortaya pozitif veya olumsuz etkin sonuçlar çıkar Bu olumlu ya da olumsuz öğrenilmişlikler, geçmiş zamandaki hatıralarımızdan ve deneyimlemiş olduğumuz olaylardan kaynaklanır Bu iyi veya fena sonuçlar ise, kişinin ilerideki davranışlarında büyük ölçüde etkili olur Fazla ya da negatif sonuçların, bir kişinin davranışlarında yol açtığı değişikliklere “Edimsel Koşullanma denir*Eğer kişi daha önce bir davranışta bulunmuş ve bu davranışın sonucunda olumlu bir şekilde netice aldıysa, her yerde benzer davranışta bulunmaya yönelir Benzer şekilde, eğer birey daha önce bir davranışta bulunmuş ve bu davranışın sonucunda negatif bir tepki aldıysa, yeniden aynı bir davranışta bulunmaz
Skinner; Edimsel Koşullanma ’nın babasıdır Kendi adını verdiği Skinner Kutusu ile tanınır Bu kutu basit bir tertibat ile kurulmuştur Manivela olarak adlandırılan kısım, her basışta gıda veya su gelen bir kısımdır Yapılan deneyde, bir fare, bu kutuya konur Farenin manivelaya her basışında, gıda veya su verilir Bir süre daha sonra daha fazla gıda ve su elde etmek için, içgüdüsel olarak, farenin manivelaya basışında çoğalma gözlemlenir Burada oluşan şart, farenin yaptığı bir tavır sonucunda olumlu ve hoş bir karşılık almasıdır Farenin manivelaya basma hareketi, yiyecekle pekiştirilmiştir Hatta deneyin ilerleyen safhalarında, fareye ayırt etme davranışı öğretilir Kutu, içinde bir ışık yanarken fare manivelaya basarsa yemek yemek verilir, lakin ışık söndüğünde fare manivelaya yönelirse gıda verilmez Gözlemciler, bir vakit daha sonra, farenin bu durumu kavradığını, ışık açıkken tekrar tekrar tekrar tekrar manivelaya bastığını fakat ışık söndüğünde gıda verilmeyeceğini deneyimlediği ve bildiği için manivelaya hiç basmadığını gördüler Yani, fare, ışığı bir uyarıcı olarak kavramış ve ışığın yanmasına ya da sönmesine kadar davranışını belirlemiştir
Bu deneyin ortaya koyduyu bir diğer nokta da, farenin yiyeceğe ulaşması için bir davranışta bulunması gerektiğini öğrenmesidir Kutu içindeki fareye, sadece, manivelaya bastığında gıda ve su gelir İşte bu, Edimsel Koşullanmanın en temel ve ayırt edici özelliğidir Yani, alınacak olan sonuç, mutlaka ve mutlaka farenin bir davranışta bulunmasına bağlıdır Etkin rol bölge faredir Eğer fare manivelaya basmaz ise yiyecek veya su alamaz
Alışılmış koşullanma ile edimsel koşullanma arasındaki en büyük fark budur Olağan koşullanmada, deneyde kullanılan hayvan, herhangi bir davranışta bulunmasa, manivelaya basmasa bile yemeği ve suyu alır Yani deneysel hayvan, gözlemde etkin değildir Bilinçli olarak bir harekette bulunmaz ve sürecin farkında olan değildir Edimsel koşullanmada deneyde kullanılan hayvan tamamen faal, lakin klasik koşullanmada pasiftir
Edimsel Koşullanmada, “pekiştireç önemli bir unsurdur Farenin manivelaya basması için, onu bu davranışa yöneltecek bir pekiştireç yaratılmalıdır Bu pekiştireç, denek hayvanın yaşamsal faaliyetlerini sürdürecek, temel gereksinimlerinden biridir Bahsettiğimiz örnekte, fare için pekiştireç, gıda ve sudur*İnsanlarda edimsel tavır, aynı şekilde gelişir Halk içgüdüleri ile harekete geçerler Bu güdülerin sonucunda, dağıtılmış tepki ve davranışlar ortaya çıkar Kişi, hedefine ulaşması için, bu tepki ve davranışlarının sonucu ile ve deneme yanılma yöntemiyle hareket eder Kişi, bir ödül elde ederek, bulunduğu davranışın fazla sonuç doğurduğunu kavrar ve bu davranışı tekrarlar Bu şekilde, kişi hedefine gelmek için farklı alanlara yönlendirilmiş davranışlarda bulunarak olumlu ya da negatif karşılık alır ve izlemesi gereken tutumu edimsel koşullama yardımı ile öğrenmiş olur
Olağan ve edimsel koşullanmanın öğretim temeli, “öğrenme, bireyin bünyesince sunulan çeşitli uyarıcılara tepki göstermesi sonucunda oluşur ortak görüşü üstüne kurulmuştur Ama Skinnerin öğrenme teorisinin en önemli ilkesi, bireyim davranışlarında, aldığı sonuçlara göre değişikler meydana gelmesidir Pozitif olan sonuçlar o davranışı güçlendirmekte ve devamını sağlamakta, karşılaşılan olumsuz sonuçlar ise o davranışın olma olasılığını azaltmaktadır
Kaynakça:
wwwpopulerpsikolojicom