EĞİn TÜrkÜlerİnİn Tasnİfİ

EĞİn TÜrkÜlerİnİn Tasnİfİ munzurun dağına sebze bahçesi ekilmez 1 Şekil bakımından; a) Türkü b) Mani a) Türkü (kıta, nakarat, vezin, kafiye) b) Mani (cinaslı mani, cinassız düz maniler) Eğin Türkülerinde Kıta Şekilleri Eğin türkülerinde çoğunlukta olan şekil dört mısradan mürekkep kıtalardır Ulusal nazım şekillerimizin özünü teşkil eden bu dörtlükleri en eski bir şekil olarak kabul etmek lazımdır Munzurun dağına sebze bahçesi ekilmez Güneşi doğup da buzu çözülmez Ela gözlerini sevdiğim ağam Ayrıca ayrılık keza esgerlik çekilmez Uyak şekli aaba Başka bir dize: Dil uzanmaz gerdanına öpeyim El uzanmaz perçeminden tutayım Gezdiği yerlere güller dikeyim Bir canım var sana kurban sevdiğim Uyak şekli; bbbc vezin 11 hece (6+5 veya 4+4+3) Bu kıtaların uyak bakımından gösterdiği farkları sinyâl ediyoruz: Bahçede kırılmış şeftali dalı Yaşmağına varmış şeftali dalı Ağzı şekerlenmiş akıyor balı Seni seven yiğit neylesin malı Vezin 6+5 11 ve dört mısrada birbirileri uyaklı Beşli bir türkü: İstanbul yolları cızıdır cızı İçerime doğdu bir büyük ağrı Ağamı eylemiş bir gavur kızı Yolla gavur kızı ağamı bana Vallahi intizar ederim sana Yine 6+5 li olan bu türkü kafiye şekli bakımından aaabb uygulamak sureti ile ikili bir bağlama nakarat beyti alıyor Manilerde a) Cinaslı olanlarında : Gül düğümü Karşıda gül düğümü Yarım buradan gideli Kim görmüş güldüğümü Birinci mısraının eksikliğine rağmen kafiyeleri tam vezin 7’lidir Eğin türkülerindeki cinaslı manileri vezin ve uyak yapısı bakımından ayrım göstermiyorlar b) Cinassız düz manilerde Kaşların yaydır bana Gözlerin aydır bana Ben ölsem canım kurban Sen ölsen vaydır bana bu tür manilerin tümü vezin ve kafiye bakımından verdiğimiz örneğe uymaktadırlar Melodi Türkü melodilerinin bütün Müzikal değerlerini mahsus gruplandırmak bilgim haricindedir Müzikten anlamayan bir derleyen kimse yalnız metinle saptama etmekle tam bir derleme eser yapmış olamaz bununla birlikte eğin türkülerindeki uzun ağır havaları diğer melodilerden parçalamak işi kulak yordamı ile öyle kolay ve keskin belirtiler verebiliyor Hem iş ve oyun türkülerindeki melodilerle figürle aralarında büyük bağlar vardı Bestesine taş çevirirken dinlediğim taş türküsünde (metin no 93) ağır ıttıratlı taşın hareketler ile ilgili melodiyi sezmek kolaydır Eğin Türkülerinin Konularına Göre Tasnifi Derlediğimiz türkülerin tasnifi şu kadroya uyarak yaptık1: A Lirik türküler; a) Aşk türküleri b) Gurbet türküleri c) Ağıtlar d) Ninniler B Satirik türküler; a) Mizahi türküler, b) Hicvi türküler, C Meslek ve meslek türküleri D Merasim türküleri E Olgu anlatan türküleri a) Tarihi türküler, B) Haydut türküleri, c) Aşk ve aile facialarını anlatan türküler F Maniler G Oyun türküleri 1 Satirik türküler bölümünde ait materyal bulunamadı Metinler bölümündeki türküler ilk mısralarına kadar tasnif edildi Metin dışı türkü varyantlarına karşılaştırmalar bölümünde dokunuldu Tören türkülerinden yalnız düğün türküleri derlenebildi Oyun türküleri erkek oyunları, kız oyunları çocuk oyunları diye üçe ayrıldı, temsilli oyunların türküleri ve tekerlemeler şeklinde bölündü 2 Manilerin hangi iş ve eğlencede söylendiği tespit edilmedi Mısralarının birincil harflerine tarafından sıralandı 3 Türkülerin adları derlendikleri yer tarihlerin tasnifte konuldukları yerler, türkü verenlerin hüviyeti, türküyü nereden ve ne vakit öğrendikleri bir tablo ile gösterildi 4 İki bölüme girecek çift kişilik gösteren türküler hakim vasıflarına kadar tasnif tablosuna yerleştirildi ve böyleleri işaretlendi